فراروـ همه ما در زندگی با استرس دست و پنجه نرم میکنیم و میدانیم اگر بتوانیم آن را کنترل کنیم، چه از نظر جسمی و چه از لحاظ روحی وضعیت بهتری خواهیم داشت، در این مطلب به مرفی روشهای موثر برای کاهش استرس پرداختهایم. درحالیکه استرس گاه میتواند یک عامل تحریک کننده مثبت باشد (مانند هنگامی که تحت فشار هستید تا عملکرد خوبی داشته باشید یا در یک آزمون مهم نتایج خوبی به دست آورید)، تحقیقات بیشتر نشان میدهد که استرس مزمن بدن را تحتتأثیر قرار میدهد. رژیم غذایی ضعیف، کمبود خواب یا سبک زندگی بیتحرک از دیگر عوامل افزایش میزان استرس هستند.
استرس دقیقاً چگونه از بسیاری جهات بر سلامتی تأثیر منفی میگذارد؟
به گزارش فرارو، نزدیک به ۷۵ درصد تا ۹۰ درصد کل مراجعات به مطب پزشکان مربوط به شرایط ناشی از استرس است. استرس معمولا در نتیجه تغییرات هورمونهاست و سپس به افزایش التهاب و مشکلات مختلف دیگر میانجامد. استرس کنترل نشدهای که برای مدت طولانی تجربه شده است "مزمن" تلقی میشود و خطر بیماری قلبی، دیابت، افزایش وزن یا چاقی، اختلالات روانی، بیماریهای خود ایمنی، اختلالات گوارشی و حتی سرطان را افزایش میدهد.
هر فردی باید بپذیرد استرسی که امروز با آن روبروست، به جایی نمیرسد. درواقع به همین دلیل است که یافتن راههای طبیعی برای از بین بردن استرس حائز اهمیت و بیش از هر زمان دیگری مهم است. در زندگی ممکن است با مقادیر زیادی استرس مواجه شوید. مطالعات نشان میدهند که میتوانید از زمان بیشتری در برنامه شلوغ خود برای کارهایی مانند ورزش منظم، مدیتیشن و گذراندن وقت در خارج از منزل بهرهمند شوید.
همیشه نمیتوانیم منابع استرس را در زندگی خود کنترل کنیم؛ اما نحوه واکنش به آنها را میتوانیم تغییر بدهیم. خبر خوب این است که بدن انسان درواقع برای تجربه و کنترل استرس طراحی شده و دقیقاً به همین دلیل است که بدن بهشدت به آن واکنش نشان میدهد. با انجام برخی تمرینات میتوانیم از عناصر استرس به نفع خود استفاده کنیم (برای مثال این واقعیت که استرس انسان را هوشیارتر و بادقت میکند)، درحالی که سایر واکنشهای منفی مانند مشکلات هضم غذا یا پرخوری را بهتر کنترل میکنیم.
بهترین تسکین دهندههای استرس چیست و چگونه میتوان اطمینان حاصل کرد که اجازه نمیدهیم استرس زندگی ما را کنترل کند؟ اگر به هشت عمل زیر پایبند باشید، حتما فشار کمتری را متحمل خواهید شد و استرس خود را به صورت روزانه بهتر مدیریت میکنید.
در این روزها استرس بیشتر شده است، خواه این مسئله را بپذیریم یا نپذیریم. در بسیاری از نقاط جهان افراد بیشتری احساساتی که شامل درد جسمی، نگرانی، غم از دست دادن یک آشنای نزدیک و خشم میشود، تجربه میکنند.
چه عواملی باعث میشود که این همه استرس داشته باشید؟
سازمان تحقیقاتی در آمریکا عنوان کرده است که تعدادی از مطالعات و نظرسنجیها نشان میدهد برخی از مهمترین دلایل استرس و ناراحتی روانی در افراد عبارتاند از:
• نگرانی در مورد امور مالی و اقتصاد
• نگرانیهای مربوط به بهداشت و مراقبتهای بهداشتی
• اضطراب از حوادث فعلی ازجمله رویدادهای طبیعی و اجتماعی مانند تیراندازیهای گسترده، بحران آب و هوا، تنشهای نژادی و تروریسم
• استرس ناشی از استفاده از شبکههای اجتماعی و فناوری
• احساس تنهایی و افسردگی
استرس مزمن به نوعی از استرس اطلاق میشود که در توانایی فرد برای عملکرد طبیعی در یک دوره طولانی مانند بیش از ۶ ماه اختلال ایجاد کند. بدیهی است که افراد در هر سنی میتوانند استرس مزمن را تجربه کنند، با این حال تصور میشود بزرگسالان جوان و میانسال از ۱۵ تا ۴۹ سال به احتمال زیاد با استرس مزمن ناتوان کننده مقابله میکنند. "نسل Z" به دلیل عواملی مانند خشونت، آشفتگی سیاسی، شرایط نامناسب اقتصادی و مالی و بهداشت ضعیفترین گروه سنی در بسیاری از کشورهای صنعتی در نظر گرفته میشوند، در حالی که برای گروه مسن تر بالاترین میزان اضطراب، تنهایی و افسردگی را گزارش میدهند.
آیا همه افراد همیشه میدانند که با استرس مزمن دست و پنجه نرم میکنند؟
برای همه یافتن ارتباط بین استرس در زندگی و علائمی مانند درد آسان نیست. در واقع آنها تمایل دارند با شناسایی دقیق آنچه باعث نگرانی یا احساس عصبانیت، خستگی و افسردگی میشود، مبارزه کنند.
استرس مزمن "هورمونهای استرس" بیشتری را تولید میکنند، مانند آدرنالین و کورتیزول و هورمون استروئیدی در گروه وسیعتری از استروئیدها به نام گلوکوکورتیکوئیدها که از غدد فوق کلیوی ترشح میشود. وقتی سطح هورمونهای استرس با گذشت زمان افزایش یابد، بسیاری از عملکردهای بدن را تحت تأثیر قرار میدهد.
میدانیم که استرس میتواند تقریباً روی تمام قسمتهای بدن ازجمله سیستم اسکلتی عضلانی، دستگاه تنفسی، سیستم قلبی عروقی، دستگاه گوارش، دستگاه غدد درونریز، سیستم عصبی و هر دو سیستم تولید مثل زن و مرد تأثیر منفی بگذارد. برخی از راههایی که استرس مداوم میتواند به ناراحتی و بیماری منجر شود، عبارتاند از:
• سردرد و میگرن
• اختلال درخواب و احساس خستگی
• بروز مسائل گوارشی مانند معده درد یا IBS
• پرخوری و افزایش وزن یا الگوی غذایی پراکنده و حذف وعدههای غذایی
• کم تحرکی و نداشتن فعالیت فیزیکی
• انزوای اجتماعی، تنهایی و روابط ضعیف
• چاقی، بیماریهای قلبی، بیماری آلزایمر، دیابت و آسم
۸ تسکین دهنده طبیعی استرس
۱. ورزش و یوگا
یکی از بهترین تسکین دهندههای استرس و درمان طبیعی برای اضطراب ورزش است؛ زیرا موجب افزایش آزاد شدن اندورفین در مغز میشود که مانند مسکنها و تقویت کنندههای بدن عمل میکنند.
تحقیقات نشان میدهند که تأثیرات منفی استرس بر بدن افرادی که تحرک کمی دارند، اغراقآمیز است. پدیدهای به نام فنوتیپ "استرس ناشی از کمبود ورزش" است. از آنجا که بدن با تغییراتی در سیستم عصبی غدد درونریز خود نسبت به استرس واکنش نشان میدهد، ورزش منظم محافظی است که فرآیندهای متابولیکی و روانی در بدن را تنظیم میکند، ازجمله تقویت ریتم شبانهروزی طبیعی، چرخههای خواب و بیدار شدن، خلق و خو و سطح قند خون را میتوان نام برد.
ورزش حساسیت به انسولین را بهبود میبخشد؛ همچنین میتواند کمک کند تا نسبت به کنترل اشتهای خود آگاهی بیشتری کسب کنید.
ورزش اعتماد به نفس و عزت نفس را بهبود میبخشد و به پردازش ذهنی بهتر و کاهش خطر ابتلا به افسردگی میانجامد. ورزش همچنین میتواند به تقویت خواب کمک کند؛ زیرا خواب با کیفیت برای تنظیم هورمونها و کمک به بهبودی بدن بسیار مهم است.
اثبات شده است که یوگا دارای مزایای مشابهی است که "ارتباط ذهن و بدن" را تقویت میکند، احساس مردم (به ویژه زنان) را نسبت به بدن خود بهبود میبخشد، به خواب کمک میکند و اضطراب را کنترل میکند. بررسی بیش از ۳۵ آزمایش بالینی که اثرات یوگای منظم را روی سطح استرس و سلامتی آزمایش کرد، نشان داد که به طور کلی یوگا برای بیشتر افراد در زمینههای مختلف سلامت جسمی و روانی پیشرفتهای چشمگیری ایجاد میکند.
اگر به دنبال یک روش تأثیرگذارتر برای دریافت مزایای بیشتر ورزش هستید، انجام تمرینات ورزشی را هنگام گوش دادن به موسیقی نشاطآور انجام بدهید. یافتههای تحقیقات نشان میدهد که گوش دادن به موسیقی بر سیستم استرس روانی - بیولوژیکی تأثیر مثبت میگذارد، به فعالسازی سیستم عصبی پاراسمپاتیک کمک میکند، زمان بهبودی را سرعت میبخشد و برای تعادل هورمونی و عملکرد مغز فواید زیادی دارد.
۲. مراقبه
مدیتیشن و دعای شفابخش هر دو عامل تسکین دهنده استرس هستند که به افراد کمک میکنند تا با نگرانی، اضطراب و یافتن آرامش روحی کنار بیایند. روزانه در خانه بدون نیاز به درمانگر، پزشک یا برنامه خاص میتوانید بهراحتی مراقبه کنید و حداقل برای چند دقیقه استرس را رها کنید.
مراقبه و دعا به معنای واقعی کلمه هزاران سال برای بهبود آسایش و ارتباط با دیگران استفاده شده است. امروز علم نیز از مزایای مراقبه و مدیتیشن پشتیبانی میکند. مراقبه برای از بین بردن استرس و کاهش آن شامل انواع تکنیکهای سادهای هستند که برای افزایش " آگاهی ذهن" بیشتر و کاهش استرس یا اضطراب فقط برای ۱۰-۱۵ بار و یک یا دو مرتبه در روز تمرین میشوند.
ثابت شده است که انواع مختلف مراقبه برای کاهش پاسخهای فیزیولوژیکی به استرس، بهبود هوشیاری ذهنی و کمک به افراد در غلبه بر مشکلات عاطفی و جسمی مانند: اضطراب، افسردگی، سلامت روانی ضعیف که بر کیفیت زندگی و تمرکز تأثیر میگذارد، عادات غذایی و خواب مفید است.
۳. طب سوزنیاز طب سوزنی به طور فزایندهای برای درمان بسیاری از بیماریهای مرتبط با استرس ازجمله اختلالات روانپزشکی، بیماریهای خودایمنی یا ایمنی، ناباروری، اضطراب و افسردگی استفاده میشود. محققان دریافتهاند که درمانهای طب سوزنی به تغییر در سیستم قلبی عروقی و ایمنی بدن منجر میشود، سلولهای T محافظ را افزایش میدهد و به پاسخهای ایمنی سلولی کمک میکند.
مطالعات نشان داده است که طب سوزنی یکی از بهترین تسکین دهندههای فشار روانی برای بیماران بهبود یافته از بیماری قلبی است؛ زیرا به تنظیم سیستم عصبی کمک میکند؛ بنابراین تأثیرات مثبتی بر سطح فشار خون، گردش خون، هورمونها و سایر عوامل دارد.
۴. رژیم غذایی مغذی
تأمین مداوم مواد مغذی مانند ویتامینهای ضروری، مواد معدنی، چربیهای سالم، الکترولیتها، اسیدهای آمینه و آنتی اکسیدانها همه به مغز کمک میکند تا استرس را بهتر کنترل کند؛ بنابراین برای کل بدن مفید است.
برخی از بهترین غذاها برای کاهش استرس طبیعی عبارتاند از:
• غذاهای سرشار از ویتامینهای گروه B (که بدن از آنها برای تبدیل مواد مغذی به انرژی استفاده میکند)، لبنیات خام یا کشت شده، تخم مرغ، گوشت گاو تغذیه شده با چمن، ماهی قزل آلا، مرغ و سبزیجات برگ سبز.
• غذاهای سرشار از کلسیم و منیزیم (مواد معدنی و الکترولیتهای کلسیم و منیزیم برای آرامش عضلات، تسکین سردرد و کمک به تجربه خواب با کیفیت مهم هستند.) ماست ارگانیک شیرین نشده، ماهی سالمون، لوبیا / حبوبات، سبزیجات برگ سبز، سبزیجات چلیپایی مانند کلم بروکلی، آووکادو و آجیل را امتحان کنید.
• غذاهای با پروتئین بالا درواقع اسیدهای آمینه مورد نیاز بدن را تأمین میکنند که برای عملکردهای مناسب انتقال دهنده عصبی لازم هستند.
• چربیهای سالم و اسیدهای چرب امگا ۳ که در ماهیهای آب سرد مانند ماهی آزاد یا ساردین وجود دارند، میتوانند التهاب را کاهش بدهند و به ایجاد ثبات در خلق و خو کمک کنند، به علاوه امگا ۳ برای مغز، رشد و سلامت قلب بسیار مفید است. سایر چربیهای سالم که از سلامت مغز پشتیبانی میکنند، شامل آجیل / دانهها، آووکادو، روغن زیتون و روغن نارگیل است.
غذاهایی که باید از مصرفشان اجتناب کنید تا سطح استرس را پایین نگه دارند، شامل موارد زیر هستند:
• غذاهای بستهبندی شده یا شیرین: غذاهای فرآوری شده، تصفیه شده یا غذاهایی که قند اضافه شده دارند، میتوانند قند خون را بالا ببرند، اضطراب را افزایش بدهند و باعث خستگی شوند.
• الکل یا مقدار زیاد کافئین : کافئین میتواند باعث ایجاد اضطراب یا تشدید آن شود؛ همچنین آب بدن را کم میکند و درنتیجه باعث خستگی شود تا نتوانید بهخوبی از عهده استرس برآیید.
• روغنهای گیاهی تصفیه شده: نبود تعادل در اسیدهای چرب اشباع نشده به معنای دریافت امگا ۶ بسیار بیشتر از امگا ۳ از رژیم غذایی است که به آسیب متابولیک، التهاب و حتی سلامتی روده ضعیف مرتبط است و میتواند بر روند ذهنی تأثیر بگذارد.
۵. به چالش کشیدن افکار خود با "درمان رفتارهای شناختی"درمان رفتار شناختی (CBT) نوعی روش درمانی ثابت شده است و برای کاهش اضطراب، استرس و اختلالات متعدد ازجمله اعتیاد، اختلالات خوردن، بیخوابی و افسردگی مفید است. درمانگران CBT با آموزش رفتارهای شناختی به داشتن واکنش بهتر در موقعیتهای استرسزا کمک میکنند.
CBT قبل از هر چیز بر به چالش کشیدن و تغییر افکار متمرکز است؛ زیرا نحوه درک یک واقعه (نه خود واقعه حقیقی) به معنای همه چیز از نظر واکنش بدن است. هنگامی که میتوانید الگوی فکری اصلی را که باعث ایجاد رفتارهای آسیبرسان میشود شناسایی کنید، میتوانید روی تغییر فکر خود در مورد وقایع کار کنید و در برابر آنها واکنش نشان بدهید.
ایده CBT میگوید: اگر میتوانید طرز فکر خود را درباره وقایع زندگی خود دوباره تنظیم کنید - برای مثال به جای ترسیدن از تغییر شغلی که برای پذیرش آن انتخاب میکنید، بهتر است آماده شوید و فرصت را برای شروع تازه غنیمت بر شمرید - شما به معنای واقعی کلمه میتوانید استرسی را که از این رویداد احساس میکنید، کاهش بدهید. CBT برای آموزش به ما کمک میکند تا از استرس درونی جلوگیری کنیم، مانند تفکر همه یا هیچ، نتیجهگیری، بدبینی، انتظارات غیر واقعی از خود، داشتن انتظار بدترین سناریو و احساس گناه یا شرمندگی رویدادهایی که از کنترل ما خارج هستند.
۶. گذراندن وقت بیشتر در طبیعت و اجتماع
وقت گذاشتن برای برقراری ارتباط با اطرافیان، گذراندن اوقات در بیرون خانه و کارهایی که دوست دارید با خانواده، دوستان و همسرتان انجام بدهید، همه از بین برنده استرس هستند که از بسیاری جهات برای سلامتی مفیدند. ارتباط اجتماعی با طول عمر گره خورده است؛ زیرا به افراد کمک میکند احساس کنند که بخشی از حقیقت بزرگتر از خودشان هستند و موجب میشود تا چشمانداز بهتری داشته باشند.
خارج از منزل بودن دارای اثرات مشابهی است و به افراد یادآوری میکند که آنها بخشی از جهان بزرگ هستند، حال و هوای آنها را بهبود میبخشد و کیفیت خواب را نیز بهتر میکند.
۷. دنبال کردن رویدادهای مورد علاقهپیگیری احساسات مثبت و منفی حاصل از بررسی رویداد محبوب همراه با اتفاقاتی که میتواند باعث تحریک احساسات به شیوهای مثبت شود، به شما کمک میکند تا بتوانید عواملی را که باعث ایجاد استرس میشود، بهتر کنترل کنید. دنبال کردن برنامهها و سرگرمیهای مورد علاقه یک روش آسان و موثر برای نظارت بر وضعیت روحی و روانی در طول روز است. تمرکز خود را روی افکاری بگذارید که آسیب میرسانند و کشف کنید چه چیزی واقعاً شما را آزار میدهد. پیگیری کارهای مورد علاقه میتواند با کمک به حفظ تمرکز و نظم ازجمله قرار ملاقاتها، مسئولیتهای خانه، مشاغل یا سایر کارها استرس را کاهش بدهد؛ بنابراین کمتر عصبانی هستید و فرصتهای مهم زندگی را از دست نمیدهید.
۸. استفاده از گیاهان آداپتوژن و روغنهای اساسیمشخص شده است که چندین گیاه آداپتوژنیک و روغنهای اساسی با کاهش تأثیرات استرس و کورتیزول روی بدن علائم اضطراب را بهبود میبخشند. آداپتوژنها (از جمله جینسینگ، آشواگاندا، ماکا، رودیولا، ریحان و کاکائو) یک گروه منحصر بهفرد از گیاهان درمانی هستند که بدن را متعادل، بازیابی و محافظت میکنند و کنترل استرس را با تنظیم هورمونها و عملکردهای فیزیولوژیکی آسان میکنند. روغنهای اساسی مانند اسطوخودوس، روغن myrrh، روغن کندر و ترنج برای کاهش التهاب، بهبود سیستم ایمنی، تعادل هورمونها و کمک به خواب و هضم غذا مفید هستند.
تأثیر استرس بر سلامتی
استرس را میتوان واکنش بدن در برابر هر تغییری که نیاز به تنظیم یا پاسخی دارد، تعریف کرد. گرچه احساس استرس نقش محافظتی خاصی دارد، استرس بیش از حد نیز میتواند باعث ایجاد عوارض جانبی ناخوشایندی برای سلامتی شود.
برخی از تجارب معمول یا الگوهای فکری که میتوانند بدن را دچار استرس کنند، ازجمله مواردی که ممکن است هرگز با استرس مرتبط نباشد چیست؟
مواردی مانند فشار مالی، کمبود خواب، مشکلات عاطفی در روابط، تمرین یا ورزش بیش از حد و حتی رژیم گرفتن همه میتوانند سیگنالهایی را به بدن ارسال کنند که موجب استرس است.
استرس را میتوان به عنوان احساس خوب / مثبت یا بد / منفی بسته به زمینه مشخص کرد و بدن واکنش متفاوتی نسبت به هر دو نوع نشان میدهد. بدن نمیتواند تمایز بین تهدیدهای بسیار جدی (مانند خالی کردن یا گرسنگی) و رویدادهایی را که استرسزا هستند؛ اما تهدید کننده زندگی نیستند، تشخیص بدهد. متأسفانه خواه مشکلی بسیار جدی باشد یا نباشد، بدن معمولاً راهی برای شناخت تفاوتها ندارد. هر چیزی که باعث نگرانی، پیشبینی، پشیمانی، تفکر بیش از حد یا وحشت شود، میتواند سطح استرس را بسیار افزایش بدهد.
استرس میتواند ناشی از تغییر در شیوه زندگی (مانند رژیم غذایی، ورزش منظم یا کمبود خواب)، محیط (یک کار جدید یا مهاجرت) یا حتی بهسادگی تکرار افکار منفی باشد. از بسیاری جها، استرس، حتی نوع خوب استرس تأثیر فوری و محسوسی بر بدن میگذارد. برای مثال آیا تا به حال متوجه شدهاید که وقتی مضطرب یا هیجان زدهاید، اشتهای خود را از دست میدهید. وقتی عصبی هستید، کف دستانتان عرق میکند یا شب قبل از یک جلسه بزرگ در محل کار یا قرار ملاقات دچار بیخوابی میشوید.
استرس در بدن به طرق مختلفی تجربه میشود که همیشه احساس نمیکنید. افزایش سطح "هورمونهای استرس" مانند کورتیزول باعث افزایش سطح قند خون، تغییر اشتها، مانع هضم طبیعی و عملکرد روده و تأثیر بر نحوه عملکرد غدد تیروئید و هورمونها میشود.
دهها مطالعه نشان داده است که استرس مزمن به شرایط سلامتی و علائم استرس مربوط میشود، ازجمله:
• سردرد تنشی
• خستگی (خستگی مزمن یا آدرنال)
• فشار خون بالا
• بیماری قلبی
• چاقی
• دیابت
• آکنه و سایر بیماریهای پوستی
• آلرژی و آسم
• آرتروز
• افسردگی و اضطراب
• ناباروری
• اختلالات خود ایمنی
• اختلالات خواب
• اختلالات اشتها
• اعتیاد
یکی از مشهورترین تأثیرات استرس این است که سطح کورتیزول را افزایش میدهد. جای تعجب نیست که مغز از نظر احساس استرس در بدن بازیکن اصلی است. مغز ابتدا الگوهای فکری را پردازش میکند؛ سپس پیامهای ارسال شده به غدد هورمونی مختلف، قلب، روده و جاهای دیگر را تغییر میدهد.
مغز (به طور خاص هیپوکامپ) تعیین میکند چه احساسات یا حوادثی در زندگی تهدیدآمیز، احتمالاً مفید یا آسیبرسان باشد؛ سپس از طریق مکانیسمهای عصبی و غدد درونریز سیگنالهایی را به سیستمهای قلبی عروقی، ایمنی و گوارشی ارسال میکند.
کورتیزول هورمون اصلی است (گرچه تنها هورمون نیست) که به واکنش ذاتی "پرواز یا مبارزه" ما وابسته است و این نحوه واکنش بدن در برابر استرس حاد است که یا به فرد کمک میکند از شرایط دور شود یا مسیر را ادامه بدهد و مبارزه کند. وقتی تقریباً هر روز ترشح کورتیزول / آدرنالین بارها و بارها اتفاق میافتد، باعث ساییدگی بدن میشود و روند پیری را تسریع میکند؛ بنابراین آیا هدف باید پرهیز از انواع استرسها باشد؟ البته خیر. به یاد داشته باشید که برخی از انواع استرس مفید هستند و سازگار تلقی میشوند، درحالیکه برخی دیگر ناسازگار هستند.
برای مثال ورزش و انجام یک هدف بسیار بلندپروازانه هر دو نوع استرس هستند، با این تفاوت که درنهایت به نفع بدن هستند. مناطقی از مغز ازجمله هیپوکامپ، آمیگدالا و قشر جلوی پیشانی میتوانند احساسات استرسزای مثبتی را تجربه کنند و به "بازسازی ساختاری ناشی از استرس" مغز کمک کنند. این بدان معناست که فرد در پاسخهای رفتاری و فیزیولوژیکی به این اتفاقات مثبت تغییراتی را تجربه میکند. نتیجه این است که در آینده خیلی بهتر قادر خواهید بود از پس شرایط مشابه برآیید؛ زیرا از آنها یاد میگیرید، آنها را با پاداش مرتبط تبدیل میکنید و درک آنها را تهدیدآمیز نمیدانید.
کلام آخر
استرس بخشی اجتنابناپذیر از زندگی است. همه با آن دست و پنجه نرم میکنند و انواع خاصی از استرس حتی برای سلامتی نیز مفید است. با این وجود استرس مزمن و منفی در واقع رفاه جسمی و روانی را از بین میبرند. به همین دلیل یافتن مسکنهای مناسب استرس برای حفظ کیفیت بالای زندگی بسیار مهم است. هشت تسکین دهنده استرس شامل: ورزش و یوگا، مدیتیشن، طب سوزنی، پیروی از رژیم غذایی مغذی، درمان رفتارهای شناختی، گذراندن وقت بیشتر در طبیعت و اجتماعی بودن، مطالعه و پیگیری سرگرمیهای محبوب و استفاده از گیاهان آداپتوژن و روغنهای اساسی همگی میتوانند به شما کمک کنند تا روحیه خوبی داشته باشید، آرام باشید و استرس روزمره خود را بهتر کنترل کنید.
منبع: draxe