روز دشوار حسن روحانی

فرارو- فردا سه شنبه، ششم شهریور ماه حسن روحانی رییس جمهور برای پاسخ گویی به سوال نمایندگان مجلس در صحن علنی پارلمان حاضر می‌شود. او قرار است به ۵ سوال اقتصادی پاسخ دهد.

به گزارش فرارو، ۱۰ مرداد ماه مجلس شورای اسلامی طرح سوال از حسن روحانی، رییس جمهور را اعلام وصول کرد. علی لاریجانی در آن جلسه پارلمان گفت که حدود ٩٢ نفر از نمایندگان خواستار سئوال از رئیس جمهوری در مورد مسایل اقتصادی بودند و این موضوع به کمییسون اقتصادی ارجاع شد.

او افزود که کمیسیون این سئوالات را با حضور نمایندگان رئیس جمهوری بررسی کرد، اما در نهایت، ٨٠ تن از نمایندگان، یعنی بیش از حد نصاب قانونی، همچنان خواستار سوال از رئیس جمهوری هستند و در نتیجه، این سئوال "اعلام وصول" می‌شود.

طرح سوال از رییس جمهور ۵ محور دارد که عبارتست از "عدم موفقیت دولت در کنترل قاچاق کالا و ارز، استمرار تحریم‌های بانکی، عدم اقدام شایسته دولت در خصوص کاهش نرخ بیکاری، رکود اقتصادی شدید چندین ساله و افزایش شتابان نرخ ارز‌های خارجی و کاهش شدید ارزش پول ملی. "

 

پس از اعلام وصول طرح سوال، رییس جمهور یک ماه فرصت دارد تا در مجلس حضور یابد و به سوالات پاسخ دهد.

چهار روز پس از اعلام وصول طرح سوال حسن روحانی در نامه‌ای به علی لاریجانی از دو جهت طرح سوال را زیر سوال برد. یکی «بودن در چارچوب قانون اساسی» و دیگری «طرح در زمان و شرایط مناسب کشور»، روحانی تاکید کرد: "متاسفانه هیچکدام از این دو حاصل نشده است. اما برای جلوگیری از هر نوع اختلاف بین قوا و احترام به مجلس شورای اسلامی انشاء الله در فرصت مقرر به مجلس خواهم آمد و به سوالات پاسخ خواهم داد."

رئیس جمهور همچنین در بخش پایانی نامه حضورش در مجلس را "فرصت" خواند و گفت: «البته این امر می‌تواند فرصت خوبی باشد تا برخی از حقایق را برای مردم عزیز کشورم بازگو نمایم که آن‌ها صاحب واقعی کشورند و مشروعیت من و شما نیز از آراء آن‌ها است.»

بالاخره پس از مذاکرات دولت و مجلس مقرر شد روحانی روز سه شنبه، ششم شهریور ماه در مجلس حاضر شود و حدود یکسال پس از آغاز به کار دولت دومش به سوال‌های نمایندگان پاسخ دهد.

سوال نمایندگان مجلس از رییس جمهور امری نادر و دارای بار سیاسی فراوان است، اما بی سابقه نیست. آخرین طرح سوال نمایندگان از رییس جمهور به سال ۹۰ باز می‌گردد. زمانی که مجلس ۱۰ سوال اقتصادی و سیاسی از محمود احمدی نژاد رییس جمهور وقت را اعلام وصول کرد.

احمدی نژاد ۲۴ اسفند یعنی روز‌های پایانی سال در مجلس حاضر شد و به سوالات نمایندگان پاسخ داد. علی مطهری طراح اصلی سوال از احمدی نژاد در آن زمان بود. او حالا نایب رییس مجلس است و در بین طراحان و حتی امضاکنندگان سوال از روحانی قرار ندارد.

 

---

کیفیت حضور روحانی در مجلس احتمالا با نحوه حضور احمدی نژاد اسفند ماه سال ۹۰ تفاوت‌های فراوانی خواهد داشت. احمدی نژاد در فضایی بسیار پر تنش به پارلمان رفت و جسورانه سخن گفت. او سعی کرد در پاسخ به سوالات تقصیرات را به گردن دیگر نهاد‌ها بیاندازد.

 

در مواردی نیز اظهاراتش در مجلس تمسخر آمیز تفسیر شد، مثلا در پاسخ به سوالی گفت: «شب عید است؛ می‌خواهیم با هم صفا کنیم.» یا در پاسخ به سوال درباره خانه نشینی یازده روزه اش که مورد تائید همه است به کلی آن را تکذیب کرد و گفت: «بسیاری از همکاران من پیچ و مهره‌ای شده‌اند و فنر می‌زنند! این وصله‌ها به دولت نمی‌چسبد.»

طرح سوال از احمدی نژاد بدون حاشیه بزرگی پایان یافت حالا باید دید طرح سوال از حسن روحانی چگونه و در چه فضایی برگزار می‌شود و او چه می‌گوید؟

بیشتر بخوانید: روحانی چه بگوید، چگونه بگوید؟

پاسخ این سوال‌ها در جلسه طرح سوال روشن می‌شود. اما پیش از آن باید چند نکته را در نظر گرفت.

۱- فضای مجلس؛ روحانی در شرایطی به مجلس می‌رود که وضعیت اقتصادی کشور بحرانی است. مجلس شورای اسلامی نیز در همین راستا فشار سنگینی را برای اصلاح وضعیت اقتصادی و یا احتمالا مبرا کردن خود از این وضعیت به دولت آغاز کرده است. در دو هفته اخیر دو وزیر اقتصادی با رای مجلس برکنار شده اند. علی ربیعی وزیر کار و رفاه اجتماعی که در جلسه پرتنش از کار برکنار شد و مسعود کرباسیان وزیر اقتصاد که روز گذشته با وجود مخالفت سه فراکسیون اصلی مجلس با استیضاح نتوانست رای اعتماد دوباره مجلس را کسب کند. فضای کلی مجلس در هفته‌های اخیر به هیچ عنوان به سود دولت نبوده است. این وضعیت فقط حاصل عملکرد نمایندگان مخالف دولت نیست بلکه حامیان حسن روحانی نیز حالا در صف منتقدان عملکرد اقتصادی دولت قرار دارند. به طوری که روز گذشته الیاس حضرتی نماینده شناخته شده اصلاح طلب در نطقی تند در موافقت با استیضاح وزیر اقتصاد، روحانی و عملکرد اقتصادی دولت را به چالش کشید. علی لاریجانی رییس مجلس نیز که همیشه از سوی اصولگرایان متهم به حمایت از دولت روحانی بوده است حالا تلاشی برای دفاع از دولت نمی‌کند، حتی در مواردی عملکرد دولت را زیر سوال برده است. به این ترتیب شاید بتوان گفت در ۵ سال اخیر هیچ زمانی رابطه دولت روحانی با مجلس اینگونه سرد و پرتنش نبوده است.

۲- وضعیت داخلی دولت؛ اوضاع در دولت نیز آنچنان مناسب نیست. فشار‌هایی سنگینی به حسن روحانی از جهات مختلف وارد شده است. گزارش‌هایی از اختلافات در دولت منتشر شده است. ظاهرا هماهنگی زیادی میان دفتر رییس جمهور و معاون اول او وجود ندارد. از طرف دیگر نقش محمد باقر نوبخت، معاون رییس جمهور در تصمیمات اقتصادی و همچنین نقش سیاسی محمود واعظی رییس دفتر رییس جمهور مورد انتقاد شدید اصلاح طلبان قرار دارد. یکی دیگر از نشانه‌های نامساعد بودن فضای داخلی دولت این است که حسن روحانی برای دفاع از دو وزیر مهم خود یعنی علی ربیعی و مسعود کرباسیان در مجلس حضور نیافت. حتی برخی مدعی هستند که دولت برای استیضاح آن‌ها چراغ سبز نشان داده است. این مسئله در جلسه استیضاح علی ربیعی توسط یکی از نمایندگان مطرح شد، اما از سوی معاونت پارلمانی تکذیب گردید. روز گذشته نیز اشاراتی ضمنی از سوی برخی نمایندگان به این موضوع صورت گرفت.

۳- شرایط عمومی کشور؛ وضعیت عمومی کشور نیز بسیار نامناسب است، فشار‌های اقتصادی مردم را در تگنا قرار داده است. از طرف دیگر فشار‌های خارجی نیز باعث شده است که چشم انداز مناسبی برای آینده کشور در افکار عمومی وجود نداشته باشد. این وضعیت باعث شده است که یک سال پس از آغاز به کار دولت دوم روحانی بسیاری از کسانی که به او رای داده اند هم به جمع منتقدانش اضافه شوند و حتی افکار عمومی سقوط دولت را نیز بعید نمی داند.

۴- دولت سپر بلا؛ در این وضعیت همه نهاد‌ها و کسانی که در کشور و تصمیم گیری‌ها نقش دارند سعی می‌کنند، خود را از آسیب‌های احتمالی دور کنند. در واقع دولت تبدیل به سپر بلا شده است. حتی نهادهایی هم که در تصمیم گیری ها مسئولیت دارند پشت دولت پنهان شده اند. ناظران و کارشناسان معتقدند دولت تنها مسئول این وضعیت نیست. با این وجود عده‌ای دیگر معتقدند که مشکلات کشور مشکلات مدیریتی و ناشی از اشتباهات، مفاسد و غفلت‌های مدیران اجرایی کشور است، به همین دلیل این فقط دولت است که باید پاسخگو باشد.

 

بیشتر بخوانید: پیام استیضاح‌ها به روحانی؛ آیا دومینو ادامه دارد؟

۵- روحانی چه می‌گوید؟؛ حالا مهمترین سوال افکار عمومی این است که رییس جمهور روز سه شنبه در مجلس درباره چه چیزی سخن خواهد گفت. او در آخرین گفت‌وگوی تلویزیونی خود که کمتر از یک ماه پیش انجام شد وعده داد در مجلس صریح‌تر درباره وضعیت اقتصادی کشور سخن می‌گوید. او همچنین در نامه به علی لاریجانی به این موضوع اشاره کرده است. روز گذشته نیز حسام الدین آشنا مشاور رییس جمهور پس از استیضاح کرباسیان در توئیتی نوشت: «دومین وزیر شاخص در فسادستیزی را کنار زدند. حال و هوای جلسه سه‌شنبه شفاف‌تر شد.»

 

این توئیت رنگ و بوی "خط و نشان" کشیدن دارد. هواداران دولت معتقدند که روحانی فردا باید پرده از مسائل مشخصی بردارد و حوزه مسئولیت و اختیارات خود را مشخص کند. آن‌ها می‌گویند رییس جمهور باید بگوید چقدر از اقتصاد کشور در اختیار دولت است؟ او باید از نقش آفرینی نهاد‌های دیگر در اقتصاد و نحوه عملکرد آن‌ها در بحران اخیر سخن بگوید. این انتظارات هواردان روحانی است. هوادارانی که البته به ناامیدی کامل نرسیده اند. از سوی دیگر منتقدان دولت نیز انتظار دارند دولت همه ضعف‌ها و مشکلات را به گردن بگیرد، فرافکنی نکند، عذر خواهی کند و برنامه خود را برای بهبود وضعیت اقتصادی ارائه نماید. البته طیفی از منتقدان می‌گویند اگر نمی‌تواند ادامه دهد، کنار بکشد. این‌ها انتظارات دو طیف هوادار و منتقد دولت است.

 

حالت سومی هم وجود دارد که روحانی با آرامش در مجلس حضور یابد و به سوالات نمایندگان پاسخ دهد. رویکردی که او تاکنون در پیش گرفته و سعی کرده که فضای سیاسی کشور را به سمت تنش پیش نبرد. با این حال اگر روحانی راه سوم را هم در پیش بگیرد، احتمالا نسبت به قبل با صراحت بیشتری سخن خواهد گفت.

 

چیزی که روشن است روحانی برنده جلسه فردای مجلس نخواهد بود. او هر گونه به سوالات نمایندگان پاسخ دهد، با واکنش منفی روبه رو خواهد شد. اگر همه چیز را به گردن بگیرد، هوادارانش را کاملا ناامید خواهد کرد. اگر  افشاگرانه در مجلس ظاهر شود و از پشت پرده بگوید صدای منتقدانش در خواهد آمد و اگر  همچون یک سال اخیر در اظهاراتش محافظه کارانه و خنثی ظاهر شود، نه خانی آمده و نه خانی رفته است، هوادارانش ناامیدانه چیزی برای دفاع از دولت نخواهند داشت، ممکن است منتقدانش جری‌تر  شوند و بگویند روحانی هیچ توضیح و بهانه ای برای عملکردش ندارد.