روزنامه فرهیختگان نوشت: سازمان سنجش متولی برگزاری آزمون‌هایی است که قبولی در آن‌ها به معنی رسیدن به صندلی دانشگاه به شمار می‌رود. فرقی نمی‌کند بخواهید در مقطع کارشناسی تحصیل کنید یا در زمره دانشجویان دکتری قرار بگیرید؛ برای هر کدام از آن‌ها باید به‌عنوان اولین گام، بعد از پرداخت هزینه، اقدام به ثبت‌نام در آزمون‌های مختلف کنید.
شاید در ابتدا پرداخت هزینه ثبت‌نام در مقطع کارشناسی چندان رقم بالایی نباشد، اما حتی اگر بخواهیم از رقم قابل توجه در مقطع دکتری بگذریم، باید عنوان کرد با توجه به جامعه آماری برای هر مقطع تحصیلی، عملا درآمد چند صد میلیارد تومانی از طریق ثبت‌نام در هر کدام از این آزمون‌ها نصیب سازمان سنجش شده که در پایان هر سال درآمد قابل توجهی را تنها برای سه آزمون پرمتقاضی به جیب این سازمان سرازیر می‌کند.
آزمون سراسری، اولین و البته پرجمعیت‌ترین آزمون سازمان سنجش در طول سال به شمار می‌رود. آزمونی که اگر ملاک ثبت‌نام در آن را جمعیت یک میلیون و ۱۱۹ هزار نفری نوبت دوم در نظر بگیریم، با توجه به اینکه هر داوطلب باید مبلغ ۱۳۰ هزار تومان را پرداخت می‌کرد به مبلغ ۱۴۵ میلیارد و ۴۷۰ میلیون تومانی می‌رسیم که تنها ظرف مدت زمان ثبت‌نام به حساب سازمان سنجش واریز شده است.
مبلغی که شاید در نگاه اول برای هر داوطلب، نه‌تن‌ها بزرگ نباشد بلکه با توجه به شرایط اقتصادی، رقم معقولی هم به حساب آید، اما با در نظر گرفتن این مساله که امسال سوالات عمومی از آزمون سراسری حذف شده و تنها سوالات دروس تخصصی در آن وجود داشت، طبیعتا از لحاظ هزینه‌ای، بار مالی کمتری به سازمان سنجش هم تحمیل شده بود. نوبت اول آزمون سراسری را باید اولین آزمونی دانست که سال آینده برگزار می‌شود.
آزمونی که با ملاک قرار دادن جمعیت ۹۸۰ هزار نفری که در نوبت اول ۱۴۰۲ در آن شرکت کردند و البته رشد ۳۷.۵ درصدی در هزینه ثبت‌نام آن می‌تواند درآمد ۲۰۳ میلیارد و ۸۴۰ میلیون تومانی را برای این سازمان به همراه داشته باشد. درآمدی که تنها در نوبت اول به دست می‌آید و با توجه به اینکه در نوبت دوم آزمون سراسری جمعیت بیشتری ثبت‌نام می‌کنند، طبیعتا رشد چشمگیری هم خواهد داشت.
به گفته مسئولان سازمان سنجش در آزمون کارشناسی‌ارشد ۱۴۰۳ نزدیک به ۴۷۶ هزار داوطلب ثبت‌نام کردند؛ داوطلبانی که هر کدام مبلغ ۲۳۳ هزار تومانی را برای حضور در جلسه امتحان پرداخته کرده بودند؛ و با یک حساب و کتاب ساده، به رقم ۱۱۰ میلیارد و ۹۰۸ میلیون تومانی می‌رسیم که در کمتر از یک ماه به حساب این سازمان واریز شده است.
درست است که این آزمون حدود یک دوم درآمد نوبت اول کنکور سراسری ۱۴۰۳ خواهد بود، اما باید این مهم را هم ملاک قرار داد که جمعیت شرکت‌کننده در آن هم نصف آن بوده است.
هزینه ثبت‌نام در آزمون دکتری، اما به حدی بالا است که دیگر صدای داوطلبان را هم بلند کرده بود. الزام پرداخت ۶۰۰ هزار تومانی آن هم تنها برای رسیدن به جلسه آزمون این مقطع رقمی نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت.
رقمی که وقتی آن را در کنار جمعیت بیش از ۱۱۰ هزار نفری داوطلبان این آزمون قرار می‌دهیم، می‌توان نتیجه گرفت که سازمان سنجش تنها از طریق همین یک آزمون ۶۶ میلیارد تومان درآمد داشته است!
با وجود اینکه درآمد حاصل از هر کدام از این آزمون‌ها رقم قابل توجهی است، اما اگر به جمع همین چهار آزمونی که در این گزارش به آن اشاره کردیم، بپردازیم، باید گفت سازمان سنجشی‌ها تنها از همین آزمون‌ها به درآمد ۵۲۶ میلیارد و ۲۱۸ میلیون تومان رسیده و خواهد رسید.
رقمی که با توجه به وظیفه سازمان سنجش که عملا هیچ ماموریت دیگری جز طراحی و انتشار همین سوالات در نظام آموزش عالی کشور برعهده نداشته، قطعا رقم قابل توجهی خواهد بود.
رقم عجیب و غریب برای شرکت در آزمون دکتری، باعث شد تا بالاخره مسئولان سازمان سنجش دست به شفاف‌سازی برای چرایی این مساله بزنند. محمدحسین حاجیلو، معاون توسعه مدیریت و منابع این سازمان، وجود هزینه‌های بالا که برای داوطلبان مشهود نیست را دلیلی برای افزایش هزینه‌های مرتبط با آزمون‌ها دانسته است.
به گفته این مقام مسئول محاسبه این هزینه‌ها با توجه به تعداد کد رشته‌های امتحانی و هزینه‌های عمومی و اداری برگزاری آزمون‌ها شامل تهیه کاغذ، سلفون و...، چاپ سوالات و پاسخنامه‌ها، حق‌الزحمه طراحان سوال و عوامل اجرایی و هزینه‌های مراکز مجری برگزاری آزمون‌ها در تهران و شهرستان‌ها انجام می‌شود؛ هزینه‌هایی که درست است نمی‌توان آن‌ها را کتمان کرد، اما با توجه به اینکه سازمان سنجش در قانون بودجه امسال، هزار میلیارد تومان اعتبار داشته و عملا دولت هزینه‌های مربوط به طراحی و انتشار آزمون‌ها را برای سازمان سنجش تامین می‌کند، آنچه در میدان عمل می‌توان دید، اینکه سنجشی‌ها در کنار رقم قابل توجهی که از بودجه عمومی کشور دارند، با دریافت رقم‌های نسبتا قابل توجه در آزمون‌های کارشناسی و ارشد و هزینه بالا در مقطع دکتری، بیش از نصف هزینه دولت را برمی‌گردانند؛ اتفاقی که باعث شده عملا منابع مالی برگزاری آزمون‌ها در بودجه ۱۴۰۲ حدود سه برابر رشد داشته باشد و به حدود هزار میلیارد تومان برسد.
یکی از نکات درباره این سازمان آن است که نه‌تن‌ها هیچ‌گونه شفافیتی در روند طراحی سوالات و تعداد طراحانی که برای هر آزمون به کار گرفته می‌شوند وجود ندارد بلکه مشخص نیست بودجه عمومی که از سوی دولت به این سازمان اختصاص داده می‌شود، در کدام بخش هزینه شده یا چه مقدار از آن برای این آزمون‌ها خواهد بود.
به عبارت بهتر وقتی داوطلبان مجبور هستند هر سال با توجه به تورم، مبلغ بیشتری را برای آزمون‌ها هزینه کنند، آن هم در حالی که میزان بودجه این سازمان هم رقم قابل توجهی است و نکته دیگر اینکه طراحان سوالات هم به‌عنوان نیروی انسانی ثابت در این سازمان نیستند که مسئولان سازمان سنجش بخواهند در طول سال هزینه قابل توجهی را خرج حقوق و دستمزد آن‌ها کنند، بخش‌های هزینه‌کردی این سازمان براساس چه معیاری تعیین می‌شود.
