تلاش‌های پشت پرده برای کنارزدن طرفداران ایران از صحنه قدرت در عراق

علی موسوی خلخالی در اعتماد نوشت: حالا که بیش از سه ماه از انتخابات عراق گذشته بهتر می‌توان نگاهی به آنچه گذشت، انداخت و تحولات را ارزیابی کرد. انتخابات عراق این‌بار متفاوت از هر سال بود. شیوه برگزاری انتخابات، اعلام آن، تحولات پس از آن، اعتراضاتی که برای نخستین‌بار در دو دهه اخیر به نتایج انتخابات عراق صورت گرفت، کشمکش‌ها و دست‌های پشت پرده‌ای که برون افتاد، همگی ثابت کردند این انتخابات نه تنها متفاوت از چندین انتخابات برگزارشده در عراقِ بعد از سقوط صدام‌حسین است بلکه به اعتراف همه سیاستمداران عراقی، آینده‌ساز عراق است.

هوشیار زیباری، یکی از سران حزب دموکرات کردستان عراق در نشستی در دهوک عراق، مدت کوتاهی بعد از برگزاری انتخابات عراق گفت: «اگر این انتخابات از مشروعیت بیفتد، عواقب بسیار خطرناکی خواهد داشت، طوری‌که دیگر معلوم نیست در آینده انتخاباتی برگزار شود.»

با این حال انتخابات اخیر عراق - قبل از تشکیل حکومت جدید - پر افت‌وخیزترین انتخابات عراق بوده است. اگر تا قبل از این گمان می‌رفت بیان وجود دست‌هایی در انتخابات توهم توطئه است، اکنون دیگر برای همه روشن شده که واقعا دست‌های پشت پرده‌ای برای انحراف جریان سیاسی عراق از مسیر طبیعی خود در جریان است.

مشعان الجبوری، یکی از نمایندگان اهل تسنن عراق از ائتلاف عزم به رهبری خمیس الخنجر در گفت‌وگویی تلویزیونی به صراحت بیان می‌کند که ترکیه و امارات متحده عربی و اردن در نزدیکی جریان‌های سیاسی مخالف با جریان‌های سیاسی طرفدار ایران تلاش کردند و علنا می‌گوید که در آنکارا و در حضور رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه و با حمایت متحدان عربی توافق کردیم ما اهل تسنن اختلافات خود را کنار بگذاریم و با جریان‌های کردی و شیعی همسو با خود ائتلاف کنیم و جریان الحشد الشعبی را به حاشیه برانیم. این اعتراف به صراحت پرده از طرحی برمی‌دارد که کشور‌های خارجی پشت آن هستند و هدف‌شان دور کردن یا تضعیف ثقل ایران در عراق است.

با همه این احوال، می‌توان اوضاع عراق را براساس تقسیم‌بندی موجود فعلی به شکل زیر دید. در اینجا این نکته را نمی‌توان نادیده گرفت که هرچند احزاب سیاسی درباره عبور از تقسیم‌بندی‌های طایفه‌ای صحبت کنند و هرچه از دولت اکثریت دم بزنند باز هم در نهایت واقعیت‌های سیاسی عراق براساس معادلات شیعه- سنی- کرد تعریف شده است و از آن گریزی نیست.

اهل تسنن- تا قبل از انتخابات عراق، اهل تسنن در سه جریان ائتلاف تقدم به رهبری محمد الحلبوسی، عزم به رهبری خمیس الخنجر و نیرو‌های مستقل در انتخابات شرکت کردند. تا قبل از انتخابات ائتلاف‌های عزم و تقدم در اوج تنش بودند و اتهامی نبود که متوجه هم نکنند. اما بعد از انتخابات و بعد از پادرمیانی‌های شخص رییس‌جمهوری ترکیه، رجب طیب اردوغان و بعد از رایزنی‌های بسیار و میزبانی‌هایی که امارات و اردن انجام دادند، گروه‌های اهل تسنن به توافق رسیدند تا آنچه از قدرت در آینده نصیب می‌برند را بین خود تقسیم کنند. بر این اساس، حلبوسی، رییس مجلس شد و قرار است خمیس الخنجر، معاون آینده رییس‌جمهوری عراق شود.

کرد‌ها - حزب دموکرات کردستان با کسب ۳۲ کرسی پارلمان مجلس عراق پیروز اصلی انتخابات در میان کرد‌ها بود. حزب رقیب، یعنی حزب اتحاد میهنی کردستان ۱۷ کرسی پارلمان به دست آورد و احزاب دیگر اعم از اسلامی و گوران (تغییر) یک تا دو کرسی به دست آوردند. اما این پیروزی سبب شد تا حزب دموکرات کردستان با اعتماد به نفس بیشتری در عرصه سیاسی پس از انتخابات جولان دهد و برای رقبا به ویژه حزب اتحاد میهنی کردستان خط و نشان بکشد. الان هدف اصلی حزب دموکرات تضعیف و در صورت امکان از میدان به در کردن حزب اتحاد میهنی است.

در طول این مدت بار‌ها از توافق دو طرف بر سر نامزد نهایی ریاست‌جمهوری صحبت شده ولی در آخر توافقات به هم خورده است. تاکنون دو طرف نتوانسته‌اند به نتیجه نهایی برسند و گمان هم نمی‌رود این توافق به این راحتی‌ها حاصل شود.

شیعیان- ماه‌ها قبل از انتخابات، تشکلی به اسم چارچوب هماهنگی شکل گرفت که همه جریان‌های سیاسی شیعی مطرح در صحنه سیاسی عراق را شامل می‌شد. این تشکل هر هفته و در ماه‌های اخیر، هفته‌ای چند بار، در منزل یکی از سران شیعه تشکیل جلسه می‌دادند و به رایزنی می‌پرداختند.

از ویژگی‌های خوب جلسات این تشکل این بود که از بسیاری از اختلافات جریان‌های سیاسی کاسته شد، به‌طور نسبی بر سر نقشه راهی سیاسی توافق شد و تفاهمات بسیاری شکل گرفت. اما قبل از انتخابات، جریان صدر با شعار تشکیل دولت اکثریت دیگر در جلسات فراکسیون اکثریت شرکت نکرد و تلاش کرد راه دیگری را بپیماید.

بعد از برگزاری انتخابات که روشن شد جریان صدر با ۷۳ کرسی بیش از همه رای آورده و پیشتاز انتخابات است، جریان صدر رسما خود را تافته جدا بافته دانسته است و همه تلاش خود را به این معطوف کرده یا زمام امور چارچوب هماهنگی را به دست گیرد و رقبای خود، به‌ویژه ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری مالکی را کنار بزند یا چارچوب هماهنگی را از اساس متلاشی کند. این چیزی است که رسانه‌های نزدیک به صدر به صراحت بیان می‌کنند.

آنچه مسلم است چارچوب هماهنگی همان بیت شیعی است و به استثنای صدر که ساز ناکوکی می‌زند، یکپارچه است و تلاش دارد به عنوان بیت شیعی ساختار خود را حفظ کند. متلاشی شدن چارچوب هماهنگی می‌تواند زخم سنگینی بر پیکر شیعیان باشد و عواقب سختی را نه تنها برای آن‌ها بلکه برای کل صحنه سیاسی عراق رقم بزند. بنابراین باید به هر قیمتی شده حفظ شود حتی اگر این جریان بنا باشد در دولت آینده سهمی نداشته باشد.

اهداف پشت پرده- همان‌طورکه در ابتدا گفته شد، دست‌های پشت پرده‌ای وجود دارد تا روند سیاسی عراق را به راه دیگری بکشاند. کسانی که برای این کار تلاش می‌کنند یک هدف را دنبال می‌کنند، تشکیل دولتی که در آن نیرو‌های چارچوب هماهنگی که در واقع جریان‌های شیعه هم‌سو با ایران هستند، به حاشیه رانده شوند یا در صورت حضور بسیار ضعیف باشند. این حرف‌هایی است که برخی چهره‌های سیاسی مخالف این تشکل به صراحت بیان می‌کنند.

مشعان الجبوری به صراحت می‌گوید که «ما از بس از الحشد الشعبی تو سری خوردیم تصمیم گرفتیم وارد چارچوبی شویم که دیگر از جانب الحشد الشعبی توسری نخوریم.» در این سناریو همه تلاش‌ها بر این تمرکز دارد که جریان‌های همسو با الحشد الشعبی یا متحد آن در دولت آینده عراق به قدری ضعیف باشند که توانایی عمل مستقلی نداشته باشند. برای همین ائتلاف اهل تسنن (عزم- تقدم) - حزب دموکرات کردستان و مقتدی صدر و در صورت امکان یک جریان سیاسی دیگر، از هر طیفی که باشد، تشکیل شود تا خود دولت آینده را تشکیل دهد و دیگران را در حاشیه بگذارد.