چرا رئیسی به ترکیه نرفت؟

منابع دیپلماتیک به شرط ناشناس ماندن به الشرق‏الاوسط ترکی توضیح دادند که لغو ناگهانی سفر رئیسی به‌دلیل تلاش او برای تحت فشار قرار دادن ترکیه برای اتخاذ موضعی فراتر از لفاظی‏های تند علیه اسرائیل بوده است. آن‌ها اظهار کردند که رئیسی به‌دلیل روابط مستمر ترکیه با اسرائیل، به‏رغم فراخواندن سفیر این کشور برای مشورت، می‏خواهد فشار بیشتری را بر ترکیه وارد کند.

به گزارش دنیای اقتصاد؛ اردوغان روز ۱۱نوامبر، برابر با ۲۰آبان، در پای هواپیمای ریاست‌جمهوری ترکیه که در آستانه بازگشت از عربستان به کشورش بود، گفت که ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران قرار است در ۲۸نوامبر، برابر با هفتم آذر به ترکیه سفر کند.

این سفر از آن جهت حائز اهمیت بود که جنگ غزه شعله‌ورتر شده بود؛ اما این سفر درست در آستانه هفتم آذر به شکل ناگهانی لغو شد. از آن روز حدس و گمان‌ها برای لغو این سفر آغاز و برخی سناریو‌ها در این زمینه مطرح شد تا به واکاوی از این معما بپردازد.

سایت «TELE ۱» در گزارشی نوشت: سفر ابراهیم رئیسی که قرار بود، روز سه‌شنبه (۷ آذر) صورت گیرد، لغو شد. هیچ اظهارنظری در این خصوص نشده است. یکی از مقامات ترکیه که خواسته نامش فاش نشود، گفت که این سفر لغو شد؛ اما دلیل لغو سفر را اعلام نکرد. حتی این مقام اعلام نکرد این سفر کلا لغو شده یا که فقط به تاخیر افتاده است. در این میان زمزمه‌هایی نیز شنیده می‌شود که حکایت از نارضایتی ایران از عملکرد ترکیه در موضوع جنگ غزه دارد.

همین سایت در ادامه می‌نویسد: ادعا شده که لغو این سفر به‌دلیل ادامه روابط ترکیه و اسرائیل بوده است. با این حال رجب طیب اردوغان، رئیس حزب عدالت و توسعه تاریخ سفر همتای ایرانی خود را در اواسط نوامبر اعلام کرده و هدف از این دیدار را تعیین موضع مشترک در قبال غزه عنوان کرده بود.

الشرق‌الاوسط به زبان ترکی استانبولی نیز نوشت: منابع دیپلماتیک که به شرط ناشناس ماندن با الشرق‌الاوسط صحبت کردند، توضیح دادند که لغو ناگهانی این سفر به‌دلیل تلاش رئیس‌جمهور ایران برای تحت فشار قرار دادن ترکیه برای اتخاذ موضعی فراتر از لفاظی‌های تند علیه اسرائیل بوده است.

آن‌ها اظهار کردند که رئیسی به‌دلیل روابط مستمر ترکیه با اسرائیل، به‌رغم فراخواندن سفیر این کشور برای مشورت می‌خواهد فشار بیشتری را بر ترکیه وارد کند. از سوی دیگر، ناظران بر این عقیده‌اند که جنگ غزه، رویارویی بین آنکارا و تهران را آشکار کرده و ممکن است «نوعی رقابت بر سر نقش‌ها و تاثیرگذاری بر موضع حماس» وجود داشته باشد.

ناظران این دیدگاه‌ها را بر اساس بیانیه‌های حماس بیان می‌کنند، آن هم درست در روزی که حماس تصمیم گرفت ۱۰اسیر تایلندی را با شروع توقف ۴روزه جنگ آزاد کند. اگرچه ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد که تهران به درخواست مقامات تایلندی نقش میانجی را برای آزادی آن‌ها بر عهده گرفته، ترکیه مدعی است که آزادی اسرای تایلندی در پاسخ به درخواست اردوغان صورت گرفته است.

سایت «اسلامی آنالیز» نیز به نقل از هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه که در نشست شورای امنیت سازمان ملل در نیویورک حضور پیدا کرده بود، گفت که لغو این سفر هیچ ارتباطی بین روابط تجاری و اقتصادی ترکیه و اسرائیل ندارد.

با این حال فیدان از علت اصلی لغو این سفر خودداری کرد. در این زمینه خبرگزاری فرانسه در گفتگو با کارشناسان علت لغو این سفر را از سوی ایران جویا شد و بیشتر کارشناسان گفتند که ایران انتظار دارد ترکیه به تجارت مستقیم و غیرمستقیم خود با اسرائیل پایان دهد.

حاجی ایغور، مدیر مرکز مطالعات ایرانی استانبول می‌گوید: «درحالی‌که تهران انتظار دارد ترکیه به تجارت مستقیم و غیرمستقیم خود با اسرائیل پایان دهد، آنکارا رویکردی را نشان می‌دهد که به تفکیک مسائل سیاسی و تجاری اهمیت می‌دهد.»

ایران همچنین نگران مسیر تجاری در امتداد مرز شمالی آذربایجان و ترکیه است که می‌تواند دسترسی این کشور به ارمنستان را پیچیده کند.

عارف کشکین کارشناس مسائل ایران گفت: «مهم‌ترین مناقشه ترکیه و ایران بر سر قفقاز و قره‌باغ است که با درگیری غزه این موضوع فعلا اولویت ندارد؛ اما همچنان به‌عنوان یک موضوع مهم و لاینحل باقی مانده است.» البته برخی گمانه‌زنی‌ها نیز در فضای مجازی وجود دارد که لغو این سفر را به فشار‌های آمریکا به ترکیه مرتبط کرده است.