خانه تاریخی «نان و نمک» یا عمارت «فخرالملوک» در محله عودلاجان، یکی از کوشک‌های داخلی باغ «میرزا محمودخان وزیر» (۱۲۳۵ -۱۲۸۲) بوده است. این که چرا این خانه به خانه نان و نمک مشهور شد، برای خودش قصه‌ای دارد.
به گزارش همشهری آنلاین، اول کمی از خود بنا بگوییم؛ عمارت اصلی مجموعه متعلق به میرزا محمودخان وزیر و کوشک‌های اطراف آن به فرزندانش تعلق داشته‌است.
خانه نان و نمک فخرالملوک کوشکی بوده‌است که او برای ۲ دختر نوجوانش به نام‌های فخرالملوک و «نیرالملوک» در باغ بنا کرده بود. این خانه بر اساس معماری دوران قاجار بنا شده و از همه‌طرف به حیاط متصل می‌شود.
معماری این خانه درون‌گراست و با وجود بزرگی بنا، فقط یک در اصلی دارد. فخرالملوک در زمان حیات پدر با یکی از روحانیون به نام «جعفر خدیور محسنی» ازدواج و در همین خانه زندگی کرد. نیرالملوک با ازدواج آن‌ها به بخش جنوبی خانه نقل مکان کرد. فخرالملوک و همسرش قسمتی از خانه را به دارالقرآن تبدیل کردند و در آن به تدریس قرآن مشغول شدند. بعد از فوت فخرالملوک، خانه سال‌ها خالی از سکنه بود تا با تفکیک قسمت‌های مختلف مجموعه، این قسمت توسط خانم بهره‌مند در سال ۱۳۷۴ از ورثه فخرالملوک خریداری شد.
این خانه که در خیابان امیرکبیر شرقی، نرسیده به چهارراه سرچشمه، کوچه جاویدی قرار گرفته از اولین بنا‌های بخش خصوصی است که توسط مالک خود به‌درستی مرمت شد و به ثبت ملی رسید. عمارت نمایی قرینه دارد و فضای داخلی آن از تزیینات گچ‌بری و آیینه‌کاری زیبایی برخوردار است. داشتن خرپای چوبی از دیگر ویژگی‌های آن است. خانم بهره‌مند، به دلیل نیکوکار بودن فخرالملوک و پخت‌وپز غذای روزانه برای فقرا از سوی او، این خانه را بعد از مرمت، «خانه نان و نمک فخرالملوک» نام نهاد و خانه در مهر ۱۳۹۱ افتتاح شد.
تغییر کاربری، این خانه را به رستورانی برای ارائه خوراک‌های باهویت ایرانی تبدیل کرد. با توجه به کاربری ساختمان، بنا شامل چند قسمت شد. قسمت بهارخواب و مهتابی (پشت‌بام) برای پذیرایی در نظر گرفته شد و هدف آن ترویج و شناساندن آداب و فرهنگ اصیل ایرانی بود. قسمت آب‌انبار خانه هم تبدیل به آشپزخانه شد.
«سعید شرف‌دوست»، مدیر گردشگری شهرداری منطقه۱۲، می‌گوید: «از وقتی کرونا آمد خانه نان و نمک هم تعطیل شد، ولی هم‌اکنون شهرداری منطقه۱۲ در حال پیگیری است که با کمک مالک مجدداٌ چراغ این خانه روشن شود.»
