حکایت فروریزش اسکلت فلزی سازه نیمه‌کاره و ربط آن به زلزله تهران

اخیرا کلیپی از فروریزش اسکلت یک سازه نیمه کاره در فضای مجازی دست به دست می‌شود که به اعتقاد محققان این حوزه، این کلیپ حکایت کیفیت ساخت و ساز ساختمان در کشور را به نمایش گذاشته است و مهندسین در طراحی سازه‌ها باید به نیرو‌های وارد شده به سازه‌ها توجه داشته باشند.

به گزارش ایسنا، دکتر فریبرز ناطقی الهی، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با اشاره به انتشار کلیپی از فرو ریزش ساختمان فلزی نیمه کاره در شهر مشهد مقدس، گفت: در این کلیپ نشان داده می‌شود که چگونه یک سازه در حال ساخت در اثر باد اسکلت آن فرو می‌ریزد. در اینکه ساخت و ساز در کشور آن قدر غیر حرفه‌ای است که بدون باد هم فرو می‌ریزد و بار‌ها شاهد آن بوده‌ایم، شکی نیست و بنده نیز بار‌ها از نبود کیفیت در ساخت و ساز و فراهم بودن شرایط رخداد بزرگترین فاجعه لرزه‌ای جهان در صورت وقوع زلزله در تهران یاد کرده‌ام.

وی با اشاره به اعلام برخی از مسوولان درباره تاب‌آوری ۲۰ درصدی شهر تهران، اظهار کرد: وقتی اعلام می‌شود ۲۰ درصد تاب‌آوری یعنی ۸۰ درصد ویرانی کامل، ولی از سوی دیگر در صورت وقوع زلزله در تهران حدود ۷۰ درصد ساختمان‌ها خسارت سنگین و زیاد و بقیه هم خسارات جزئی را تجربه خواهند کرد.

ناطقی الهی این خسارات را از انهدام کامل تا ترک خوردگی، خارج شدن از شاغول، ریزش قسمتی از بنا، ریزش دیوار‌های جدا کننده، بهم خوردن تمام تاسیسات ساختمان، فرو ریختن نما‌ها و نما‌های شیشه‌ای و تابلوی‌ها عنوان کرد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین المللی مهندسی زلزله و زلزله شناسی با اشاره به سازه مورد اشاره در کلیپ، خاطر نشان کرد: موضوعات مهمی در طراحی به ویژه سازه‌های بلند و بزرگ فولادی در زمان طراحی وجود دارد که خیلی‌ها به آن‌ها توجه ندارند؛ از این رو اگر اسکلت فولادی که سبک است، در حین ساخت تحت اثر باد‌های نسبتا شدید قرار گیرد، بدون شک همین وضعیت رخ خواهد داد.

وی اضافه کرد: معمولا برای پایداری سازه‌ها در حین طراحی، درصدی از بار جانبی زلزله یا باد برای پریود کوتاه چند روز تا چند هفته نسبت به بزرگی و کوچکی کار لحاظ می‌شود که عموما به دلیل عدم باد خیز بودن کشور، این درصد توسط طراحان لحاظ نمی‌شود؛ چون این الزام سختگیرانه و در بیشتر مواقع مقرون به صرفه نیست.

ناطقی الهی ادامه داد: توصیه من به مهندسان جوان این است که اگر سازه کوچک است، سعی شود قبل از شروع عَلم کردن اسکلت حتما شرایط هواشناسی کنترل شود و اگر سازه حجیم است و زمان زیادی برای نصب لازم است و احتمال وزش باد می‌رود، حتما سه بند «نیروی باد روی اسکلت خالی»، « نیروی حاصله روی سازه اسکلت تغییر شکل یافته در اثر باد» و «نیرو‌های دیگر محتمل روی اسکلت حین عَلم کردن اسکلت» در طراحی‌ها لحاظ کنند تا شاهد مناظری شبیه کلیپ و خطرات حاصل از آن نباشیم.

این محقق حوزه مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران اظهار کرد: در ایران رسم است بعد از نصب و عَلم کردن ستون‌ها، تیر‌ها روی شاه‌تیر‌ها بدون هیچ اتصالی قرار داده می‌شوند تا بعدا بر اساس طرح، تیر ریزی و اتصال داده شوند. برای جلوگیری از ریزش تیر‌ها پیشنهاد می‌شود چند خال جوش به ستون اتصال داده شود تا بعدا قابل انتقال به محل مورد نظر باشند.

به گفته وی، این روش موجب می‌شود که در حین پروسه نصب اسکلت، تیر‌ها بنا به هر دلیلی اعم از باد یا ضربه یا ... به پایین سقوط نکنند.

ناطقی الهی خاطرنشان کرد: در این کلیپ ستون‌ها که نقش اصلی را در برابر زلزله بر عهده دارند، در برابر باد خوب عمل کرده و پایداری خود را حفظ کردند، ولی ما همواره موظف به طراحی برای همه شرایط بحرانی در سازه هستیم.