انتظارات ریشه اعتراضات!

فرارو- دولت پس از چهار سال بامداد جمعه ۲۴ آبان ماه، بنزین را سهمیه بندی کرد. در این طرح، بنزین آزاد با قیمت ۳۰۰۰ تومان و بنزین سهمیه بندی با قیمت ۱۵۰۰ تومان ارائه می‌شود. البته دولت از همان ابتدا گفته بود که سود حاصل از بنزین در قالب بسته حمایتی به ۱۸ میلیون خانوار ایرانی تعلق می‌گیرد و به زودی یارانه‌ها برای اقشار کم درآمد نیز افزایش می‌یابد. اما با اجرا شدن سهمیه بندی بنزین، اعتراض‌هایی در مناطق مختلف کشور شکل گرفت.

به گزارش فرارو، محمد باقر نوبخت رئیس سازمان برنامه بودجه در مورد بازگشت سود حاصل از افزایش قیمت بنزین به اقشار کم درآمد گفته بود که طبق محاسبات ما به بیش از ۶۰ میلیون نفر و در قالب ۱۸ تا ۱۹ میلیون خانوار این کمک معیشتی پرداخت می‌شود و هر کسی خودش را متقاضی دریافت یارانه می‌داند از طریق وزارت رفاه می‌تواند موضوع را پیگیری کند. اما مردم بدون توجه به بسته حمایتی دولت نسبت به افزایش قیمت بنزین معترض شدند و مطالبات مختلفی را مطرح کردند.

جامعه شناسان درباره اعتراض مردم نسبت به افزایش قیمت بنزین می‌گویند که انباشت انتظار‌ها و وعده‌ها باعث شده که اعتماد و رضایت عمومی نسبت به حاکمیت کاهش یابد. برخی از فعالان سیاسی هم معتقدند که مجموعه حاکمیت پروژه‌های بزرگ و مناسبی در دست اقدام داشته، اما چون دولت از این پروژه‌ها استفاده تبلیغاتی کرده، به تبع آن اعتماد عمومی کاهش یافته است.

دکتر سعید معیدفر جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفتگو با فرارو و در پاسخ به این سوال که مجموعه حاکمیت، برای افزایش رضایت و اعتماد عمومی چه راهکاری را باید در پیش گیرد؟ می‌گوید: «منطق افزایش اعتماد و رضایت عمومی در حکومت‌ها متفاوت است. مجموعه حاکمیت ما منازعه بی پایانی با قدرت‌های اقتصادی و سیاسی جهان دارد و همچون دیگر کشور‌های توسعه یافته، از انعطاف لازم برای پاسخ دادن به شرایط‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی برخوردار نیست.»

او ادامه می‌دهد: «البته این مطلق نیست. به هرحال برخی نظام‌ها در جا‌هایی تغییرات اندکی به خود می‌دهند. ولی تا حدی تغییرات را می‌پذیرند. حالا هم در شرایطی قرار داریم که نظام سیاسی ما نمی‌تواند با موج بی پایان وگسترده خواسته‌ها و انتظارات همراهی کند. به عبارتی انفجاری از انتظارات در جامعه ایجاد شده که برخی را سیستم انتخاباتی ایجاد کرده است. آقای روحانی برای بردن رقبای خود انفجاری از انتظارات را ایجاد کرده، این خواسته‌ها متراکم شده و بر انتظارات پیشین سوار شده است.»

معیدفر افزود: «روحانی در ابتدا فکر می‌کرد که می‌تواند پاسخگوی تمامی انتظارات باشد. اما بعد که در مجموعه حاکمیت قرار گرفت، متوجه شد که قادر به پاسخگویی به تمامی انتظارات نیست و امکان تحقق ندارد، هم با نظام‌های بین المللی در تعارض قرار گرفت و هم با بقیه بخش‌های حاکمیت در تزاحم قرار گرفته است.»

این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: «در حال حاضر ما در یک پارادوکس قرار گرفته ایم که از یک طرف، حاکمیت با موج عظیمی از انتظارات وخواسته‌ها مواجه است و از طرفی نمی‌تواند پاسخی بدهد. آن هم به این دلیل که نه پتانسیل اقتصادی و مادی لازم برای پاسخگویی به مسائل را دارد و با توجه به استراتژی بین المللی و سیاسی موجود نمی‌تواند چرخشی برای تغییر ایجاد کند تا پاسخی به جواب‌های ناتمام این حوزه بدهد.»

معیدفر با بیان اینکه وضعیت امروز حاصل اتفاق‌های کوتاه مدت نیست، می‌گوید: «درست است که واکنش‌هایی که امروز می‌بینیم در نتیجه افزایش قیمت بنزین پدیدار شده است. اما به دلیل تلنبار شدن خواسته‌ها و عدم پاسخگوئی به این انتظارات هر لحظه امکان شعله ور شدن واکنش‌ها وجود دارد و حتی اگر مجموعه حاکمیت در مواردی عقب نشینی هم کند، باز هم حجم انتظارات اجازه بازسازی را نخواهد داد و واکنش‌ها بیش از پیش خواهد بود. »

وی خاطرنشان می‌کند: «در حال حاضر ما در یک نقطه برگشت ناپذیر قرار داریم. مجموعه حاکمیت و مردم بار‌ها مسیر‌های مختلف بازسازی را تجربه کرده اند، اما جواب نداده و در شرایط موجود اعتماد عمومی سلب شده است. یک زمانی مردم منتظر دولت اصولگرایان و یک زمانی منتظر دولت اصلاح طلبان برای بازی سازی اعتماد عمومی بودند. اما با سرکار آمدن آقای روحانی و حمایت‌هایی که از سوی جناح‌های مختلف صورت گرفت و ناکارآمدی او در عرصه بین المللی و داخلی تقریباً بی اعتمادی به اوج خود رسید و حالا بخش نخبگان جامعه از اصلاح امور قطع امید کرده اند.»

 

اما در مقابل، حسین کنعانی مقدم فعال سیاسی اصولگرا در گفتگو با فرارو، معتقد است که استفاده تبلیغاتی دولت از پروژه‌های بزرگ موجب کاهش اعتماد عمومی شده است. او در این باره می‌گوید: «در صورتی که دولت به پروژه‌های بزرگ که پاسخگوی انتظارات مردم است به دید تبلیغاتی نگاه نکند، روند اعتماد و رضایت عمومی افزایش می‌یابد. »

این فعال سیاسی اصولگرا ادامه می‌دهد: «اگر پروژه‌های بزرگ اقتصادی، سیاسی، بین المللی، اجتماعی در یک روند معقولانه قرار بگیرد و به نتیجه برسد، بدون شک پروژه‌ها و موفقیت‌های کوچکی که دولت در دست اقدام دارد، در یک هم پوشانی با موفقیت‌های بزرگ موجب افزایش اعتماد و رضایت عمومی می‌شود. »

کنعانی مقدم اضافه می‌کند: «رئیس جمهور در هنگام معارفه در مجلس قسم یاد کرده که به عنوان مجری قانون اساسی برای ایجاد رضایت و امید در مردم تلاش کند و تا زمانی که دولت به این قسم پایبند باشد و مطالبات مردم در موضوعات اقتصادی و معیشتی را دنبال کند این اعتماد افزایش می‌یابد. »

وی یادآور می‌شود: «مطالبات مردم باید در اولویت دولت ومجموعه حاکمیت قرار گیرد و اگر اقدامی به هر شکلی صورت می‌گیرد باید عملاً در اقتصاد و معیشت مردم نمود واقعی داشته باشد. اینکه ما گفتار درمانی کنیم فایده‌ای برای مردم ندارد.»

این فعال سیاسی اصولگرا خاطرنشان می‌کند: «یکی از اشتباهات دولت در طول چند سال اخیر، گره زدن تمامی امور به برجام بود و در نتیجه آن بسیاری از انتظارات مغفول ماند. وقتی که این پروژه بزرگ جواب نداد به سمت پروژه‌های کوچک رفت. خواه ناخواه، مناقشه در پروژه‌های کوچک‌تر بیشتر است. مثلاً رئیس جمهور به مسئله حقوق شهروندی، شفافیت، مبارزه با مفاسد ورود کرد که بیشتر خوراک رسانه‌ای بود تا این که به دنبال راهکاری اساسی‌تر برای افزایش اعتماد عمومی باشد.»

کنعانی مقدم در پایان با اشاره به طرح سهمیه بندی بنزین و انتظاراتی که به تبع آن شکل گرفته، می‌گوید: «اگر این طرح با توجه به نکاتی که مقام معظم رهبری در مورد برگشت سود حاصل از فروش بنزین به اقشار کم درآمد و عدم افزایش قیمت کالا‌ها گفته اند، به آن جامه عمل پوشانده شود، بدون شک موجب افزایش رضایت واعتماد عمومی می‌شود.»