ساخت ۵۸۵ سد در ترکیه در ۱۸ سال اخیر!

به تازگی ترکیه به موضع ایران و عراق مبنی بر تأثیر سوء سدسازی‌های بی ضابطه کشور در تشدید بحران ریزگرد‌ها در ایران و عراق واکنش نشان داده و سخنگوی وزارت خارجه ترکیه، تأثیر سدسازی در این کشور بر ایجاد گرد و غبار در ایران و عراق را، ادعایی غیر علمی توصیف کرده و مدعی شد که این گرد و غبار‌ها از بیابان‌های خاورمیانه و آفریقا نشأت میگیرند!

در پاسخ به این ادعا، محمدصابر باغخانی پور، مدیرعامل اندیشکده ماکا و کارشناس محیط زیست در گفتگو با  تسنیم اظهار کرد: پروژه‌های سدسازی ترکیه تنها محدود به پروژه گاپ نمیشود و این کشور از ۲۰ سال پیش، ساخت ۱۰ ابرپروژه سدسازی را شروع کرده است؛ ترکیه با تکمیل پروژه "گاپ" ۵ برابر ظرفیت دجله و فرات بر روی آن‌ها سدسازی کرده است و شکی نیست که این بارگذاری بی ضابطه سبب وقوع ریزگرد در کشور‌های پایین دست حوضه آبخیز دجله و فرات از جمله ایران و عراق خواهد شد.

وی ادامه داد: علاوه بر گاپ، پروژه سدسازی موسوم به "داپ" نیز بر روی بالادست حوضه رود ارس در حال بارگذاری است که با تکمیل آن مشابه این اتفاق در حوضه رود ارس نیز اتفاق خواهد افتاد! رئیس جمهور سابق ترکیه چند سال قبل عنوان کرد که هر بشکه نفت در برابر هر بشکه آب که این جمله به وضوح بیانگر هدف ترک‌ها برای جلوگیری از ورود آب‌های برون مرزی به کشور‌های همسایه به ویژه ایران، عراق و ... است.

کارشناس محیط زیست تصریح کرد: ترکیه از گذشـته برنامـه بسـیار جـدی بـرای اسـتفاده از آب به عنـوان ابـزار سیاسـی و امنیتـی علیـه کشـور‌های همسایه داشـته اسـت؛ بـرای نمونـه ترکیـه در بازه ۱۸ سـاله (۲۰۰۳ تا ۲۰۲۰) تعـداد ۵۸۵ سـد روی رودخانه هایـش احداث کرده اسـت در حالیکه تعـداد کل سدهای احداث شـده ترکیـه برای حـدود ۵۶ سـال قبـل از آن ۲۷۶ سـد بـود! یعنـی فقـط در ۱۸ سال اخیر ۵۸۵ سد اضافه کرده اسـت!

باغخانی پور با بیان اینکه طبیعی است که دولت ترکیه ادعای ما مبنی بر تأثیر این سدسازی‌ها بر بحران ریزگرد‌ها را غیرعلمی بداند، گفت: سیاست جمهوری اسلامی در قبال دیپلماسی آب باید ثابت باشد به این معنی که چه در جایی که بالادست هستیم و چه در جایی که پایین دست هستیم، باید رویکرد ثابتی را داشته باشیم مثلاً اگر در موضوع افغانستان پاییندست هستیم، بتوانیم حق خود را مطالبه کنیم و اگر در موضوع عراق بالادست هستیم، حقآبه این کشور را بپردازیم.

وی با تأکید بر اینکه باید در رابطه با سدسازی‌های ترکیه به جوامع بین المللی شکایت کنیم، گفت: البته ما تنها کشوری هستیم که در سیاست‌های بالادستی خود علناً عنوان کردیم که باید از خروج آب‌های برون مرزی جلوگیری کنیم؛ این موضوع باعث می‌شود ما در دادگاه‌های حقوقی با شکست رو به رو شویم که این قانون باید اصلاح شود.

این کارشناس محیط زیست متذکر شد: ترکیه قصد دارد از مسئله آب به عنوان ابزار فشار سیاسی استفاده کند؛ ترکیه به شکلی در رسانه‌ها وانمود کرده است که ایران مقصر اختلافات منطق‌های در موضوع آب است و در اثر این تبلیغات جهان نیز بخشی از این ادعا را پذیرفته است و با وجود اینکه مقصر کم‌آبی عراق، کشور ترکیه است، اما این کشور از ایران شکایت کرده است!

باغخانی پور توضیح داد: در بیـش از ۱۵۸ حوضـه آبخیز بین المللی در دنیا، هیچ مکانیزم و قرارداد و معاهده همکاری دوجانب‌های بر سر بهره برداری وجـود ندارد، عـلاوه بـر ایـن از ۲۳۴ تـالاب بین المللـی مشـترک ثبت شـده در کنوانسیون بین المللی رامسر که بین ۹۱ کشـور مشـترک اسـت، فقـط ۱۴ تـالاب مکانیـزم بهره بـرداری مشـترک داشـته و ۲۲۰ تـالاب بین المللـی هیـچ مکانیزمی بـرای بهره بـرداری مشـترک ندارند.

مدیرعامل اندیشکده ماکا یادآور شد: از پنـج حوضـه پرتنـش دنیـا، کشـور ایران در دو حوضـه مشـترک اسـت؛ حوضـه آبریـز دجلـه و فرات در غـرب و حوضـه آبریز آمودریا در شمال شرق ایران؛ یعنی کشور ما میان دو حوزه از پرتنش‌ترین حوضه‌های آبخیز دنیا احاطه شده است! با توجه به این شرایط به نظر میرسد دیپلماسی فعالانه ایران در حوزه آب و ایجاد مکانیزم‌های بهره برداری در حوضه‌های آبخیز مشترک با کشور‌های همسایه بهترین مسیر برای اصلاح وضع موجود و نجات محیط زیست و کاهش آسیب‌های ناشی از آن به مردم است.