آیا گلاسکو شهری «بیمار» است؟

فرارو- "نشریه اکونومیست" در گزارشی تحلیلی، به یک مساله عجیب و مرموز در مورد شهر گلاسکویِ اسکاتلند پرداخته است. مساله مذکور اشاره به آمار‌های بالای مرگ و میر مخصوصا در سنین پایین در میان اهالی شهر گلاسکو دارد که تاکنون دلایل مختلفی در توضیح آن ذکر شده و برخی اساسا بر این باورند که گلاسکو شهری بیمار است که در آن جایی برای پیرمرد‌ها و حتی افراد میانسال نیست. اکونومیست در گزارش خود، مولفه‌های مختلفی را که برایِ توضیح این پدیده مورد استناد قرار می‌گیرند، مورد اشاره قرار داده است.

نشریه اکونومیست در گزارش خود می‌نویسد: «بسیاری بر این باورند که پرسه زدن در کوچه پس کوچه‌های شهر گلاسکو در اسکاتلند، آن‌ها را به یادِ نیویورک می‌اندازد. میان این دو شهر از برخی جهات (نظیر معماری)، مشابهت‌های زیادی وجودی دارد. با این حال، گلاسکو از زرق و برق کمتری در مقایسه با نیویورک برخوردار است و سرمایه گذاران بین المللیِ به مراتب کمتری را نیز به خود جلب می‌کند. جدای از این ها، گلاسکو نه به صورت استعاری، بلکه علی رغم تمامی جذابیت هایش، شهری بیمار است. مردم شهر گلاسکو زودتر از دیگر شهروندان بریتانیایی فوت می‌کنند و هیچکس دقیقا نمی‌داند که دلیل اصلی این مساله چیست؟

نرخ مرگ و میر در شهر گلاسکو اسکاتلند (۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷)

به گزارش فرارو، حتی در محله‌های اعیان نشینِ گلاسکو نیز، نرخ مرگ و میر افراد، ۱۵ درصد بیش از میانگین این نرخ در شهر‌های بزرگ دنیا است. این آمار حتی در برخی بخش‌های شهر گلاسکو، افزایش قابل توجه و بیشتری را نیز از خود نشان می‌دهد.

بر اساس یافته‌های یک پژوهش که اخیرا از سوی "بنیاد مرکز بهداشت و سلامت جمعیتی گلاسکو" انجام شده، در فاصله سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷، با توجه به سن و میزان فقرِ جمعیت، ۴۵۰۰ مورد مرگ بیش از آنچه انتظار می‌رفته، در شهر گلاسکو اتفاق افتاده است. در این راستا به طور خاص آن دسته از اهالی شهر گلاسکو که در فاصله سنی میان سال‌های ۱۵ تا ۴۴ سال قرار دارند، به احتمال فراوان، قبل از هم سن و سال‌های خود در دیگر شهر مهم بریتانیا نظیر منچستر و یا لیورپول، فوت می‌کنند.

مردم برای توضیح این ویژگیِ شهر گلاسکو و اهالی آن (فوت شدنِ افراد، زودتر از دوره زمانی مورد انتظار)، دلایل و استدلال‌های مختلفی را مطرح می‌کنند. در این رابطه به طور خاص ۱۷ استدلال و توضیحِ رقیب مطرح شده و می‌شود. استدلال‌هایی که طیفی از ایده‌های غیرقابل سنجش (مخصوصا در حوزه فرهنگی) تا دیدگاه‌های ساده‌انگارانه و مواردی نظیر مسائل مرتبط با دی ان اِی، نابرابری و تاریخ را شامل می‌شوند. عجیب آنکه شهر گلاسکو در برابر سیاست‌هایی که سیاستمداران مختلف برای مقابله با چالش عجیبِ مرگ زودرس در آن ارائه می‌کنند نیز مقاوم است.

در این میان آنچه جایِ توجه دارد این نکته است که در دوران مدرن تا سال ۱۹۵۰ میلادی، گلاسکو تا به این حد حالتی بیمارگونه نداشت. با این حال، میان سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰، شکافی قابل توجه میان این شهر و دیگر شهر‌های بزرگ در بریتانیا ایجاد شد.

این تفاوت و شکاف عمدتا ریشه در افزایش قابل توجه مرگ و میر در شهر گلاسکو بر اثر ابتلا به سرطان و همچنین بیماری‌های قلبی داشته است. در این راستا، از اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی، این شکاف ماهیتی عمیق‌تر نیز به خود گرفت اگرچه این مرتبه علایم بیماریِ گلاسکو متفاوت‌تر نیز بودند. گلاسکو همچنان از موراد متعدد سرطان و حملات قلبی رنج می‌برد با این حال فرق اساسی که این شهر با دیگر شهر‌های بزرگ جهان دارد، افزایش قابل توجه مرگ و میر بر اثر خودکشی، خشونت، سواستعمال مواد مخدر، مصرف الکل، و حوادث رانندگی است.

در ابتدا، جهت توضیح آنچه بر شهر گلاسکو می‌گذرد، به مولفه فقر اشاره شده است. انسان‌های فقیر، مرگ زودتری را نیز تجربه می‌کنند و شهر گلاسکو نیز شمار قابل توجهی فقیر دارد. جدای از این ها، شهر گلاسکو در مقایسه با دیگر شهر‌های بزرگ بریتانیا نظیر منچستر و لیورپول، دو برابر مرگ و میرِ بیشتر بر اثر نوشیدنی‌های الکلی و مواد مخدر را نیز تجربه می‌کند.

یک تئوری جهت توضیح این ویژگی عجیب شهر گلاسکو این است که این شهر توسط تاریخِ خود به اسارت درآمده و عملا گرفتارِ عادات و رویه‌های غلط و نادرستی است که نسل به نسل از والدین به فرزندان منتقل شده اند. از منظرِ این تحلیل، گلاسکو هنوز از عوارض جانبی انقلاب صنعتی ناگهانی در قرن ۱۹ متاثر است.

زمانیکه شهرنشینیِ سریع موجب شد تا کارگران در خانه‌ها و نقاط مسکونی غیر بهداشتی ساکن شوند. در همین دوران، بسیاری از افراد به مصرف بیش از حدِ نوشیدنی‌های الکلی در مِیخانه‌های شهر گلاسکو روی آوردند و این مساله نیز نسل به نسل بر سلامت افراد و سبک زندگی آن‌ها در شهر گلاسکو اثرگذار بوده است. عجیب آنکه در سال ۱۸۴۰، نرخ امید به زندگی در شهر گلاسکو، تنها ۲۷ سال بوده که این آمار در مقایسه با شهر‌های همطراز گلاسکو در بریتانیا، حداقل ۲۰ سال کمتر است.

یکی دیگر از توضیحاتی که جهت درک علت نرخ مرگ و میر بالای شهر گلاسکو داده می‌شود، روند صنعت زدایی از این شهر است. روندی که موجب تضعیف آمار‌های مرتبط با سلامت افراد و همچنین اشتغال آن‌ها شد. جهت سنجشِ درستی این مساله، مرکز سلامت و بهداشت جمعیتی شهر گلاسکو در پژوهشی، ۲۰ منطقه دیگر در اروپا را که شدیدا در معرض روند صنعت زدایی قرار گرفته بودند با شهر گلاسکو و آمار‌های مرگ و میر آن مقایسه کرده است. پس از انجام این بررسی ها، گلاسکو باز هم از تمامی آن‌ها بیمارتر ظاهر شده است. حتی وقتی که ساکنان آن ثروتمندتر و تحصیل کرده‌تر از همتایان خود در دیگر شهر‌های مطرح بوده اند.

افزایش شمارِ مرگ و میر‌ها در شهر گلاسکو از سال ۱۹۸۰ میلادی بر اثر عواملی نظیر ناامیدی، مواد مخدر، الکل، و خودکشی، نشان می‌دهد که موضوع و عوامل مهمترین نیز در مورد این سماله دخیل هستند. در این رابطه یک نظریه اساسی این است که اهالی گلاسکو در مقایسه با دیگر اهلی بریتانیا "غمگین تر" هستند و متعاقبا نسبت به آینده نیز امید کمتری دارند. البته که داده‌ها در این زمینه در چهارچوب یافته‌های پژوهشی چندن قابل اتکا نیستند، زیرا اساسا افراد واقعیت‌ها را به طور دقیق وقتی هدف نظرسنجی و سوال در مورد اینکه تا چه اندازه احساس شادی می‌کنند، بیان نخواهند کرد.

با این همه، دولت اسکاتلند و نهاد‌های آن که مرتبط با بحث ارتقای بهداشت و سلامت در این کشور هستند، ایده‌ها و استدلال‌های خاص خود را جهت توضیح علت نرخ مرگ ومیر بالا در شهر گلاسکو دارند. در این رابطه به طور خاص برخی به این نکته اشاره می‌کنند که در هر شهری در جهان که در آن نرخ نابرابری بالاست، بهداشت و سلامت مردم نیز شدیدا آسیب پذیر است (در این زمینه به طور خاص آن‌هایی که جز ضعیف‌ترین اقشار جامعه هستند، بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند). در این رابطه به طور خاص به نابرابری و افزابش قابل توجه شکاف درآمدی در بریتانیا و در شهر گلاسکو در سال‌های پس از انتخاب "مارگارت تاچر" به عنوان نخست وزیر برتیانیا در سال ۱۹۷۹ میلادی اشاره می‌شود.

اضافه بر این ها، نظریه‌هایی دال بر وضعیت وحشتناک افراد ساکن در شهر گلاسکو و همچنین فروپاشی نهاد خانواده در این شهر هم به مثابه عواملی ذکر می‌شوند که در قالب آن‌ها استرس و اضطراب افراد افزایش یافته و در نهایت می‌تواند به افزایش آمار‌های مرگ و میر در این شهر منجر شود.

در این چهارچوب، برخی تحلیلگران و کارشناسان می‌گویند که عوامل مذکور و همچنین اضطراب‌های شدیدِ کاری در شهر گلاسکو (به دلیل موقعیت برجسته آن در دوره انقلاب صنعتی)، به نوعی بر ساختار بدنی و "دی اِن اِی" اهالی گلاسکو اثرگذار بوده و موجب شده تا میزان ابتلای اهالی این شهر به بیماری‌های لاعلاج افزایش یابد.

با این همه، آنچه در پایان می‌توان گفت این است که هنوز هیچ توضیح قطعی در مورد علت آمار‌های بالای مرگ و میر افراد جوان و میانسال در شهرگلاسکو وجود ندارد و این مساله هنوز هم یک رازِ سر به مُهر است».