چند درصد زنان ایرانی به حجاب اعتقاد دارند؟

نتیجه بررسی‌های صورت گرفته در قالب پیمایش ملی فرهنگ پوشش و حجاب گویای آن است که ۸۸/۹ درصد از زنان پاسخگو گفته‌اند اساساً به حجاب اعتقاد دارند.

به گزارش ایسنا، دفتر برنامه‌ریزی پژوهش‌های کاربردی معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی پژوهشی پیرامون "عفاف و حجاب" را توسط مهدی فرجی و نفیسه حمیدی انجام داده است:

پژوهش «یافته‌های پیمایش ملی فرهنگ پوشش و حجاب» در سال ۱۳۹۵ با هدف فهم روند تغییرات پوشش و حجاب نسبت به سال ۱۳۹۰ توسط دفتر برنامه‌ریزی پژوهش‌های کاربردی صورت گرفته است. هدف اصلی پژوهش عبارت از «بررسی پوشش و حجاب زنان در زندگی روزمره» است.

اهداف جزئی این پژوهش نیز عبارتند از:

-ارائه‌ تصویری از تنوعات پوشش و حجاب زنان در زندگی روزمره،

-ترسیم نگرش‌های متنوع نسبت به پوشش و حجاب،

-به تصویر کشیدن تیپ‌بندی‌ از اشکال حجاب و پوشش بر حسب محیط‌های اجتماعی مختلف و فضاهای فرهنگی متفاوت،

-مشخص کردن عملکردهای زیبایی‌شناسانه‌ی زنان نسبت به پوشش،

-بررسی وضعیت اعتقاد به حجاب،

-سنجش نگرش به احکام حجاب،

-مطالعه‌ میزان عمل به احکام حجاب و

-بررسی وضعیت اخلاق حجاب.

ذیل عنوان «مدل نظری» عام‌بودگی و خاص‌بودگی پوشش در ایران از خلال دو مفهوم «پوشش» و «حجاب» بررسی شده و تلاش شده است تا با استفاده از دیدگاه‌های دینی موجود در باب حجاب، خاص‌بودگی پوشش در ایران نشان داده‌ شده و ابعادی برای حجاب طراحی شود.

اگرچه نمی‌توان این مفهوم را در چند بعد خلاصه کرد، اما با محدودیت‌ها و اهداف پژوهش حاضر و با توجه به این‌که حجاب علاوه‌بر نمودهای بیرونی آن متکی بر منظری اعتقادی و نگرشی است، سعی شده است اعتقاد به حجاب و به‌تبع آن اعتقاد به احکام آن و هم‌چنین نگرش اخلاقی حاکم بر آن بررسی شود و در کنار این، مناظر اعتقادی و نگرشی، عمل به حجاب نیز مد نظر قرار گیرد.

باید یادآورشد پوشش ابعاد عامی هم دارد که بیش از آن‌که ایدئولوژی یا منظری خاص بر آن اثر داشته باشد، موقعیت‌های اجتماعی بر آن اثر می‌گذارد و به آن معنا می‌دهد. لایه‌های مختلف زندگی روزمره، عرصه‌های معنادار آن و عملکردهای ویژه‌ی افراد در هریک از این عرصه‌ها، نمودها و بازنمایی‌های خاصی از پوشش را به همراه خواهد داشت؛ بر همین اساس در این پژوهش تلاش شده است تا حد امکان عرصه‌ها و فضاهای مختلفی از زندگی روزمره مقوله‌بندی شود که در آن پوشش، اشکال و تنوعات خاصی به خود می‌گیرد.

این اشکال و تنوعات به‌طور مشخص بر مبنای دو مفهوم اجتماعی دیده شده ‌است. موقعیت‌های اجتماعی متفاوت و مناسبات مختلف اجتماعی، نمودهای پوشش را معنادار می‌کنند. در ادامه‌ی این مبحث مدل نظری ارائه شده است.

تکنیک جمع‌آوری اطلاعات در پژوهش حاضر پرسش‌نامه است. این پرسش‌نامه از دو بخش کلی سؤالات زمینه‌ای و بخش سنجش ابعاد پوشش و حجاب تشکیل شده است. در بخش سؤالات زمینه‌ای، سؤالاتی از قبیل سن، تحصیلات، قومیت، درآمد و وضع فعالیت مطرح شده است.

در بخش سؤالات پوشش و حجاب ابعاد مختلفی مد نظر قرار گرفته است: خصوصیات پوشش و حجاب پاسخگویان، پوشش و حجاب در فضاهای اجتماعی، نگرش به پوشش و حجاب، زیبایی‌شناسی پوشش، برای سنجش مقیاس پوشش در زندگی روزمره و ابعاد اعتقاد به حجاب، نگرش به احکام حجاب، عمل به احکام حجاب و اخلاق حجاب برای سنجش مقیاس حجاب مورد استفاده قرار گرفته است.

در پژوهش حاضر برای آزمون پایایی و اعتبار و انتخاب بهترین گویه‌ها شیوه تحلیل گویه به کار رفته است. در این زمینه برای آزمون مربوط به تک بعدی بودن ابعاد از تحلیل عامل و برای آزمون پایایی نیز از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. از بین هشت بعد پوشش و حجاب که در این پیمایش سنجیده‌ شده برای پنج بعد زیبایی‌شناسی پوشش، اعتقاد به حجاب، نگرش به احکام حجاب، عمل به احکام حجاب و اخلاق حجاب مقیاس ساخته شده است. به دلیل محدودیت‌های روشی برای سایر ابعاد مقیاسی ساخته نشده است.

برای دست‌یابی به اهداف این طرح از روش نمونه‌گیری دو مرحله‌ای استفاده شده است. در این روش، ابتدا واحدهای نمونه‌مرحله‌ی اول که به اختصار PSU نامیده می‌شود و معمولاً متشکل از مجموعه‌ای به‌هم پیوسته از واحدهای نمونه‌گیری مرحله‌ی دوم یا همان واحد تحلیل است، به‌صورت احتمالی انتخاب می‌شود و در مرحله‌ دوم نیز در هر یک از واحدهای نمونه‌ی مرحله‌ی اول (PSUها)، واحدهای مرحله‌ی دوم (واحد تحلیل) یا همان زنان واجد شرایط با احتمال معین انتخاب می‌شوند.

در ذیل یافته‌هایی از پژوهش نشان داده می‌شود که بیشترین فراوانی را داشته است:

ویژگی‌های فردی پاسخگویان:

۵۲.۳ درصد از زنان پاسخگو در کل کشور در فاصله‌ سنی ۱۵ تا ۳۴ سال قرار دارند.

۶۴/۶درصد متأهل هستند.

۸۵.۶ درصد تعداد دارای فرزند هستند.

در حدود یک‌چهارم پاسخگویان؛ یعنی ۲۵/۷ درصد دیپلم دارند یا دوره‌ی پیش‌دانشگاهی را نیز گذرانده‌اند.

نزدیک به نیمی از مادران پاسخگویان؛ یعنی ۴۰/۶ درصد بی‌سواد هستند.

۴۰.۶ از پدران پاسخگویان بی‌سواد هستند.

۳۲/۶درصد در خانواده‌های چهار نفره زندگی می‌کردند.

نزدیک به دو سوم از پاسخگویان؛ یعنی ۶۴/۷ درصد خانه‌دار هستند.

هزینه‌ی ماهانه‌ی خانواده‌ی نزدیک به نیمی از زنان؛ یعنی ۴۶.۲ درصد بین ۸۰۱ هزار تومان تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در ماه است.

۴۹/۷ درصد از زنان پاسخگو در کل کشور به قومیت فارس تعلق دارند.

۹۰/۴ درصد از زنان پاسخگو دارای مذهب شیعه‌ دوازده امامی هستند.

۷۴/۸ درصد مرجع تقلید دارند.

بیش از نیمی از پاسخگویان؛ یعنی ۵۱/۱ درصد عضو شبکه‌های اجتماعی (تلگرام، اینستاگرام، فیس‌بوک و ...) هستند.

۶۶/۴ درصد از زنان پاسخگو در یک سال گذشته مورد اذیت و مزاحمت مردان قرار نگرفته‌اند.

آزار و اذیت مردان برای ۱/۹۰ درصد از پاسخ‌گویانی که در یک سال گذشته این اتفاق برایشان افتاده، بیشتر در معابر عمومی؛ یعنی کوچه خیابان رخ داده است.

خصوصیات پوشش و حجاب جمعیت نمونه:

۸۸/۹ درصد از زنان پاسخگو گفته‌اند اساساً به حجاب اعتقاد دارند.

۲۰/۸ درصد از پاسخگویان پوشاندن اعضای بدن در برابر نامحرم را تعریف حجاب دانسته‌اند.

۴۱/۶ درصد زنان به‌تدریج در سال‌های پس از سن تکلیف حجاب گذاشته‌اند.

۱۷/۸ درصد از پاسخگویان در چند سال اخیر در خانواده‌شان جشن تکلیف گرفته‌اند.

۴۷/۵ درصد از پاسخگویان گفته‌اند چون حجاب واجب است در بیرون از خانه حجاب دارند.

۴۰/۵ درصد از زنان پاسخگو ترجیح می‌دهند اگر دختری داشته باشند، از سن تکلیف حجاب را رعایت کند.

۷۲/۳ درصد از پاسخگویان گفته‌اند اگر حجاب آزاد باشد با حجاب از خانه بیرون می‌آیند.

۵۳ درصد از پاسخگویان بیرون از خانه بیشتر از چادر استفاده می‌کنند و ۴۰/۲ درصد از پاسخگویان در بیشتر مواقع مانتو می‌پوشند.

۷۹/۷ درصد مادران زنان پاسخ‌گو چادری و ۱۲/۹ درصد مانتویی هستند.

دختران بزرگ ۴۷/۹ درصد از زنان پاسخگو بیرون از خانه غالباً چادر و ۴۵ درصد مانتو می‌پوشند.

دختران کوچک ۴۸.۱ درصد از زنان پاسخگو چادر و ۴۳.۸ درصد مانتو را به‌عنوان پوشش بیرون از خانه برای خود انتخاب کرده‌اند.

۴۸/۹ درصد از زنان پاسخگو اگر دختر داشتند ترجیح می‌دادند بیرون از خانه چادر و ۴۵.۴ درصد مانتو بپوشند.

۵۶/۴ درصد از همسران زنان پاسخگو می‌خواهند آن‌ها چادری و ۲۸.۷ درصد مانتویی باشند.

۴۸ درصد از پاسخگویان در بیشتر مواقع چادری و ۳۹.۸ درصد مانتویی هستند. ۱۲.۲ درصد نیز برحسب موقعیت‌های خاص گاهی چادر و گاهی مانتو می‌پوشند.

در حدود پنج سال قبل هم ۵۰.۵ درصد پاسخگویان بیشتر مواقع که بیرون می‌رفتند چادری و ۳۷.۶ درصد مانتویی بوده‌اند. ۱۱.۹درصد نیز برحسب موقعیت‌های خاص گاهی چادر و گاهی مانتو می‌پوشیده‌اند.

استفاده از چادر مشکی و روسری یا شال با ۸۲ درصد و استفاده از چادر مشکی و مقنعه با ۴/۶۹ درصد بیشترین فراوانی را در میان پاسخگویان چادری به خود اختصاص می‌دهد.

۸۱.۹ درصد از زنان پاسخگو زیر چادر از مانتو با روسری یا مقنعه استفاده می‌کنند.

۷۸.۴ درصد از پاسخگویان چادری زیر چادر مانتوی سایز می‌پوشند.

به لحاظ قد مانتو، پوشیدن مانتوهای تا زیر زانو با ۷۱.۸ درصد در زیر چادر عمومیت بیشتری دارد.

۳.۳۰ درصد بلوز و دامن و ۱/۲۱ درصد بلوز و شلوار زیر چادر استفاده می‌کنند.

۱/۹۱ درصد از زنان پاسخگوی چادری زیر چادر مانتوهایی با رنگ تیره و ۸۹.۹ درصد مانتوی مشکی رنگ می‌پوشند.

۸۹.۱ درصد از پاسخگویان مانتویی، مانتوی سایز می‌پوشند.

به لحاظ قد مانتو، پوشیدن مانتوهای تا زیر زانو با ۷۸ درصد عمومیت بیشتری دارد.

۶/۱۴ درصد بلوز و شلوار و ۱۱ درصد بلوز و دامن هم استفاده می‌کنند.

۷/۹۰ درصد از پاسخگویان مانتویی، مانتوهایی با رنگ تیره و ۸/۸۴ درصد مانتوی مشکی استفاده می‌کنند.

نگرش به پوشش و حجاب:

۲/۵۴ از پاسخگویان هنگام خرید لباس به کیفیت لباس اهمیت بیشتری می‌دهند.

۴۶.۶ درصد از زنان انواع چادرها و ۴۶.۳ درصد انواع ترکیب‌های مانتو را زیباترین پوشش برای زنان در بیرون از خانه می‌دانند.

در مجموع ۴۶.۴ درصد از زنان پاسخگو مانتو و ۴۴ درصد چادر را راحت‌ترین پوشش برای زنان در بیرون از خانه عنوان کردند.

۴۷/۲ درصد گفته‌اند زنان باید در جامعه از انواع چادر و ۴/۳۹ درصد از انواع مانتو استفاده کنند.

۵۸/۲ درصد از زنان پاسخگو معتقدند حداقل پوشش برای با حجاب بودن انواع مانتو و ۲۴ درصد استفاده از چادر دانسته‌اند.

۴۴/۴ درصد گفته‌اند زنان نباید از تونیک و شلوار با شال برای پوشش استفاده کنند.

۷/۶ درصد مخالف استفاده از انواع چادر به‌عنوان پوشش هستند.

۶۰/۹ درصد از پاسخگویان معتقدند وضعیت پوشش و حجاب زنان در جامعه مناسب نیست.

۵۰/۸ درصد از پاسخگویان کاملاً موافق و موافق این هستند که جامعه طوری شده است که زنان هر جور لباس بپوشند باز هم مردها به آن‌ها نگاه می‌کنند.

نظر ۶۸/۶ درصد از پاسخگویان این است که زنان باید حجاب داشته باشند.

۴۹/۳ درصد از پاسخگویان وجود گشت ارشاد را لازم دانسته‌اند.

هنگام سفر به کشورهای خارجی ۷۵/۳ درصد گفته‌اند فرقی نمی‌کند و باید در همه‌جا حجاب داشت.

۷۳/۶ درصد از پاسخگویان گفته‌اند که در مهمانی‌ها به هنگام احوال‌پرسی با دوستان و آشنایان مرد دست نمی‌دهند.

پوشش و حجاب در فضاهای اجتماعی:
۳۷/۵ درصد از زنان عموماً هنگامی‌که در منزل با همسرشان هستند، تاپ و شلوارک می‌پوشند.

۳۱.۵ درصد از زنان عموماً در حضور همسر و فرزندان خود در خانه بلوز و شلوار می‌پوشند.

۲۹/۱ درصد از زنان عموماً در منزل به همراه پدر و مادر خود یا همسرشان بلوز و شلوار می‌پوشند.

۶۱/۲ درصد از زنان پاسخگو هنگامی‌که درب منزل را برای یک غریبه مانند مأمور آب و برق و ... باز می‌کنند از انواع چادر و ۲/۲۶ درصد از انواع مانتو برای پوشش خود بهره می‌برند.

۵۶.۹ درصد از زنان پاسخگو هنگام خریدهای کوچکی که در چندقدمی خانه و در کوچه‌ی محل سکونت خود انجام می‌دهند، از چادر استفاده می‌کنند و ۳۳/۳ درصد یکی از اشکال مانتو را می‌پوشند.

۵۶ درصد با چادر و ۳۵/۴ درصد نیز با پوشیدن مانتو به خرید از سوپر سر خیابان یا خرید از میادین میوه و تره‌بار می‌روند.

۶۰.۸ درصد از پاسخگویان هنگام مهمانی رفتن به منزل اقوام و آشنایان مذهبی خود چادر و ۳۳/۱ درصد مانتو می‌پوشند.

۵۴.۱ درصد از زنان پاسخگو با چادر و ۳۷/۸ درصد با مانتو به منزل اقوام و آشنایان غیر مذهبی یا کمتر مذهبی خود می‌روند.

هنگام رفتن به مسجد و زیارت اماکن مذهبی ۸۱ درصد از زنان پاسخگو چادر و ۱۵/۴ درصد مانتو می‌پوشند.

۴۶.۷ درصد از زنان پاسخگو هنگام رفتن به عروسی چادر و ۴۲/۳ درصد مانتو می‌پوشند.

۴۴.۴ درصد از زنان پاسخگو با چادر و ۴۳/۹ درصد با مانتو به مسافرت‌های تفریحی می‌روند.

۵۷ درصد از زنان پاسخگو با چادر و۳۸/۶ درصد با مانتو به اداره، مدرسه، دانشگاه یا سایر اماکن دولتی می‌روند.

۵۲.۵ درصد از زنان پاسخگو هنگام رفتن به مراکز خرید و اماکن تفریحی مثل پارک و سینما از چادر و ۳۹/۹ درصد از مانتو استفاده می‌کنند.

به گزارش شورای عالی انقلاب فرهنگی، این پژوهش در پایگاه معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی به آدرس(http://pajohe.ir/articles/categories/chekideh_tarh/۱۶۸۶/) قابل دسترسی است.