کانون معرفت‌ساز

محمدرضا نوراللهیان رئیس سابق سازمان حوزه‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت:

دین را حرمیست در خراسان/ دشوار تو را به محشر آسان/ از معجز‌های شرع احمد/ از حجت‌های دین یزدان/ همواره رهش مسیر حاجت/ پیوسته درش مشیر غفران

این شعر زیبای سنایی غرنوی در قرن ششم درباره حضرت رضا (ع) شعر بسیار بلندی است با ویژگی‌های خاص و بیان واژه‌ها و کلمات زیبا و مقدس.

در ادیان آسمانی کلمه «مبارک» گرچه کمتر استفاده شده، ولی بار معنوی زیادی دارد؛ ازجمله درباره حضرت ابراهیم و حضرت عیسی (ع). درباره ابراهیم خلیل، قرآن این عبارت ارزشمند را در سوره مبارکه هود دارد که فرشتگان به همسر حضرت ابراهیم نبی می‌گویند: «رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَکَاتُهُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ إِنَّهُ حَمِیدٌ مَجِیدٌ» (رحمت و برکات خدا مخصوص شما اهل بیت است، زیرا خدا بسیار ستوده‌صفات و بزرگوار است).

می‌دانیم پیامبر (ص) و بنی‌هاشم و امامان از آل‌ابراهیم هستند. در سوره مریم آمده حضرت عیسی مسیح (ع) به مجرد تولد تلاوت می‌کند: «وَجَعَلَنِی مُبَارَکًا أَیْنَ مَا کُنْتُ وَأَوْصَانِی بِالصَّلَاةِ وَالزَّکَاةِ مَا دُمْتُ حَیًّا» (و خداوند مرا هر کجا که باشم مایه برکت (و رحمت) گردانید و تا زنده‌ام به عبادت نماز و زکات سفارش کرد).

حضرت رضا (ع) نیز که وجود مبارکی برای جهان هستند، از لحظه‌ای که به ایران وارد شدند و مسیر بصره، اهواز تا سمنان و نیشابور و خراسان را طی کردند، هر کجا گام نهادند آثار آن برکت‌آفرین بوده است و تا اینک که ۱۲۰۰ سال می‌گذرد همچنان نیز تداوم دارد.

درست است مردم ایرانِ این روزگار گرفتار مشکلات بسیاری هستند، اما پایگاهی مبارک و متبرک و مرکزیتی اساسی در کشورمان وجود دارد که همچنان دل‌های عاشقان را تسخیر کرده است.

حضور امام موجب انتشار دانش، فرهنگ، بحث، مناظره و گفت‌وگوی ادیان و تمدن‌ها بوده است و برکات آسمانی این انسان کامل، رافع مشکلات و بلا‌های بسیار از این سرزمین.

امروز که در آستانه سالگرد شهادت ایشان، دشواری شیوع بیماری مانع برگزاری مراسم معمول هر سال است، بیش از همیشه به حضرت رضا (ع)، آن انسان برگزیده، باید توجه کنیم.

آنچه در این یادداشت برای روزنامه وزین «شرق» در نظر نگارنده است، بیان خصایل و مکارم اخلاق ثامن‌الحجج نیست که در روایات آمده «اَشبَه الناس» به رسول‌الله بوده‌اند؛ رهبری که حتی در آن هنگام که ولیعهدی را پذیرفت، همچنان با فقرا زیست و با آنان نشست و برخاست کرد و اگر از حجاز و عراق و دیگر بلاد میهمانی داشتند با خادمان بر سر یک سفره می‌نشستند و تأکید داشتند: «من چه امتیازی بیش از این‌ها دارم که خود را جدا کنم». این‌ها نشانگر همان ویژگی‌های پیامبر بود و به همین دلیل گفته می‌شود از همه شبیه‌تر به ایشان، حضرت رضا هستند در عصر خودشان.

همان‌گونه که در صدر اسلام علی‌اکبر به عنوان شبیه‌ترین فرد به پیامبر نامیده شده‌اند. اگر به تاریخ ۱۲۰۰ ساله مشهد نگاه کنیم همه آنچه در اطراف حضرت رضا (ع) رواج یافته فضل و فضیلت و ایمان و اخلاق و سربلندی و کرامت نفس و عزت و گره‌گشایی از مردمان بوده است. چه در آن وقتی که امام در مسیر راه خراسان بودند و چه زمانی که سه سال و اندی در مرو یا ترکمنستان امروز حضور داشتند، رأفت و مهربانی‌شان فراگیر بود.

علامه طباطبایی می‌فرمود: اینکه ایشان امام رئوف هستند به معنای آن نیست که سایر ائمه رئوف نیستند، بلکه بدین معناست که هر کسی که وارد بر امام و زائر بارگاه ایشان می‌شود به هنگام خروج این رأفت را احساس می‌کند و البته منحصر به ما و یا یک مذهب و دین نیست و در انحصار یک ملت نیز نیست. از دیرزمان دنیا به امام توجه داشته و در تاریخ داریم از هند و سند و برمه و اروپا و بلاد عربی به دیدار ایشان می‌آمدند، حضرت با زبان خود آنان با آنان محاوره می‌کردند.

پس امروز باید ادبیات رضوی به گونه‌ای باشد که پاسخ‌گوی نیاز بشر عصر حاضر باشد. اگر این دل جهان را تسخیر نکند پس چه کسی می‌تواند؟ مدرسه امام رضا، مدرسه‌ای جهانی است. در کتب روایی عتیق (هزارساله) از حضرت ۱۸۸ مکاتبه و نامه دست‌نوشته و اسناد مکتوب به حکام، اشخاص عادی، به فارسی‌زبان‌ها و ملیت‌های دیگر وجود دارد که درباره مسائل شخصی، فرهنگی و مسائل جاری روز بوده است. زمینه‌های دانشی در آن به وضوح روشن است.

ایشان با آمدن به خراسان اینجا را مهد تربیت کسانی امثال خواجه‌نصیرالدین طوسی، شیخ‌الطائفه طوسی آن بزرگ طائفه شیعه و انسان‌های بزرگواری از مذاهب دیگر و خواجه نظام‌الملک طوسی و جناب احمد غزالی و دیگران کرده است. در همه این تاریخ از خراسان، عالم و دانشگاهی و شاعر و فیلسوف و حکیم و محدث و مورخ در کنار امام رضا و جوار ایشان رشد کردند و نام خود را در جهان به ثبت رساندند.

در مکه، مغربِ عربی، مصر و تونس آثار این‌ها موجود است. امیدوارم مردم عزیز ایران سربلند در این گرفتاری هول‌انگیز با فشار‌هایی روحی که بر آنان وارد شده است، به برکت نفس حضرت رضا به سلامت عبور کنند و شرایط جامعه به زودی تغییر کند و به سوی گشایش و رفاه و سلامت معنوی و جسمی هم‌وطنان ارجمند گام برداریم و مشهدالرضا محفل انس همه انسان‌های آزاده و محل توجه و تقرب به سوی ایزد متعال باشد و بماند.