دو نشست سران در مکه؛ عربستان به دنبال چیست؟

فرارو- امروز (پنج‌شنبه) دو نشست سران کشور‌های عربی با محوریت ایران در مکه برگزار می‌شود. عربستان سعودی با بهره گیری از موقعیت معنوی مکه و نیز ماه رمضان، امیدوار است که سران عرب را به حمایت بیشتر از مواضع خود در برابر ایران متقاعد کند.

به گزارش فرارو، چهارشنبه شب وزرای خارجه کشور‌های اسلامی جهت زمینه‌سازی برای نشست سران کشور‌های اسلامی در مکه، که فردا (جمعه) برگزار می‌شود، در جده عربستان جلسه گرفتند. در این جلسه، ابراهیم العساف، وزیر خارجه عربستان، از جهان اسلام خواست که با آنچه او «دخالت‌های ایران در امور کشور‌های منطقه» خواند، مقابله کنند. نشست سران کشور‌های اسلامی، به طور رسمی به مسئله ایران نمی‌پردازد، اما با توجه شرایط فعلی منطقه و تلاش عربستان برای محکوم کردن جمهوری اسلامی، به احتمال زیاد در آن اظهاراتی علیه سیاست‌های منطقه‌ای ایران بیان خواهد شد.

امروز، اما، دو نشست دیگر به طور رسمی با محوریت ایران در مکه برگزار می‌شود. چند هفته پیش، اندکی بعد از حملات خرابکارانه به نفتکش‌ها در بندر فجیره امارات و نیز حمله حوثی‌های یمن به ایستگاه پمپاژ نفت شرق به غرب عربستان، پادشاه این کشور، سلمان بن عبدالعزیز، خواستار برگزاری نشست اضطراری سران کشور‌های عربی و نیز سران شورای همکاری خلیج فارس شد. رسانه‌های سعودی می‌گویند دو نشست امروز سران عرب و سران شورای همکاری بر ادعا‌های مرتبط با «دخالت ایران در امور داخلی کشور‌های عربی» تمرکز خواهند کرد و نشست روز آینده سران اسلامی هم به تعدادی از مسائل از جمله مسئله فلسطین و مبارزه با تروریسم می‌پردازد. 

تحقیقات درباره حملات فجیره با مشارکت چند کشور، از جمله آمریکا، هنوز ادامه دارد و امارات تاکنون هیچ کسی را به طور رسمی متهم نکرده است. هر چند که رسانه‌های نزدیک به آن و نیز مقامات آمریکایی، ایران را عامل این حمله دانستند. عربستان رسما ایران و حوثی‌های یمن را به حمله به تاسیسات نفتی خود متهم کرد.

این نشست‌ها در حالی برگزار می‌شود که تنش‌ها میان ایران از یک طرف و آمریکا و برخی کشور‌های عربی از طرف دیگر، به سطح کم‌سابقه‌ای رسیده است. از اوایل ماه مه، همزمان با لغو معافیت‌های فروش نفت ایران و تحریم کل صادرات نفتی آن، تنش‌ها در خلیج فارس جنبه نظامی به خود گرفته و آمریکا با هدف ایجاد بازدارندگی در برابر ایران در چند کشور عربی نیرو‌ها و تجهیزات نظامی جدیدی مستقر کرده است. جدیدترین نیرو‌های آمریکایی، در قطر و عربستان مستقر شده‌اند.

 

به موازات این قدرت نمایی، روز گذشته، در جریان سفر جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا، به امارات متحده عربی، توافق همکاری دفاعی میان ابوظبی و واشنگتن اجرایی شد. مشاوران امنیت ملی امارات و آمریکا در بیانیه مشترکی، آغاز اجرایی شدن این توافق را که اوایل سال جاری میلادی امضا شده بود، اعلام کردند. در این بیانیه آمده است که توافق همکاری دفاعی، همکاری نظامی میان امارات و آمریکا را تقویت خواهد کرد. بولتون روز چهارشنبه با همتای اماراتی خود، طحنون بن زاید، و نیز محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی، دیدار و گفتگو کرد. در جریان همین سفر، بولتون ایران را به دست داشتن در حملات فجیره متهم کرد. ایران اتهامات بولتون را «مضحک» خواند.

سفر بولتون به امارات در آستانه نشست سران عرب در مکه توجه ناظران را جلب کرد. از دیدگاه ناظران، حضور بولتون در ابوظبی و نیز اجرای توافق نظامی با امارات می‌تواند نشان دهنده نگرانی امارات از احتمال وقوع درگیری در خلیج فارس باشد. علاوه بر این، چند روز پیش، ایران به کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس پیشنهاد داده بود که پیمان «عدم تجاوز» امضا کنند. در سطح رسمی، پیشنهاد ایران بی‌پاسخ ماند، اما رسانه‌های نزدیک به امارات، کویت و عربستان، پاسخ‌های تند و تیزی به پیشنهاد ایران دادند و آن را جدی نگرفتند. برگزاری دو نشست اضطراری با محوریت ایران در مکه و همچنین اجرای توافق نظامی امارات و آمریکا در شرایط حساس فعلی، نشانه دیگری است درباره اینکه امارات و عربستان پیشنهاد ایران را جدی نگرفته است.

در پی افزایش تنش‌های سیاسی و اقتصادی و نیز تقویت آرایش نظامی آمریکا در خلیج فارس، نگرانی سعودی‌ها و اماراتی‌ها از احتمال شعله‌ور شدن نزاع در این منطقه و تنها ماندن در این نزاع بیش از پیش افزایش یافته است. به همین دلیل، آن‌ها با دعوت سران کشور‌های عربی و اسلامی در عربستان به دنبال این هستند که، ضمن منزوی ساختن ایران، حمایت سایر کشورها، ولو حمایت لفظی و سیاسی، را جلب کنند. افزون بر این، سعودی‌ها مکررا گفته‌اند که آن‌ها قصد جنگ با ایران ندارند، اما اگر از جانب ایران مورد حمله قرار گیرند قاطعانه پاسخ خواهند داد. در حال حاضر، هیچ کدام از طرف‌ها برنامه‌ای برای حمله نظامی به طرف مقابل ندارند، اما تشدید تنش‌ها، احتمال وقوع نزاع بر اثر یک حادثه برنامه‌ریزی‌نشده را بیشتر کرده است. از این رو، عربستان با دعوت سران کشور‌ها احتمالا در پی این است که دیدگاه و استدلال‌های خود را مطرح کند تا در صورت وقوع نزاع، مقصر شناخته نشود. با این حال، بعید است که از نشست‌های مکه حمایت عملی نیرومندی از عربستان به عمل آید. بسیاری از کشور‌های عربی و اسلامی، تمایلی به تشدید تنش با ایران ندارند و پیش‌بینی می‌شود که حمایت آن‌ها از عربستان از چند بیانیه فراتر نمی‌رود.