خطر خاموش بیماری عمیق لثه

فرارو- دندان‌ها و لثه‌های شما تاثیرات گسترده‌ای بر سلامت‌تان دارند از خطر ابتلا به آلزایمر گرفته تا دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی.

به گزارش فرارو به نقل از بخش جهانی شبکه خبری بی‌بی سی، دندان‌های ما شلوغ، نامرتب و پر از حفره‌ها و لثه‌های ملتهب به خاطر نقص‌های‌شان بدنام هستند. انسان مدرن در سطح مداخلات پرزحمت و روزانه که ما به آن نیاز داریم تا مطمئن شویم که دندان‌ها و لثه های‌مان بیمار نمی‌شوند منحصر به فرد است.

به دور از محدود شدن به دندان درد و لثه درد سلامت دهان و دندان ما بر همه چیز از رژیم غذایی گرفته تا سلامت کلی ما و خطر مرگ به هر دلیلی تاثیر می‌گذارد.

این بدان خاطر است که بیماری‌های دهان همیشه در دهان باقی نمی‌مانند. ارتباط نزدیکی بین سلامت دهان و دندان و برخی از بیماری‌های مهم جهان از جمله بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت و آلزایمر در حال ظهور است که بر نقش دهان به‌عنوان آینه‌ای از سلامت و بیماری و نگهبانی برای سلامت کلی ما تاکید می‌کند.

متاسفانه شاید بارزترین ویژگی سلامت دهان و دندان اغلب نادیده گرفته می‌شود. پریودنتیت یا بیماری لثه عمیق، دومین بیماری شایع دهان پس از حفره هاست و بیش از ۴۷ درصد از بزرگسالان بالای ۳۰ سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در سن ۶۵ سالگی و بالاتر ۶۴ درصد به پریودنتیت متوسط یا شدید مبتلا هستند. در سطح جهانی، این بیماری یازدهمین بیماری شایع در جهان است.

وجود طولانی مدت باکتری‌های عامل بیماری در لثه و جریان خون سلامت ما را فراتر از دهان شکل می‌دهد. پریودنتیت عفونتی است که نه در سطح لثه که هنگام خنده می‌توانید آن را ببینید بلکه در عمق زیر سطح لثه نیز قابل مشاهده است. پس از یک مرحله اولیه التهاب سطحی در قسمت قابل مشاهده لثه (ژنژیویت) باکتری‌ها از زیر خط لثه به سمت پاکت‌های ریشه دندان حرکت می‌کنند و در آنجا ساختار‌هایی که دندان را در جای خود نگه می‌دارند می‌سایند. به دلیل ماهیت پنهان پریودنتیت بسیاری از افرادی که به آن مبتلا هستند تا مراحل بسیار پیشرفته آن از وجود این بیماری اطلاعی ندارند. این بیماری دارای یک جزء ژنتیکی است و هم چنین تحت تاثیر بهداشت دهان و دندان قرار دارد.

«سیم کی سینگرائو» پژوهشگر ارشد دانشکده دندانپزشکی در دانشگاه مرکزی لانکشایر در بریتانیا می‌گوید: «برای اکثر افراد این بیماری تا دهه چهارم یا پنجم عمر قابل توجه نیست. در این زمان، آسیب شدید ممکن است ساختار دندان را تضعیف کرده و خطر از دست دادن دندان را به همراه داشته باشد. در همین حال، عفونت چندین دهه است که قطرات ثابتی از باکتری‌ها مانند ترپونما دنتیکولا و پورفیروموناس ژنژیوالیس (یکی از باکتری‌های بی‌هوازی اجباری و از عوامل مهم ایجاد عفونت پریودنتیت) را در جریان خون قرار داده است. همین حضور طولانی مدت باکتری‌های عامل بیماری در لثه و جریان خون است که سلامت ما را فراتر از دهان شکل می‌دهند. «سینگرائو» می‌گوید: «اگر جریان خون را به عنوان اتوبوس تصور کنید مسافران را سوار می‌کند چیز‌هایی مانند باکتری‌ها در دهان و به همه جای بدن از جمله به پانکراس یا کبد می‌رود».

در مواردی که آسیب پذیری‌هایی در این اندام‌ها وجود دارد یا زمانی که میکروب‌ها به طور موثر پاک نمی‌شوند التهاب آغاز شده و سایر بیماری‌های التهابی تشدید می‌شوند. در واقع، پریودنتیت با نام برخی از شایع‌ترین بیماری‌های غیر واگیر در جهان مرتبط است: بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، آلزایمر، چاقی، طیف وسیعی از سرطان ها، آرتریت روماتوئید، پارکینسون، ذات الریه و عوارض بارداری.

برای بسیاری از افراد این شرایط یک رابطه دو طرفه است. به عنوان مثال، پریودنتیت ممکن است شرایطی مانند آترواسکلروز (تصلب شرایین) سخت شدن دیواره شریان‌ها را بدتر کند و وجود آترواسکلروز نیز بیماران را مستعد پریودنتیت می‌کند. باکتری‌های عامل پریودنتیت که معمولا تنها در دهان یافت می‌شوند در پلاک‌های آترواسکلروتیک جاسازی شده‌اند.

از بین تمام این بیماری‌های مزمن، دیابت قوی‌ترین ارتباط دو طرفه را با پریودنتیت دارد. خطر ابتلا به پریودنتیت در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ سه برابر بیشتر از افراد بدون دیابت است. برای افرادی که دیابت نوع ۲ و پریودنتیت دارند این عفونت توانایی بدن آنان را برای کنترل سطح قند خون بدتر می‌کند.

پشت این ارتباط چیست؟

این ارتباط به جریان ثابت باکتری‌ها بستگی دارد که از عمق لثه به جریان خون باز می‌گردند. هر جایی که سیستم ایمنی باکتری‌ها یا سایر عوامل بیماری‌زا را شناسایی می‌کند سلول‌های ایمنی رگباری از مولکول‌های پیام‌رسانی سلولی به نام نشانگر‌های التهابی را آزاد می‌کنند. این نشانگر‌های التهابی به سیستم ایمنی در حمله و کشتن پاتوژن‌های مهاجم کمک می‌کنند. تورم و قرمزی که در چند لحظه در اطراف زخم ظاهر می‌شود نتیجه این پاسخ التهابی کارآمد است. در کوتاه مدت، نشانگر‌های التهابی به عنوان راهنمای عالی برای سیستم ایمنی به محل عفونت احتمالی عمل می‌کنند. اما زمانی که این نگهبانان در بدن باقی می‌مانند مشکلات زیادی را ایجاد می‌کنند.

اکثر شرایط مرتبط با پریودنتیت دارای یک عنصر التهابی ثابت هستند. برای مثال، نزدیک به ۳۰ سال پیش نشانگر التهابی به نام فاکتور نکروز تومور آلفا برای افزایش مقاومت به انسولین در بیماران دیابتی آشکار شد. پس از مدت زمان کوتاهی موجی از نشانگر‌های التهابی دیگر کشف شد که هم چاقی و هم دیابت نوع ۲ را تشدید می‌کنند. این شبکه متراکم از نشانگر‌های التهابی منجر به تحقیقاتی با هدف درمان دیابت با فروکش کردن التهاب مزمن شده است. جریان مداوم باکتری از عفونت پنهان در لثه دقیقا برعکس است.

همه بیماری‌های التهابی به هم مرتبط هستند و بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند. پریودنتیت یکی از شایع‌ترین اگر نگوییم شایع‌ترین بیماری التهابی بدن انسان است. واسطه‌های التهابی در چندین نوع بیماری التهابی فعال هستند در آرتریت روماتوئید، بیماری قلبی و دیابت. در نتیجه، اگر به پریودنتیت مبتلا هستید سطح التهاب سیستمیک با درجه پایین افزایش می‌یابد.

در انسان به سختی می‌توان به طور مستقیم بررسی کرد که چگونه درمان پریودنتیت می‌تواند شرایطی مانند دیابت را کاهش دهد. کاهش خطر ابتلا به پریودنتیت یا درمان آن برای کاهش التهاب در صورت ابتلا به آن بسیار آسان است. گروه «هولمستراپ» تاثیر پریودنتیت را بر دیابت در موش‌ها اندازه گیری کرده است. این گروه تفاوت پاسخ قند خون را در موش‌های دیابتی که شرایط مشابه پریودنتیت داشتند و موش‌های دیابتی بدون آن بررسی کردند. پریودنتیت منجر به افزایش ۳۰ درصدی قند خون بعد از خوردن غذا شده بود.

در نتیجه، اگر پریودنتیت تهاجمی شده و درمان نشود خطر از دست دادن دندان را به همراه خواهد داشت. علاوه بر چندین دهه التهاب مزمن، از دست دادن دندان با مجموعه جدیدی از خطرات سلامتی از جمله زوال شناختی و زوال عقل همراه است. «بی وو» رئیس بهداشت جهانی در کالج پرستاری روری مایرز دانشگاه نیویورک یک رابطه وابسته به دوز را کشف کرد: هر چه دندان‌های بیش‌تری از دست بدهید خطر زوال شناختی و زوال عقل بیش‌تر می‌شود.

در بزرگترین مطالعه در نوع خود «وو» داده‌های سلامتی ۳۴۰۰۰ بیمار در ایالات متحده را مورد مطالعه قرار داد و دریافت که به ازای هر دندانی که فردی از دست می‌دهد، ۱.۴ درصد افزایش خطر اختلال شناختی و ۱.۱ درصد افزایش خطر زوال عقل دارد. به طور کلی، افرادی که دندان‌های خود را از دست داده بودند در مقایسه با افراد مشابهی که تمام دندان‌های خود را داشتند ۴۸ درصد بیشتر در معرض خطر اختلال شناختی و ۲۸ درصد افزایش خطر زوال عقل بودند.

از دست دادن دندان تا حد زیادی به عنوان یک عامل خطر برای زوال عقل نادیده گرفته شده است و وو می‌گوید که معمولا وقتی به رابطه بین این دو اشاره می‌کند با تعجب از گفته او استقبال می‌شود.

وو می‌گوید: «سلامت دهان یک قطعه گمشده است. ما در تلاش هستیم تا شواهدی ارائه کنیم که نشان دهد باید بخشی از معادله باشد».

در حالی که پریودنتیت ممکن است یکی از علل شایع از دست دادن دندان باشد ممکن است به جز التهاب، عوامل دیگری نیز برای این عوارض وجود داشته باشند. تاکنون مطالعات از دست دادن دندان «وو» تنها به بررسی همبستگی‌ها و نه علت و معلول پرداخته است، اما او می‌خواهد نقش تغذیه در این رابطه را در میان عوامل دیگر بررسی کند.

وو می‌گوید: «یک پروتز خوب دندان مصنوعی می‌تواند مصرف مواد غذایی و هم چنین جویدن را بهبود بخشد. این موضوع به طور بالقوه می‌تواند جریان خون را افزایش دهد که ممکن است بر عملکرد شناختی تاثیر بگذارد، اما این هنوز تنها یک فرضیه است».

پیوند‌های در حال ظهور بین سلامت دهان و دندان ما و مجموعه‌ای از بیماری‌های دیگر نتیجه بسیار مهمی دارد: کاهش خطر ابتلا به پریودنتیت و درمان موثر آن در صورتی که پیش‌تر به آن مبتلا شده‌اید آسان است. وو می‌گوید: «اگر دندان‌های خود را به درستی مسواک بزنیم و بهداشت دهان و دندان را رعایت کنیم به طور بالقوه می‌توانیم از شروع پریودنتیت جلوگیری کنیم.

اگر بیماری آغاز شد در مراحل اولیه می‌توان با جرم گیری و صاف کردن ریشه درمان کرد که میکروب‌ها را از سطح دندان پایین در بالا و درست زیر خط لثه می‌خراشد. اگر به طور جدی به پریودنتیت مبتلا هستید راه حل ممکن است شامل درمان از طریق جراحی باشد بدان معنا که بافت نرم لثه را شل می‌کنید و سطوح ریشه را تمیز می‌کنید و بافت را برمی گردانید».

مشکل در تشخیص است. به دلیل ماهیت اغلب بدون علامت بیماری همراه با این تصور غلط رایج که تا زمانی که دندان درد شدید نداشته باشید نیازی به مراجعه به دندانپزشک ندارید. راه حل در آنجا دوباره ساده است: اگر قرار است قرار ملاقاتی با دندانپزشک‌تان داشته باشید معطل نکنید.