شبح جنگ بر فراز آفریقا

اعتماد نوشت: در تازه‌ترین تحولات صورت‌گرفته در نیجر، رهبران کودتا همزمان با پایان ضرب‌الاجل گروه اکواس، اعلام کردند که به دلیل نگرانی‌ها از حمله خارجی، مرز‌های حریم هوایی این کشور بسته می‌شود. گروه اکواس شامل ۱۵ کشور غرب آفریقاست که از زمان کودتا در نیجر که در هفته گذشته صورت گرفته، خواستار بازگشت محمد بازوم رییس‌جمهوری برکنار شده این کشور شده است.

علاوه بر اکواس، فرانسه نیز روز شنبه به رهبران کودتا در نیجر یک روز فرصت داده بود تا رییس‌جمهوری برکنار شده این کشور را آزاد کنند. با این حال تمامی ضرب‌الاجل‌ها و هشدار‌هایی که به کودتاچیان داده شده با بی‌اعتنایی آن‌ها همراه بوده؛ به‌طوری‌که رهبران کودتا علاوه بر بستن حریم هوایی کشور، به صراحت تاکید کرده‌اند هرگونه مداخله نظامی و نقض حریم هوایی این کشور با واکنش سریع و قاطع آن‌ها مواجه خواهد شد.

شکست ضرب‌الاجل

در همین رابطه پیش از پایان یافتن ضرب‌الاجل اکواس و فرانسه به رهبران کودتا روزنامه وال‌استریت‌ژورنال گزارش داده بود که چنین اقداماتی برای مهار رهبران کودتا در نیجر به نتیجه نخواهد رسید؛ چرا که یکی از مقامات نظامی ارشد کشور‌های عضو اکواس به این روزنامه گفته بود که به منظور مداخله نظامی در نیجر، نیاز به تقویت نیرو‌ها وجود دارد. به همین دلیل زمان زیادی به منظور آمادگی جهت هرگونه مداخله علیه کودتاچیان لازم است. در چنین شرایطی نکته مهم این است که همزمان با پایان یافتن ضرب‌الاجل‌ها، هزاران نفر از هواداران کودتا یکشنبه شب با در دست گرفتن پرچم‌های روسیه و بورکینافاسو در ورزشگاه نیامی جمع شده و شعار دادند.

همچنین کودتاچیان اعلام کردند که به منظور مقابله با هرگونه مداخله نظامی، نیرو‌های خود را در آفریقای مرکزی و بورکینافاسو مستقر کرده‌اند. از سوی دیگر در شرایطی که اعلام شده روسیه از حامیان نیرو‌های کودتا در نیجر بوده و گروه واگنر نیز اعلام آمادگی برای حضور نظامی در این کشور کرده است، مالی و بورکینافاسو نیز که هرکدام در طول سه سال گذشته دو بار دستخوش کودتا شده‌اند به صراحت اعلام کرده‌اند که هرگونه مداخله نظامی در نیجر به معنای اعلام جنگ به این دو کشور نیز هست. در واقع کودتای هفته گذشته در نیجر، پازل نهایی دومینوی کودتا در غرب آفریقا است. همان‌طور که گفته شد از سال ۲۰۲۰ به این‌سو دو مرتبه در مالی و بورکینافاسو کودتا صورت گرفته و اکنون قدرت در اختیار نظامیان است.

همچنین درحالی که به تازگی طی یک کودتای نظامی دولت گینه نیز سرنگون شده، شاهد بودیم که در سال ۲۰۲۱ هم یک کودتای نافرجام در نیجر صورت گرفت. درنتیجه در طول کمتر از سه سال هفت کودتا در منطقه نفوذ فرانسه در غرب آفریقا به وقوع پیوسته و نظامیان روی کار آمده همگی روابط نزدیکی با روسیه دارند. از سوی دیگر به واسطه بی‌ثباتی‌های موجود در سودان، لیبی، چاد، نیجریه و آفریقای مرکزی، ظهور کودتاچیان در نیجر، علاوه بر بحران ژئوپلیتیکی در منطقه، مقدمه‌ای برای جنگ نیابتی و برخورد قدرت‌های بزرگ در غرب آفریقا با یکدیگر تلقی می‌شود.

چالش استراتژیک غرب

طبق گزارشی که به تازگی نشریه نشنال اینترست از کودتای نیجر منتشر کرده است، شواهد نشان می‌دهد که در حداقل ۵ مورد از کودتا‌های صورت گرفته، رهبران آن در موسسات نظامی امریکا آموزش دیده‌اند. این موضوع از آنجا نگران‌کننده شده که نیجر طی سال‌های اخیر نه تنها از خشونت‌ها اجتناب کرده، بلکه یک دموکراسی نسبتا قابل قبولی را با روی کار آمدن محمد بازوم تجربه کرد، موضوعی که نخستین انتقال قدرت مسالمت‌آمیزی بوده که از سال ۱۹۶۰ به این‌سو در نیجر صورت گرفته است.

در این رابطه نیجر که از سال ۱۹۶۰ از فرانسه استقلال یافته، همواره با وجود کودتا‌های متعدد یکی از متحدان مهم و نزدیک امریکا و فرانسه محسوب شده است. از نظر نظامی نیز نیجر همواره به عنوان یکی از پایگاه‌های حیاتی کشور‌های غربی به شمار می‌رود؛ جایی که بیش از هزار سرباز امریکایی و ۱۵۰۰ سرباز فرانسوی در این کشور وجود داشته و اخیرا نیز به واسطه نزدیکی مالی و بورکینافاسو به روسیه، نظامیان امریکا و فرانسه در این کشور‌ها به نیجر منتقل شده بودند. از این رو از دست رفتن نیجر و نزدیکی کودتاچیان به روسیه، یک شکست استراتژیک برای غرب به خصوص امریکا و فرانسه تلقی می‌شود. امری که می‌تواند حلقه نفوذ نیرو‌های واگنر را در آفریقای مرکزی، مالی، بورکینافاسو، لیبی و حالا در نیجر تکمیل و تقویت کند.

شاید به همین دلیل است که رمزگشایی از صحبت‌های اخیر ژنرال جیمز استاوریدیس، فرمانده سابق ناتو در اروپا اهمیت مضاعفی پیدا می‌کند. طبق گزارشی که نیوزویک منتشر کرده، این ژنرال ارشد هشدار داده بود که پایان ضرب‌الاجل به کودتاچیان در نیجر و تحولات پس از آن ممکن است به یک جنگ تمام‌عیار در غرب آفریقا منجر شود. او حتی در حساب توییتری خود نیز تصریح کرده که وقایع امروز نشان می‌دهد که پتانسیل وقوع یک جنگ ویرانگر برای منطقه وجود دارد.