قلدری آنلاین

دکتر حجت‌اله عباسی*؛ فضای مجازی بازار مکاره‌ای شده است و از شیر مرغ تا جان آدمیزاد در آن یافت می‌شود. تعجب نیست که فرهنگ و ادبیات چاله میدانی نیز در این فضا بازتولید شده و از دل پست مدرنیسم "قلدری آنلاین" سربرآورده باشد.

در این فضا همه چیز سرعت و شدت سرسام آور پیدا کرده و روابط اجتماعی بسیار پیچیده‌تر از دنیای واقعی شده است. پدیده اجتماعی قلدری هم پیچیدگی وحشتناکی پیدا کرده و چاله میدان مجازی فراخ و فراگیری برای خود دست و پاکرده تا مبادا از قافله عقب بماند.

همان گونه که شهروندان در جهان واقعی طعم تلخ پدیده اجتماعی قلدری را چشیده و با هر نوع یادآوری کام آن‌ها بار دیگر تلخ می‌شود، در فضای مجازی نیز پدیده اجتماعی قلدری با درجه پیچیدگی بالایی بازتولید شده و شهروندان شهر‌های مجازی را در کمند خود گرفتار کرده است.

در عصر مدرنیته علل بسیاری از نارسایی‌های رسانه‌ای به میزان زیادی مشخص و گمنامی و هویت جعلی در انتشار اطلاعات بی معنا بود. ولی در عصر پست مدرنیسم و شاهکار منحصربفرد آن‌ها یعنی فضای مجازی، روابط سببی و متکثر بیشتری بین علت و معلول وجود دارد و یک معلول می‌تواند به علل گوناگون نسبت داده و یا یافتن علت آن غیرممکن شود.

پیچیدگی بالای فضای مجازی موجب شده که شهروندان گاه ضربه هولناک را خورده و جالب اینکه نمی‌دانند از کجا خورده اند!. به حریم شخصی تجاوز می‌شود، تصاویر و اسناد خصوصی به سرقت می‌رود؛ رمز بانکی سرقت و حساب تخلیه می‌شود؛ شایعه و اخبار جعلی بیداد می‌کند، و صد‌ها اقدام مجرمانه دیگر رخ می‌دهد، ولی در بسیاری از اوقات یافتن "علت" سایبرقلدری ناممکن شده و یا به سختی امکان پذیر است.

یکی از کژکارکرد‌های فضای مجازی قلدری آنلاین یا زورگویی در رسانه‌های اجتماعی بوده که درجه بسیار پیشرفته‌ای نسبت به نوع مشابه در رسانه‌های جمعی است. تعجب انگیز نیست که در قرن بیست و یکم، فرهنگ و ادبیات چاله میدانی و قلدری در قالب حمله سایبری جایگاه مستحکمی در فیس‌بوک، توئیتر، یوتیوب، واتس‌آپ، اینستاگرام و دیگر پلت‌فرم‌ها برای خود دست و پا کرده و روزانه آه و ناله عده‌ای را به آسمان بلند کند و عده‌ای را نیز بر خاک سیاه نشاند.

قلدری سایبری نوعی حمله و تجاوز به حریم شخصی کاربران از طریق دستگاه‌های دیجیتالی مانند تلفن همراه، رایانه و تبلت برای آسیب زدن و صدمه زدن به آن‌ها با هدف کسب منافع فردی و گروهی است.

مصادیق قلدری آنلاین به سهولت قابل شمارش نیست و مهم‌تر این‌که روزبروز بر انواع و دامنه آن‌ها در گونه‌های جدید افزوده می‌شود و قلدر‌های فرامدرن به قول قدیمی‌ها سر شیطان نیز کلاه می‌گذارند. آزار و اذیت دیگران؛ ارسال پیام‌های خصوصی زننده؛ جعل هویت؛ سرقت و باج‌خواهی؛ افشای اطلاعات شخصی؛ تهدید، تخریب و تحقیر شخصیت؛ ارسال محتوای نفرت انگیز و تصاویر شرم آور؛ اعمال خشونت‌های رنگارنگ؛ هک کردن، انتقام گیری؛ مختل کردن خواب و آرامش؛ انتشار اخبار جعلی، شایعات و گفتار‌های نفرت انگیز؛ ایجاد ترس و وحشت، نگرانی و استرس؛ از جمله روش‌های قلدری آنلاین است.

مقابله با پدیده قلدری آنلاین از جنس فیزیکی نیست. هر کاربری به دنیای مجازی پا گذارد باید همیشه و مستمر در حال یادگیری و یاد دادن تا از گزند حوادث در امان باشد. با این حال مواردی مانند گزارش کردن (ریپورت) اقدامات و پیام‌های ناهنجار به سرویس دهنده پلت فرم، بالا بردن هزینه اقدامات قلدرمابانه، تغییر تنظیمات خصوصی پلت فرم، بلاک کردن حساب‌های کاربری، صیانت از اطلاعات خصوصی؛ پرهیز از تایید، انتشار و اشتراک گذاری پیام‌های آزار دهنده؛ و گزارش به پلیس در موارد تهدیدات جدی می‌تواند تا حدی زهر اقدامات قلدران آنلاین را کاهش دهد.

*دکتری مدیریت رسانه و مدرس دانشگاه