چگونه یوگنی پریگوژین طعم دستپخت خود را چشید

فرارو- کالین پی کلارک؛ مدیر تحقیقات گروه سوفان یک شرکت مشاوره اطلاعاتی و امنیتی مستقر در شهر نیویورک.

به گزارش فرارو به نقل از فارین پالسی، "یوگنی پریگوژین" مزدور بدنام که گروه واگنر را رهبری می‌کرد در جریان یک سانحه هوایی آتشین در روسیه پایانی بدون تشریفات برای زندگی‌اش داشت. در واقع، مرگ او نیز مانند زندگی اش مبتذل بود. علیرغم آن که هنوز پرسش‌های بی پاسخ مانده بسیاری در مورد شرایط سقوط هواپیمای حامل پریگوژین که منجر به کشته شدن او و چندین مقام بلندپایه دیگر واگنر شد وجود دارد کم‌تر کسی تردید دارد که "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه پشت این اقدام بوده است. پس از تحقیر شدن پوتین به دنبال شورش دو ماه پیش پریگوژین مرگ او صرفا مسئله‌ای مربوط به زمان بود. پوتین روز چهارشنبه دست به تمیز کردن خانه زد و دوباره کنترل امور را در دست گرفت.

نحوه کشته شدن پریگوژین که به سبک مافیایی به شیوه‌ای بسیار خشونت آمیز و وحشتناک رخ داد نه تنها پیام آشکاری به سایرین ارسال می‌کند تا جرات سرپیچی از فرمان پوتین را نداشته باشند بلکه با برندی که پریگوژین برای خود و گروه واگنر تحت کنترل اش ساخته بود نیز همخوانی دارد.

خشونت افراطی یکی از ستون‌های اصلی برند واگنر بوده است و با آغوش باز توسط شخص پریگوژین تبلیغ می‌شد. در اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی روسیه منتشر شد که نشان می‌داد مزدوران روسی از گروه واگنر با استفاده از پتک، مردی سوری به نام "حمدی بوتا" را در نزدیکی کارخانه گاز الشاعر در شمال غربی پالمیرا سوریه به قتل رساندند. سپس ویدئوی دیگری پخش شد که نشان می‌داد فردی که از دست گروه واگنر فرار کرده بود سرش با پتک شکسته شده بود. پریگوژین در واکنش به ویدئوی دوم گفته بود: "سگ مرگی که شایسته سگ است را دریافت می‌کند".

پریگوژین به سرعت پتک را به عنوان نمادی از وحشیگری بی رویه سازمان اش پذیرفت. پس از آن که اتحادیه اروپا رای داد نام گروه واگنر در فهرست تروریستی فرار گیرد پریگوژین پتکی آغشته به خون جعلی برای قانونگذاران آن نهاد فرستاد. روز پنجشنبه ویدئو‌ها و عکس‌های منتشر شده در رسانه‌های اجتماعی پتکی را نشان می‌دادند که بر روی تلی از گل‌ها و ادای احترام در بنای یادبود موقت پریگوژین و دیگر قربانیان سقوط هواپیما در خارج از مقر واگنر در سن پترزبورگ در روسیه قرار داده شده بود.

شهرت گروه واگنر برای خشونت تصادفی نیست. نام اصلی آن گروه تمرینی در برندسازی است که به "ریچارد واگنر" آهنگساز آلمانی محبوب آدولف هیتلر اشاره دارد. تصویر این شرکت نظامی خصوصی با دقت و حساب شده ساخته شده است: از لوگوی جمجمه‌ای که در خط تیره‌ای با "واگنر" به دو زبان انگلیسی و روسی حک شده تا ویدئو‌های اکشنی که تولید کرده تا جایی که اعضای آن گروه از "خون، افتخار، وطن و شجاعت" سخن می‌گویند.

اگرچه شهرت گروه واگنر از زمان حمله روسیه به اوکراین رونق گرفته آن سازمان سال هاست که برند خود را ایجاد کرده است. عملیات‌های قهرمانانه فرضی واگنر در چندین فیلم به عنوان ابزار جذب نیرو و اهرمی برای تبلیغات بین المللی و داخلی مورد استفاده قرار گرفته بود.

برای مثال، "توریست" (۲۰۲۱ میلادی) فیلمی است که با بودجه واگنر در جمهوری آفریقای مرکزی ساخته شده و مبارزان واگنر را به عنوان سربازان نخبه‌ای به تصویر می‌کشد که بسیار آموزش دیده و بسیار کشنده هستند. واگنر از طریق بازاریابی خود جذابیت خاصی را ایجاد کرده و مفهوم خشونت بیش از حد را پذیرفته است دقیقا به همان روشی که جنگجویان داعش این کار را انجام دادند. داعش تصاویری از سر بریدن، سوزاندن افراد، گروگان گرفتن و بازار‌های بردگان را منتشر کرد تا بی درنگ دیوانه‌ترین افراد را در سازمان خود استخدام کند و در عین حال غیر نظامیان را به وحشت انداخت.

تمایل واگنر به اعمال خشونت افراطی هم چنین توجه قدرتمندان، حکومت‌های نظامی و رهبران کودتا را نیز به خود جلب کرده است. واگنر به دلیل عملیات تبلیغاتی خود در مناطق جنگی بدنام است و از این تخصص برای ایجاد تصویر خود استفاده کرده است. واگنر به طور گسترده از رسانه‌های اجتماعی از جمله تلگرام و پلتفرم روسی VK برای پرورش تصویری مذهبی از شجاعت و خشونت استفاده می‌کند. واگنر فیلم‌های وحشتناک، وحشیانه و قهرمانانه را منتشر می‌کند تا روایت ستایش آمیز از خود را تبلیغ کند و اقدامات خود را در عرصه نبرد میدانی عالی جلوه دهد.

علیرغم آن که شهرت واگنر، بخش عمده‌ای از هاله ایجاد شده دور سر آن گروه غیر واقعی بوده است. در واقع، هیچ چیز خصوصی‌ای در مورد این شرکت نظامی "خصوصی" وجود ندارد همان گونه که پوتین در اواخر ژوئن اعتراف کرده بود که تامین مالی واگنر توسط دولت روسیه با تخصیص بودجه‌ای بیش از یک میلیارد دلار صورت گرفته است. علیرغم آن که فعالیت شرکت‌های نظامی خصوصی در روسیه غیر قانونی می‌باشد، واگنر اجازه داشته آشکارا تبلیغ کند و به استخدام نیرو بپردازد از جمله آن که در بیلبورد‌های خود در شهر‌های بزرگ تصاویر قهرمانانه‌ای از جنگجویان اش به نمایش گذاشته شده اند.

به دلیل این تلاش‌ها آن گروه در روسیه به خوبی مورد توجه قرار می‌گیرد. این امر در جریان شورش اعضای آن گروه در اواخر ژوئن آشکار شد زمانی که شهروندان روسی در روستوف در خیابان از مبارزان واگنر استقبال کردند و برای آنان غذا آوردند و حتی نام گروه را فریاد زدند. حتی پس از سرکوب شورش واگنر پریگوژین یک شخصیت محبوب باقی ماند که مورد احترام مردان تحت امرش و مورد احترام بخش قابل توجهی از مردم روسیه بود.

افسانه شخصی پریگوژین با انتشار سیلابی از لفاظی‌هایی که علیه ژنرال‌های روس در جریان جنگ در اوکراین به راه انداخت و ویدئو‌های مملو از کینه جویی از خط مقدم باخموت منتشر کرد گسترش یافت. روس‌ها از خود می‌پرسیدند این دیوانه کیست که به طور مستقیم مقام‌های ارشد پوتین را به چالش می‌کشد؟

پریگوژین با استفاده از استعداد خود برای نمایش دراماتیک در ماه مه ویدئویی را از یک میدان پر از ده‌ها جسد مثله شده منتشر کرد؛ افرادی که به گفته او جنگجویان واگنر کشته شده در اوکراین بودند. این زیبایی شناسی به صورت عمدی صورت گرفت و هدف از آن جلب توجه ملی گرایان افراطی روس بود که در خشم پریگوژین در مورد بازگشت تابوت‌ها با او شریک بودند. رئیس واگنر از کسانی که جان خود را برای وطن فدا کرده بودند تجلیل به عمل آورد. پریگوژین اکنون در میان آن‌ها است.

با این وجود، نحوه استفاده از جنگجویان واگنر در جنگ نیز شهرت آن را خدشه دار کرده است. گروهی که پیش از به دست گرفتن کنترل میادین نفت و گاز به دلیل شکست دادن نیرو‌های داعش به خود می‌بالید اکنون به گروهی متشکل از زندانیان، محکومان و اراذل و اوباش اجیر شده تبدیل شده است. واگنر دیگر به عنوان یک برند خاص دیده نمی‌شود بلکه تقریبا تنها با آنومی و خشونتی که به همراه می‌آورد شناخته می‌شود. واگنر با اعزام جنگنجویان اش به اوکراین با آموزش اندک و تسلیحات نامرغوب تلفات زیادی را متحمل شد. در همین حال، استقرار اعضای آن گروه در آفریقا و خاورمیانه عجیب و غریب تلقی شد و به عنوان بخش سودآور این برند به تصویر کشیده شد.

شورش واگنر علیه کرملین که تا حدی ناشی از نارضایتی از نحوه استفاده از این گروه در اوکراین بود بدنامی آن گروه و پریگوژین را به سطح جدیدی ارتقا داد. حرکت کوتاه مدت پریگوژین به سوی مسکو شکاف‌های عمیقی را در داخل کشور روسیه آشکار ساخت و در نهایت همان چیزی بود که منجر به خنثی شدن او شد.

جالب توجه است همان طور که بسیاری انتظار داشتند به جای به حاشیه راندن پریگوژین اولین اقدام پوتین این بود که با رهبران جمهوری آفریقای مرکزی و مالی تماس بگیرد تا هرگونه نگرانی آنان در مورد توقف فعالیت واگنر را برطرف سازد. پوتین پریگوژین را در احساس امنیت کاذب فرو برد و به او اجازه داد تا باور کند که می‌تواند طبق معمول به کار خود ادامه دهد. پریگوژین در دیدار با رهبران آفریقایی در نشست اخیر روسیه و آفریقا به میزبانی سن پترزبورگ دیده شد. پریگوژین دو روز پیش از مرگ ویدئویی را منتشر کرد که ظاهرا او را جایی در آفریقا نشان می‌داد.

اکنون با مرگ پریگوژین و دیگر فرماندهان ارشد واگنر مانند "دیمیتری اوتکین" برند واگنر می‌تواند در موقعیت خوبی برای تجربه چیزی شبیه یک رنسانس باشد. نام واگنر هنوز مقداری حافظه پنهان دارد و پوتین در موقعیتی است که کنترل عملیات خود را مجددا اعمال کند. در دوران پس از پریگوژین برند واگنر باید با اهداف جدیدی که هنوز به طور عمومی توسط پوتین به اشتراک گذاشته نشده هماهنگی بیش تری داشته باشد. از آنجایی که مسکو از طریق ادغام نزدیک‌تر با کرملین کنترل بیش تری بر واگنر دارد آن گروه باید از تعریف خود در مخالفت با نخبگان نظامی خودداری ورزد.

با این وجود، وضعیت کماکان نامشخص است. ترور فرضی پریگوژین هم چنان می‌تواند تهدیدی برای پوتین به دنبال داشته باشد. پس از مرگ پریگوژین پستی در کانال تلگرامی واگنر به نام "منطقه خاکستری" منتشر شده بود که در آن از "رئیس گروه واگنر" به عنوان "قهرمان روسیه و یک میهن پرست واقعی برای سرزمین مادری خود" یاد شده بود. یوگنی در آن متن آمده بود: "ویکتوروویچ پریگوژین" در نتیجه اقدامات خائنان به روسیه درگذشت". تنها نکته‌ای که از هم اکنون درباره آینده واگنر می‌دانیم آن است که آن گروه خشونت شدید را حفظ خواهد کرد و توزیع آن خشونت جزئی از برند آن باقی خواهد ماند.