توصیه عباس عبدی به رئیس جمهور؛ محبوبیت‌سنجی را جدی بگیرید

عباس عبدی در روزنامه اعتماد نوشت: روز چهارشنبه و در پایان جلسه هیات دولت آقای رییسی به نکته درست و بسیار مهمی اشاره کرد که می‌تواند مایه امیدواری باشد.

وی با اشاره به اینکه تناقض در برخی آمار‌های اعلام شده از سوی دستگاه‌های دولتی، افکار عمومی را دچار ابهام می‌کند، گفت: «مرکز آمار مسوول ارایه آمار‌های متقن در کشور است. فقط این آمار باید مبنای سیاستگذاری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها در کشور قرار بگیرد و سایر دستگاه‌ها نیز به آن تاسی کنند. این‌گونه آمار‌های نامستند، حتی در تصمیم‌سازی‌های درون دستگاهی نیز مشکل ایجاد می‌کند، بنابراین هر دستگاهی می‌خواهد آماری اعلام کند باید با مرکز آمار هماهنگ شود.» نمی‌دانیم که آیا این اظهارنظر دقیق و درست در پی یادداشت پیشین بنده در ۲۱ تیرماه تحت عنوان «مهم‌ترین شاخص کارنامه یک‌ساله دولت؛ اشتغال» بود، یا ربطی به آن ندارد، ناشی از هر چه باشد درست است.

در آن یادداشت توضیح دادم که برخلاف وعده دولت که باید تا پایان بهار ۱۴۰۱ حدود ۹۰۰ هزار شغل اضافه بر مشاغل فعلی ایجاد می‌شد، یکصد هزار شغل هم کم شده است. جالب‌تر اینکه در میان سه بخش خدمات، کشاورزی و صنعت، به تعداد شاغلین خدمات حدود ۵۰۰ هزار افزوده شده است.

معنای این رقم این است که سرجمع طی یک‌سال ۶۰۰ هزار شغل از دو بخش اصلی تولید که صنعت و کشاورزی باشد، کم شده است و این افزایش مشاغل بخش خدمات محصول بهبود وضع کرونا بود که این نوع مشاغل را از میان برده بود؛ لذا کاهش ۶۰۰ هزار شغل در دو بخش کشاورزی و صنعت به معنای کاهش ۵ درصد مشاغل این دو بخش فقط در یک‌سال است که جای نگرانی جدی دارد.

در پی این یادداشت پاسخی از طرف نهاد‌های دولتی مربوط، به روزنامه اعتماد واصل شد که به صورت تلویحی گزارش را نفی می‌کردند و به آمار‌های دیگری استناد می‌کردند، روزنامه نیز در پاسخ به آقای رییس‌جمهور متذکر شد که این موارد آمارسازی است و در دولت احمدی‌نژاد نیز مسبوق به سابقه است، آمار واقعی فقط و فقط در گزارش‌های مرکز آمار است و باید به آن استناد کنید و اجازه داده نشود که مدیران دولتی ذی‌نفع با ارایه آمار مخدوش ذهن مدیران عالی دولت و مردم را مخدوش کنند.

بنابراین اظهارات اخیر آقای رییسی گام بسیار مهمی رو به جلو برای جلوگیری از تولید و ارایه گزارش‌های مخدوش و غیردقیق دولتی است. اکنون فرصت را مغتنم شمرده و برخی از مهم‌ترین گزارش‌های رسمی را متذکر می‌شوم. برای فهم وضعیت جامعه نیازی به رفتن سفر‌های مکرر و کم‌بهره نیست. با خواندن این گزارش‌ها بهترین درک از وضعیت جامعه به دست می‌آید. البته تفسیر گزارش‌ها نیز باید از سوی کارشناسان خبره صورت گیرد. مقامات سیاسی در استنتاج از آمار و ارقام باید محتاط باشند. گزارش‌های زیر را برای مطالعه آقای رییس‌جمهور و وزرا و علاقه‌مندان به وضع کشور پیشنهاد می‌کنم.

۱- درباره تورم هم گزارش‌های مرکز آمار و هم بانک مرکزی قابل استفاده است. ولی جزییات این گزارش‌ها مهم‌تر است، یعنی سهم هر بخش از کالا‌ها در تورم را باید دقت کرد، برای نمونه هنگامی که تورم ۵۰ درصد است ولی تورم مواد خوراکی تا ۸۰ درصد می‌رسد، یعنی فشار تورم به طبقات پایین خیلی بیش از ۵۰ درصد است، شاید ۶۰ تا ۷۰ درصد باشد ولی برای طبقات مرفه این فشار کمتر از ۴۰ درصد است. دریافت دقیقی که از خواندن این گزارش می‌شود با صد بار رفتن به مراکز خرید به دست نخواهد آمد.

۲-برای فهم فعالیت و بیکاری، فقط از گزارش‌های فصلی و سالانه مرکز آمار استفاده کنید. جزییات کیفیت اشتغال (اشتغال ناقص)، اشتغال افراد با تحصیلات عالی و جوانان و زنان، بخش‌های سه‌گانه و... همه و همه مهم است. فراموش نکنید، مهم‌ترین شاخص در ایران کنونی نرخ فعالیت و اشتغال است و نه فقط نرخ بیکاری.

۳-گزارش ماهانه و فصلی و سالانه بانک مرکزی درباره شاخص‌های پولی کشور و مالی دولت (درآمد و هزینه) و نیز گزارش تولید ناخالص داخلی و مساله مهم سرمایه‌گذاری و استهلاک در بخش‌های گوناگون اقتصادی آورده می‌شود. این گزارش مادر همه گزارش‌هاست.

۴- گزارش هفتگی یا ترجیحا فصلی سازمان ثبت احوال از تولد و مرگ و میر و سپس ازدواج و طلاق گزارش بسیار مهمی است. کافی است که گفته شود آخرین گزارش این سازمان نشان می‌دهد که رشد جمعیت به اندازه ۱/۰ درصد بیشتر شده ولی نه به دلیل افزایش زاد و ولد که کمتر از سال پیش شده است؛ در ۱۴ هفته اول سال ۱۴۰۱، حدود ۱۱ هزار کودک کمتر از سال گذشته متولد شده‌اند، ولی آمار مرگ و میر به شدت کم شده است، هر چند هنوز تا رسیدن به مقدار مرگ و میر پیش از کرونا فاصله زیادی داریم. شکست سیاست‌های جمعیتی در این آمار مشهود است.

۵- نظرسنجی‌های معتبر را بخوانید. تاکنون ایسپا از این نظر قابل قبول بوده، اینکه بعدا چه شود نمی‌دانیم. ولی سایر نظرسنجی‌های دولتی از جمله وزارت ارشاد را اهمیت ندهید، زیرا واجد استقلال علمی نیستند. سعی نکنید که منویات خود را در نظرسنجی‌ها پیدا کنید. دولت‌های قبلی مرتکب چنین اشتباهی می‌شدند. محبوبیت‌سنجی را جدی بگیرید ولی آن را با استقبال‌های دولتی و ابراز احساسات چند نفر خلط نکنید. البته اجازه دهید که همه از نتایج نظرسنجی‌ها مطلع شوند. همان‌طور که نتایج سایر گزارش‌ها نیز در اختیار عموم قرار می‌گیرد.

۶- گزارش‌های سازمان پزشکی قانونی و آمار تصادفات را جدی بگیرید. متاسفانه بخشی از گزارش‌های این سازمان در دسترس نیست.

۷- پیشنهاد می‌کنم که گزارش درآمد و هزینه خانوار مرکز آمار را نیز مطالعه کنید. این گزارش مهمی است. ارزش آن را دارد که اجازه دهید دو نفر کارشناس یافته‌های آن را برای رییس‌جمهور تفسیر کنند. ضریب جینی استخراج شده از این گزارش آموزنده است. به تغییرات و ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی طبقات پایین به ویژه سه دهک پایین حساس باشند. متاسفانه گزارش‌های دقیق و رسمی از وضعیت آموزش و نهاد‌های آموزشی و نیز از وضع بهداشت و جرم و سایر امور داده نمی‌شود والا مطالعه آن‌ها را هم توصیه می‌کردم.

در هر حال گزارش‌های درون وزارتخانه‌ای را کنار بگذارید جز اینکه هدف آن دور کردن اذهان شما از واقعیت است، نتیجه دیگری ندارد. مثل همان پاسخی که به وضعیت اشتغال دادند.