نتانیاهو در یک قدمی حذف از قدرت

با شمارش ۹۰ درصد آرا مشخص شده است که دو حزب اصلی رقیب در انتخابات پارلمانی اسرائیل نتوانسته‌اند اکثریت کرسی‌ها را به‌دست آوردند. طبق نتایج اولیه حزب آبی و سفید به رهبری بنی‌گانتس ۳۲ کرسی را به‌دست آورده و حزب لیکود به رهبری بنیامین نتانیاهو ۳۱ کرسی از ۱۲۰ کرسی پارلمان را از آن خود کرده است. همچنین با شمارش ۹۰ درصد آرا مشخص شده است که نه بلوک راست‌گرایان و ارتدوکس‌های مذهبی و نه بلوک چپ‌ها و سکولار‌ها قادر نیستند به تنهایی حکومت ائتلافی تشکیل دهند. طبق آخرین نتایج انتخابات راست‌گرایان و احزاب اولترا ارتدوکس صاحب۵۵ کرسی شده‌اند و در مقابل بلوک چپ میانه ۵۶ کرسی را به‌دست آورده است.

بلوک‌ها برای تشکیل حکومت باید به عدد ۶۱ کرسی یعنی اکثریت کرسی‌ها برسند. در این صورت آویگدور لیبرمن رهبر حزب اسرائیل خانه ما با کسب ۹ کرسی در نقش تاج‌بخش یا چهره سلطان‌ساز ظاهر خواهد شد. او روز چهارشنبه حمایت خود را از تشکیل حکومت وحدت ملی با حضور احزاب آبی-سفید، لیکود و اسرائیل خانه ما اعلام کرد.

در همین ارتباط سی ان ان می‌نویسد: بلوک نتانیاهو شامل لیکود، حزب یامینا (ائتلافی از راست جدید در اسرائیل) و دو حزب مذهبی شاس و یهودیت متحد توراتی در مجموع می‌توانند ۵۴ تا ۵۷ کرسی پارلمان را به‌دست آورند که تا عدد۶۱ حداقل ۴ کرسی فاصله دارند. در مقابل بلوک گانتس شامل حزب آّبی و سفید، اتحاد دموکراتیک، حزب کار و حزب گشر و احتمالا احزاب عربی لیست مشترک نیز بین ۵۴تا۵۸ را از‌آن خود خواهند کرد که رقم کافی برای حکومت اکثریت نخواهد بود؛ بنابراین تنها گزینه منطقی که راه تقریبا روشنی را در مقابل احزاب قرار می‌دهد، تشکیل حکومت وحدت ملی خواهد بود. این حکومت از ائتلاف دو حزب بزرگ و اصلی لیکود و آبی و سفید تشکیل خواهد شد؛ البته در این میان لیبرمن رهبر حزب اسرائیل خانه ما نقش مهمی در شکل‌گیری این ائتلاف بازی خواهد کرد.

او طی دوره مبارزات انتخاباتی کمپین بزرگی را در ضرورت شکل‌گیری دولت وحدت ملی بدون حضور احزاب مذهبی پیش برد. با توجه به نفوذ لیبرمن در میان روس‌تباران اسرائیلی او می‌تواند عامل پیوند دهنده دو حزب بزرگ باشد. در این صورت این ۳ حزب در مجموع خواهند توانست بین ۷۲ تا ۷۵ کرسی پارلمان را از آن خود کنند. بی بی سی در همین ارتباط می‌نویسد: اگر انتخابات زودهنگام اسرائیل تاکنون یک بازیگر اصلی داشته باشد، آن یک نفر آویگدور لیبرمن است؛ رهبر حزب دست راستی اسرائیل خانه ما که امتناعش برای ائتلاف با لیکود پس از پیروزی در انتخابات پنج ماه پیش باعث شد که دولت شکل نگیرد و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر را در بن‌بستی قرار داد که چاره‌ای جز برگزاری مجدد انتخابات نداشت.

لیبرمن که در کابینه‌های مختلف بنیامین نتانیاهو وزارتخانه‌های مهمی، چون خارجه و دفاع را در اختیار داشت، کم‌کم به رقیب اصلی او تبدیل شد. هر چند حزب او نمی‌تواند آن‌قدر رای بیاورد که مامور تشکیل دولت شود؛ اما به‌عنوان یکی از احزاب فرعی به اندازه‌ای کرسی دارد که بتواند نقش اساسی در تشکیل حکومت ائتلافی داشته باشد. هر کدام از دو جناح اصلی رقیب در این انتخابات یعنی لیکود به رهبری بنیامین نتانیاهو و ائتلاف آبی‌وسفید به رهبری بنی گانتس و یائیر لپید که پیروز شوند، برای تشکیل حکومت به لیبرمن نیاز دارند؛ اما حتی اگر نتانیاهو دوباره مامور تشکیل دولت شود، با اتئلاف با حزب لیبرمن هم قادر به تشکیل دولت نخواهد بود.

لیبرمن گفته که فقط از یک دولت سکولار حمایت می‌کند و یکی از شروط او برای حضور در هر دولتی، حضور نداشتن احزاب مذهبی یهودی در آن دولت است؛ احزابی که رای کمی به دست نیاورده‌اند و نتانیاهو برای تشکیل دولت ائتلافی دست راستی نیاز به حضور آن‌ها دارد. یکی از خواسته‌های اصلی احزاب مذهبی یهودی حذف سربازی اجباری برای طلبه‌های دینی است، خواسته‌ای که دلیل اصلی مخالفت آویگدور لیبرمن با این احزاب است.

اگر جناح آبی و سفید پیروز و مامور تشکیل دولت شود، باز نقش لیبرمن برای تشکیل دولت برجسته می‌شود. فقط در صورت ائتلاف دو جناح اصلی در صورتی که در مجموع بیشتر از ۶۱ کرسی به دست آورده باشند، حزب لیبرمن و احزاب تندرو دست راستی دیگر از بازی قدرت کنار گذاشته می‌شوند که احتمال آن کم است. به این دلیل رهبران هر دو جناح اصلی گفته‌اند که حاضر به ائتلاف با دیگری نیستند. لیبرمن گفته است که فقط از یک حکومت فراگیر وحدت ملی حمایت می‌کند؛ حکومتی که با حضور لیکود، آبی و سفید و اسرائیل خانه ما تشکیل شود.

البته هدفش تشکیل این دولت بدون حضور شخص نتانیاهو و احزاب مذهبی است؛ اما با آنکه نقشی سرنوشت ساز در این معادله دارد، شاید نتواند به همه خواسته‌هایش برسد. البته بنی گانتس صراحتا گفته بود که هدفش از تشکیل حکومت کنار گذاشتن نتانیاهوست و فقط در صورتی حاضر به ائتلاف با لیکود است که نتانیاهو کناره‌گیری کند؛ اتفاقی که بعید به‌نظر می‌رسد و ممکن است تکلیف حکومت آینده اسرائیل به‌زودی و با اعلام نتایج انتخابات ۱۷ سپتامبر روشن نشود.

ولی اگر این ائتلاف و حکومت وحدت ملی شکل نگیرد، تنها یک راه دیگر باقی می‌ماند و آن برگزاری سومین انتخابات است؛ چیزی که برخلاف بار قبل مورد حمایت آویگدور لیبرمن و حزبش نیست؛ چون باز هم نتیجه‌ای بهتر از چیزی که این بار به‌دست آمده نخواهد داشت. اما اگر گزینه حکومت وحدت ملی در عمل به پیش برده شود، آن وقت احتمال نخست‌وزیری بنیامین نتانیاهو به‌شدت کاهش خواهد یافت؛ چراکه لیبرمن دشمن شماره یک شخص نتانیاهو و نه لیکود است.

او عامل اصلی فروپاشی کابینه اسرائیل و تجدید انتخابات پس از ۵ ماه بود. گانتس هم پیش از این بار‌ها اعلام کرده بود در هر ائتلافی که نتانیاهو در آن حضور داشته باشد، مشارکت نخواهد داشت. در این صورت حزب لیکود مجبور خواهد شد فرد دیگری را به‌عنوان رهبر خود به ائتلاف معرفی کند. گزینه جدی جانشینی نتانیاهو وزیر جنگ کنونی اسرائیل است. اگر با این اوصاف حکومت وحدت ملی شکل بگیرد، رهبران دو حزب اصلی به ترتیب برای یک دوره دوساله به‌عنوان نخست‌وزیر برگزیده خواهند شد.

سابقه حکومت وحدت ملی

دست‌کم چهار بار دیگر نتیجه انتخابات اسرائیل به تشکیل حکومت وحدت ملی انجامیده است؛ دولتی که با ائتلاف دو جناح اصلی رقیب تشکیل شده است. طولانی‌ترین و مهم‌ترین حکومت وحدت ملی در سال ۱۹۸۴ تشکیل شد. زمانی که اسحاق شامیر، رهبر لیکود و شیمون پرز، رهبر جناح چپ میانه‌رو به توافق رسیدند که دوره چهار ساله نخست‌وزیری را بین خود تقسیم کنند و هر کدام دو سال ریاست دولت را در دست گیرند.

تاکنون در بیش از هفت دهه هیچ حزبی به تنهایی موفق نشده که حکومت تشکیل دهد. هیچ‌گاه تعداد آرای یک حزب به ۶۱ کرسی (تعداد کرسی کنست ۱۲۰ عدد است) نرسیده و همیشه حکومت‌های ائتلافی تشکیل داده شده است. نخست‌وزیران اسرائیل در بسیاری مواقع مجبور شده‌اند وزارتخانه اصلی دولت‌شان یعنی دفاع و وزارت‌خارجه را در اختیار رهبران حزب مخالف قرار دهند و برای پیشبرد اهداف‌شان با مانع در دولت خودشان روبه‌رو شوند.

معمولا نیز حکومت‌هایی که با ائتلافی این‌گونه تشکیل می‌شوند، سریعا به اختلاف‌نظر می‌رسند و نهایتا کار به خروج اعضای حزب مخالف یا برگزاری انتخابات زودهنگام می‌کشد. این بار نیز به‌نظر می‌رسد اگر حکومت وحدت ملی تشکیل شود، آن‌قدر اختلاف بین اعضایش وجود خواهد داشت که برگزاری انتخابات زودهنگام دیگری را در پی داشته باشد. اما اکنون شرط اول این است که رقبای اصلی بتوانند سر یک میز بنشینند.

نقش رئیس صهیونیست‌ها

روون ریولین رئیس‌جمهور اسرائیل سرانجام تصمیم خواهد گرفت که چه کسی مامور تشکیل حکومت بعدی خواهد بود. اگر هیچ‌یک از ۱۰ حزب فعال در انتخابات به اکثریت نرسد، طبق سنت اسرائیل، رئیس‌جمهوری در مذاکره با همه احزاب از آن‌ها خواهد پرسید از چه کسی برای مقام نخست‌وزیری حمایت خواهند کرد و از نامزدی که بیشترین شانس را دارد، خواهد خواست تا دولت را تشکیل دهد.

او روز گذشته گفت که تمام تلاشش را خواهد کرد که کار به انتخابات سوم نکشد. او از روز یکشنبه رایزنی‌های خود را با رهبران احزاب پیشرو آغاز کرده است. احتمالا ریولین تصمیمش را یک هفته پس از انتخابات اعلام می‌کند. رهبر حزب تعیین شده از طرف رئیس‌جمهور موظف خواهد بود طی ۶ هفته مقدمات تشکیل حکومت جدید را فراهم کند.

در همین حال بنی گانتس رهبر حزب آبی و سفید با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که تیم مذاکراتی‌اش برای تشکیل حکومت کار خود را آغاز کرده است. او در عین حال از تشکیل حکومت وحدت ملی نیز حمایت کرد. نتانیاهو نیز در مقابل تاکید کرد که طی چند روز آینده مذاکراتش را برای استقرار یک حکومت صهیونیستی جهت جلوگیری از شکل‌گیری یک کابینه ضد یهود آغاز می‌کند.

صحبت از کابینه ضد یهود احتمالا در واکنش به ائتلاف حزب آبی و سفید با لیست مشترک اعراب اسرائیلی بیان شده است. احزاب عربی برای اولین بار و با مشارکت بالا در انتخابات توانسته‌اند به‌عنوان سومین حزب وارد کنست شوند. آن‌ها توانسته‌اند حدود ۱۳ کرسی را به خود اختصاص دهند.

به همین دلیل نیز «لیست عربی مشترک» نسبت به نتایج انتخابات کنست ابراز رضایت و پیش‌بینی کرد. ایمن عوده، رئیس لیست مشترک درباره نتایج اولیه گفت، مساله مهم این است که مردم عرب علیه نتانیاهو هستند؛ همان طرفی هستند که نتانیاهو را ناکام گذاشته و تبدیل به سومین قدرت در پارلمان شده‌اند.

وی افزود: ما از همان ابتدا تاکید کردیم که پاسخ ما به تحریکات جهت دار و نژادپرستانه نتانیاهو در صندوق‌های رای خواهد بود و این اتفاق هم افتاد. عوده تاکید کرد: ما با آرای خود مانع از تشکیل حکومت از سوی نتانیاهو شدیم و به دوره او خاتمه دادیم و بر معامله قرن پیروز شدیم. رئیس لیست مشترک عربی، نتانیاهو را به دروغگویی و تحریک علیه عرب‌ها در جریان کمپین انتخابات پارلمانی متهم کرد. عوده در فیلم ویدئویی که آن را در شبکه‌های مجازی منتشر کرد، گفت: نتانیاهو دروغگو بوده و علیه ما تحریک می‌کند. او به یهودی‌ها می‌گوید: (برای رای دادن) هجوم بیاورید، چراکه عرب‌ها بسیار رای می‌دهند.

وی افزود: ما با نخست‌وزیری روبه‌رو هستیم که علیه ما تحریک می‌کند و دروغ می‌گوید. عوده در این فیلم از عرب‌های ساکن اراضی اشغالی خواسته تا رای دهند. وی همچنین از شرایط بد اقتصادی عرب‌ها صحبت کرد و گفت: آن‌ها ما را مجبور می‌کنند که شهروند درجه دو باشیم و ما باید با این واقعیت مخالفت کنیم. امطانس شحاده، رئیس لیست تجمع ملی دموکراسی و نامزد دوم لیست مشترک نیز گفت، نتایج نظرسنجی‌ها نشان داد که قدرت راست‌گرا‌ها کاهش یافته و حزب «عوتسما یهودیت» کاهانی نتوانسته میزان تعیین‌کننده احزاب راست‌گرا را به‌دست آورد و این یعنی پایان دوره نخست‌وزیری نتانیاهو. پیش از برگزاری انتخابات دیوید ام.

هالفینگر در گزارش ۱۴ سپتامبر برای نیویورک‌تایمز، نوشته بود: اعراب اسرائیلی از دومین شانس برخوردار خواهند بود و رهبران عرب اسرائیل می‌گویند این بار برنامه متفاوتی دارند. رای اعرابی که غالبا نادیده گرفته می‌شدند یکی از آرای مهم در این دوره از انتخابات تلقی می‌شود و می‌تواند سرنوشت نتانیاهو را تعیین کند. یک مشارکت قوی از سوی اعراب اسرائیلی می‌تواند نتانیاهو را از داشتن اکثریت ۶۱ کرسی که برای تضمین دور جدید حکمرانی نیاز دارد محروم کند.

«ایمن عوده» رهبر «لیست مشترک عربی» ماه گذشته با اعلام اینکه درنظر دارد به ائتلاف (چپ میانه) با بنی گانتس بپیوندد دست به یک تاریخ‌سازی زد. او رقیب جدی نتانیاهو در انتخابات اخیر است. «عوده» در تبلیغات خود از شهروندان فلسطینی خواسته تا روز سه‌شنبه پای صندوق‌های رای بیایند. او گفت: اگر یک میلیون فلسطینی پای صندوق‌ها بیایند یعنی ۲۸ کرسی در کنست نصیب این گروه خواهد شد.

او چهارشنبه گذشته در جمع خبرنگاران خارجی گفت: «ما می‌خواهیم به رای‌دهندگان عرب اثبات کنیم که چقدر قدرتمند هستند.» در همین حال برخی رسانه‌های اسرائیلی از مذاکرات نتانیاهو با احزاب مذهبی خبر می‌دهند تا مانع از تلاش‌های گانتس برای تشکیل کابینه شوند.

لیتزمن یکی از رهبران احزاب مذهبی و معاون نخست‌وزیر اعلام کرد: ما تا پایان در کنار نتانیاهو خواهیم ماند تا مانع از شکل‌گیری حکومت گانتس شویم. همچنین ایهود باراک یکی از نامزد‌های اتحاد دموکراتیک و نخست‌وزیر پیشین اسرائیل از گانتس خواسته است که بلوک ائتلافی بزرگ خود را با حضور ائتلاف لیست مشترک اعراب تشکیل دهد.