از اول اکتبر مصادف با روز ملی چین که ۲۵ جنگنده چینی با عبور از مرز‌های هوایی تایوان، وارد حریم هوایی این جزیره شدند تا امروز، هر روز و هر شب پرواز جنگنده‌های چینی بر فراز حریم هوایی این منطقه و به منظور آنچه از سوی مقام‌های چینی «شناسایی» خوانده می‌شود، ادامه دارد.
روز دوشنبه هفته گذشته با ورود ۵۶ جنگنده چینی به حریم هوایی تایوان، تعداد این جنگنده‌ها به بالاترین حد خود رسید و پکن چالشی جدی برای سیستم دفاع هوایی تایوان ایجاد کرد. تلاش جنگنده‌های تایوانی برای عقب راندن و دور نگه داشتن جنگنده‌های چینی بی‌فایده بوده و دولت ایالات متحده هشدار داده است اقدام چینی‌ها در نقض مکرر حریم هوایی تایوان نوعی «فعالیت نظامی تحریک‌آمیز» بوده و «صلح و ثبات منطقه‌ای» را به خطر می‌اندازد.
ناظران معتقدند با تشدید این درگیری‌ها، توازن قوا پیرامون تایوان به‌طور کلی تغییر خواهد کرد و این جزیره از بن‌بستی چند دهه‌ای وارد فاز جدید و خطرناکی در مناسبات منطقه‌ای خواهد شد.
تایوان ۷۰ سال است که در برابر خواسته پکن مبنی بر پیوستن به چین مخالفت کرده و اکنون این منطقه به کانون تقابل دو ابرقدرت جهانی یعنی چین و ایالات متحده تبدیل شده است. تحلیلگران می‌گویند سرنوشت و آینده این جزیره پتانسیل این را دارد که نظم منطقه‌ای را به کلی به چالش بکشد.
دنی راسل، دستیار سابق وزیر خارجه ایالات متحده در توصیف وضعیت فعلی می‌گوید: «عایق زیادی روی سیم‌کشی روابط دو طرف باقی نمانده و هر آن امکان دارد یک اتصالی همه چیز را به هم بریزد.» به گفته او، «تصورش زیاد سخت نیست که اتصال میان دو سیم بی‌عایق همه چیز را به آتش بکشد.»
روزنامه نیویورک‌تایمز می‌نویسد: «چین برای اولین‌بار نمایشی از توانایی خود برای فتح نظامی تایوان به راه انداخته و ایالات متحده که می‌خواهد از هر تهاجمی به این جزیره جلوگیری کند، تسلط نظامی خود بر این منطقه از جهان را فرسوده و کم‌توان می‌یابد. تایوان هم حتی به‌رغم اینکه مردم آن مقاومت قابل توجهی در برابر ایده پیوستن به چین دارند و در این مسیر متحد هستند، اما آمادگی نظامی بالایی برای مقابله به مثل با اقدامات چینی‌ها ندارند.»
به نوشته این روزنامه، هر سه طرف مایل نیستند که وارد یک جنگ نظامی شوند، اما اقداماتی انجام می‌دهند که خطر محاسبه اشتباه و تشدید بی‌اعتمادی را زیاد می‌کند. یکی از موارد موثر در تغییر سیاست پکن، سیاست‌های دولت دونالد ترامپ در قبال تایوان بود. در یک مورد، در اکتبر ۲۰۲۰ سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده در گزارشی رسمی اعلام کردند که رهبران چین نگرانند که ایالات متحده به این منطقه حمله کند و طرح‌هایی برای مقابله با این حمله احتمالی آماده کرده‌اند.
هرچند نشانه‌ای جدی از آماده‌سازی ارتش ایالات متحده برای چنین عملیاتی دیده نشد، اما نگرانی طرف چینی به اندازه‌ای جدی بود که ژنرال مارک میلی، رییس ستاد مشترک ارتش امریکا در تماسی با همتای چینی خود کوشید آن‌ها را از عدم قصد امریکا برای حمله به تایوان مطمئن کند.
ایوان مدیروس، عضو شورای امنیت ملی امریکا در دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما معتقد است: «مساله تایوان به یک موضوع حیاتی در روابط چین و ایالات متحده تبدیل شده و اگر نگوییم درام اصلی پیرامون این جزیره است، می‌توان تصریح کرد که دست‌کم یکی از سالن‌های اصلی تئاتر روابط چین و امریکا درگیر این نمایش شده است.»
چیو کو- چنگ، وزیر دفاع تایوان روز چهارشنبه هفته گذشته در پاسخ به سوال یکی از قانونگذاران درباره تنش‌های کنونی نظامی با پکن در پارلمان این کشور گفت: «اوضاع کنونی بدترین حالت ممکن در طول ۴۰ سال گذشته از زمان پیوستن من به ارتش تایوان است. همچنین خطر بروز اقدامی اشتباه در سراسر تنگه حساس تایوان وجود دارد.» او به کمیته بررسی پارلمانی مسوول رسیدگی به هزینه‌های ویژه نظامی به ارزش ۸.۶ میلیارد دلار برای تسلیحات ساخت تایوان شامل ناو و موشک تاکید کرد: «برای من به عنوان یک فرد نظامی فوریت رویارویی و رسیدگی به تنش موجود وجود دارد.»
وزیر دفاع تایوان همچنین اعلام کرد، چین در حال حاضر توانایی حمله به تایوان را دارد و تا سال ۲۰۲۵ قادر به حمله در مقیاس کامل خواهد بود. برخی گمانه‌زنی‌ها مبتنی بر این ایده مطرح می‌شود که شی جین‌پینگ، رییس‌جمهور کنونی چین که ارتشی قوی در اختیار دارد و برای دور سوم ریاست خود بر جمهوری خلق چین دورخیز کرده، ممکن است برای اشغال تایوان اقدام کند و با این اقدام حکومت خود را در دوره بعدی تضمین کند.
نشانه‌هایی از این تمایل نیز در صحبت‌های مقام‌های چینی دیده می‌شود. به گزارش خبرگزاری شینهوا، شی جین‌پینگ روز شنبه طی سخنرانی خود به مناسبت گرامیداشت صدودهمین سالگرد انقلاب ۱۹۱۱ که به دو هزار سال حکومت امپراتوری در چین پایان داد، گفت که «تجزیه‌طلبی تایوان» بزرگ‌ترین مانع برای اتحاد چین و یک خطر پنهان جدی برای ملت است، کسانی که تاریخ خود را فراموش می‌کنند، به میهن خود خیانت می‌کنند و می‌خواهند کشور را تجزیه کنند، از سوی مردم طرد خواهند شد و تاریخ آن‌ها را محاکمه خواهد کرد.
مساله تایوان منحصرا از امور داخلی چین است و هیچ‌گونه دخالت بیگانگان در آن مجاز نیست.» این اظهارات رییس‌جمهور چین خیلی زود با واکنش دفتر رییس‌جمهور تایوان مواجه شد. در بیانیه‌ای که دفتر رییس‌جمهور تایوان منتشر کرد، آمده است: «مردم ما آشکار و با صدای بلند پیشنهاد برای پیوستن به چین و زیستن زیر سایه یک کشور دو سیستم سیاسی را رد کرده‌اند و نمی‌خواهند تجربه هنگ‌کنگ را تکرار کنند.ما ترجیح می‌دهیم به جای آن از شیوه زندگی دموکراتیک خود دفاع کنیم.» یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های چین، همکاری‌های نظامی ایالات متحده و تایوان است.
«ژائو لیجیان» سخنگوی وزارت امور خارجه چین روز جمعه به افزایش اقدامات تحریک‌آمیز کشور‌های غربی علیه پکن هشدار داد. به نوشته وبگاه وزارت امور خارجه چین، لیجیان در نشستی خبری درباره افشاگری روزنامه «وال استریت ژورنال» در خصوص تعلیم نیرو‌های تایوانی توسط امریکایی‌ها متذکر شد: «اصل چین واحد، بنیان سیاسی روابط امریکا و چین است.»
او در ادامه گفت: روابط چین و امریکا به اقدامات متعددی از سوی واشنگتن از جمله قطع روابط دیپلماتیک، فسخ قرارداد‌های دفاعی با تایوان و خروج ارتش امریکا از این جزیره بستگی خواهد داشت. لیجیان متذکر شد: امریکا فقط می‌تواند در زمینه‌هایی از جمله تجاری و فرهنگی با تایوان تعامل داشته باشد و فروش تسلیحات و همکاری نظامی با آن، به روابط پکن و واشنگتن خدشه وارد می‌کند.
روز سه‌شنبه هفته گذشته، جو بایدن رییس‌جمهور ایالات متحده گفته بود در تماس با همتای چینی‌اش دو طرف بر «پایبندی به توافق تایوان» تاکید کرده‌اند. از زمان برقراری روابط دیپلماتیک ایالات متحده و چین در ۱۹۷۹، امریکایی‌ها موضع چین در خصوص اینکه تایوان بخشی از خاک این کشور است پذیرفته‌اند، اما هیچ‌گاه آن را به‌طور رسمی به رسمیت نشناخته‌اند. تحلیلگران بر این باورند که تقابل نظامی چین و تایوان هزینه‌های سیاسی سنگینی برای پکن دارد، اما گزینه نظامی به گزینه‌های روی میز رییس‌جمهور چین اضافه شده است.
اوریانا اسکیلار ماسترو، استاد دانشگاه استنفورد در این باره می‌گوید: «اشغال یک کشور ۲۴ میلیون نفری و در اشغال نگه داشتن آن کار ساده‌ای نیست و نیاز به برتری نظامی قابل توجهی دارد. این جنگ اقتصاد و روابط بین‌المللی چین را با چالشی جدی مواجه خواهد کرد.
با این وجود زمانی که صدا‌های میانه‌رو در چین نیز از ضرورت الحاق صلح‌آمیز تایوان به این کشور صحبت می‌کنند یعنی شرایط نسبت به گذشته متفاوت شده. فکر می‌کنم گزینه نظامی اکنون واقعا یک گزینه است.» به گزارش رویترز، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی امریکا روز جمعه به مدت شش ساعت با یانگ جیچی، دیپلمات ارشد چینی و مدیر کمیسیون مرکزی سیاست خارجی حزب کمونیست چین در زوریخ، سوییس به صورت رودررو و در نشستی غیرعلنی دیدار و گفتگو کرد.
سالیوان پس از دیدار‌ها در ناتو و اتحادیه اروپا به خبرنگاران در بروکسل گفت: «مذاکرات از این نظر مفید بود که فرصتی واقعی بود تا واقعا دیدگاه‌ها و مقاصد مختلف خود را برای یکدیگر مطرح کنیم». او ادامه داد: «این جلسه راهی بود تا تمام تلاش‌های خودمان را برای ایجاد شرایطی انجام دهیم که در آن این رقابت بین ایالات متحده و چین که یک رقابت شدید است، با مسوولیت‌پذیری اداره شود و به درگیری یا رویارویی منجر نشود.»
