شکاف در جبهه نفتی علیه ایران

وزیر انرژی امارات که همزمان ریاست دوره‌ای اوپک را نیز برعهده دارد، از حامیان درخواست آمریکا برای «افزایش عرضه وکاهش قیمت نفت» بود. اما سهیل المزروعی روز گذشته در واکنش به انتقادات پی‌در‌پی ترامپ اعلام کرد: «نباید اوپک را مقصر همه اتفاقات بازار دانست.» المزروعی گفته است: اوپک نسبت به مشکلات بازار در حد توان واکنشی مسوولانه داشته است. این اظهارات یا نشان‌دهنده شکست جبهه ضد ایرانی تشکیل شده در اوپک است یا اینکه نشان می‌دهد بین ترامپ و همراهانش در اوپک اختلافات بالا گرفته است.

به گزارش دنیای اقتصاد، تهدید‌های پیاپی‎ ترامپ علیه اوپک بالاخره با واکنش مقامات این سازمان مواجه شد. وزیر نفت امارات متحده عربی به‌عنوان رئیس دوره‌ای کنفرانس‌های اوپک در واکنش به اظهارات ترامپ گفت: «اوپک را سرزنش نکنید! اوپک نمی‌تواند به تنهایی عامل همه مشکلاتی باشد که در صنعت نفت روی می‌دهد.» ترامپ هفته گذشته چندین بار اوپک و عربستان (به‌عنوان بزرگ‌ترین عضو این سازمان) را خطاب قرار داد و اعضای این سازمان را مقصر افزایش قیمت جهانی نفت و گرانی بنزین در آمریکا معرفی کرد. ترامپ گفته بود که آمریکا امنیت بسیاری از اعضای اوپک را تامین می‌کند و حال در مقابل این کشور‌ها نیز باید به افزایش قیمت بنزین در آمریکا توجه کرده و با افزایش تولید خود موجب کاهش قیمت‌ها شوند.

هرچند سهیل المزروعی در بخشی از صبحت‌های خود به این نکته اشاره کرده که «اوپک مایل است به کشور‌های مصرف‌کننده بزرگ نفت از جمله آمریکا گوش فرادهد»، اما در عین حال تاکید کرده است «اوپک در نشست ژوئن به اندازه توانش نسبت به مشکلات موجود واکنش نشان داده و من احساس می‌کنم که این سازمان سهم خود را انجام داده است.» چنین اظهارنظری از سمت وزیر نفت امارات‌متحده عربی که یکی از متحدان اصلی عربستان در طرح افزایش عرضه است، نشان از شکافی دارد که در لابی ضدایرانی آمریکا در اوپک ایجاد شده است.

ایجاد این شکاف می‌تواند دو برداشت به همراه داشته باشد. نخستین برداشت این است که این شکاف می‌تواند در نتیجه شکست طرح افزایش تولید (تا سطحی که آمریکا خواسته است) ایجاد شده باشد.

برداشت دوم نیز می‌تواند به اختلافی بازگردد که احتمالا میان کشور‌های متحد عربستان ایجاد شده است.

در واقع با افزایش انتظارات دونالد ترامپ از اوپک برای افزایش تولید تا سقف ۲ میلیون بشکه، به‌نظر می‌رسد عربستان و متحدانش نیز بر سر این میزان افزایش تولید دچار تردید شده‌اند و به‌دنبال پاسخی برای خواسته‌های غیرمنطقی ترامپ هستند.

در نشست ماه ژوئن اوپک تصمیم گرفت که در عین حفظ توافق نفتی تا پایان سال جاری میلادی، تولیدات خود را افزایش دهد و میزان پایبندی به این توافق را که به دلیل افت ناخواسته تولید برخی اعضا از جمله ونزوئلا و آنگولا به ۱۵۸ درصد رسیده بود به ۱۰۰ درصد برساند.

از آنجا که مقدار دقیقی برای افزایش تولید نفت عنوان نشده بود، قرائت‌های متفاوتی از تصمیم اوپک در این نشست انجام شد. وزیر نفت عربستان اعلام کرد این تصمیم به معنای افزایش تولید یک میلیون بشکه‌ای تولید اوپک است و در عین حال وزیر نفت ایران آن را به معنای افزایش نهایتا ۶۰۰ هزار بشکه‌ای تولیدات اوپک دانست.

با این حال توییت‌های پیاپی ترامپ بعد از این نشست نشان می‌دهد او از هیچ یک از این قرائت‌ها راضی نیست و خواهان افزایش تولید بیشتری است؛ افزایش تولیدی که بتواند جای خالی احتمالی نفت ایران را در بازار به‌طور کامل پوشش دهد و بعد از اعمال تحریم‌های ضد‌ایرانی مانع از افزایش قیمت‌ها شود. دولت ترامپ اعلام کرده که می‌خواهد صادرات نفت ایران را به صفر برساند. در حال حاضرمیزان صادرات نفت کشور حدود ۵/ ۲ میلیون بشکه در روز است، از این رو ترامپ خواهان افزایش ۲میلیون بشکه عرضه نفت تنها از سوی عربستان شده است.

با این حال کارشناسان بر این باورند که نه عربستان و نه اوپک توانایی افزایش تولید در اندازه‌ای که بتواند جای خالی ایران را در بازار نفت پرکند، ندارند. تداوم رشد قیمت‌ها و عدم واکنش بازار به اعلام افزایش تولید عربستان و متحدانش نیز نشان می‌دهد که چنین ظرفیتی در بازار وجود ندارد.

علاوه بر این بعد از اعلام تصمیم ترامپ مبنی بر متوقف کردن صادرات نفت ایران، برآورد‌ها از قیمت نفت تا پایان سال جاری و سال آینده میلادی افزایش یافته و به اعتقاد کارشناسان این تصمیم می‌تواند به شوک قیمتی دیگری در بازار منجر شود. بعد از اینکه بانک مریل لینچ هشدار داد که قیمت نفت در پی تحریم ایران به ۱۲۰ دلار برسد، موسساتی، چون بارکلیز نیز برآورد خود از قیمت‌ها را افزایش داده است. جان کمپ تحلیلگر رویترز نیز انتظار دارد کمبود نفتی در سطح شوک‌های نفتی اول و دوم در دهه ۷۰ رخ دهد.

چشم انداز تداوم رشد قیمت نفت

مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا روز گذشته بار دیگر تاکید کرد که صادرات نفت ایران از ۴ نوامبر (۱۳ آبان) به صفر خواهد رسید. آن‌طور که رئیس‌جمهور این کشور پیش از این اعلام کرده بود، آمریکا انتظار دارد که عربستان و دیگر متحدانش در خاورمیانه با افزایش تولید جای ایران را در بازار نفت پر کنند. بریان هوک، مدیر برنامه‌ریزی سیاسی آمریکا، نیز پیش از این اعلام کرده بود: «ما مطمئن هستیم که ظرفیت افزایش تولید جهانی نفت برای قطع صادرات نفت ایران کافی است.» با این حال کارشناسان در میزان توان رشد تولید جهانی برای پوشش صادرات نفت ایران تردید دارند.

به‌طور مثال جان کمپ، تحلیلگر رویترز اعلام می‌کند که در صورت قطع صادرات نفت ایران این عربستان است که باید تولیدات خود را به سطح بی‌سابقه‌ای برساند، چراکه در دیگر نقاط جهان ظرفیت افزایش تولید چندانی وجود ندارد. کمپ همچنان بر این باور است که قطع صادرات نفت ایران، بازار را در بیشترین کسری عرضه از زمان شوک اول و دوم نفتی در دهه ۷۰ میلادی قرار خواهد داد. گفته می‌شود تولید نفت عربستان در حال حاضر حدود ۵/ ۱۰ میلیون بشکه در روز است، این کشور در بیشترین سطح ۷۲/ ۱۰ میلیون بشکه نفت تولید کرده، از این رو احتمالا این کشور می‌تواند تولید خود را در ماه‌های آینده ۲۲۰ هزار بشکه افزایش دهد.

اما در افزایش بیشتر تولید عربستان تردید وجود دارد. کارشناسان پلاتس بر این باورند درصورتی که عربستان تولید خود را به ۱۱ میلیون بشکه در روز برساند، تاسیسات نفتی این کشور تحت فشار خواهند بود.

بانک بریتانیایی بارکلیز نیز روز گذشته با انتشار یادداشتی به دلیل چشم‌انداز کمبود عرضه، برآورد خود از قیمت نفت را افزایش داد. این بانک سرمایه‌گذاری پیش‌بینی کرده قیمت نفت برنت سال آینده به ۷۱ دلار و قیمت نفت خام آمریکا به ۶۵ دلار بر بشکه برسد؛ این در حالی است که پیش از این بارکلیز بهای نفت برنت را ۶۵ دلار در سال ۲۰۱۹ پیش‌بینی کرده بود.

این بانک بریتانیایی همچنین قیمت نفت برنت در نیمه دوم سال جاری را ۷۳ دلار پیش‌بینی کرد که از برآورد قبلی این سازمان ۳دلار بیشتر است. با این وجود بارکلیز افزایش تولید نفت اوپک به دنبال تصمیم نشست ژوئن در کنترل قیمت‌ها را موثر می‌داند. این بانک پیش‌بینی کرده در ماه‌های پیش‌رو صادرات نفت عربستان به آمریکا افزایش یافته که این موجب افزایش عرضه نفت در آمریکا و افزایش فاصله قیمتی برنت و WTI به ۵/ ۷ دلار بر بشکه خواهد شد.

با وجود این افزایش پیش‌بینی قیمت نفت، بارکلیز نسبت به بسیاری از سازمان‌ها و کارشناسان قیمت نفت را کم برآورد کرده است. به‌طور مثال بانک مریل لینچ به‌عنوان دومین بانک بزرگ آمریکا، هفته گذشته در یادداشتی اعلام کرد که هر یک میلیون بشکه کاهش در عرضه نفت یا افزایش تقاضای آن موجب رشد ۱۷ دلاری قیمت‌ها می‌شود، بنابراین ما معتقدیم درصورتی که آمریکا در قطع جریان صادرات نفت ایران مصمم باشد، قیمت‌ها می‌تواند ۵۰ دلار افزایش یابد و به بیش از ۱۲۰ دلار بر بشکه برسد. کارشناسان مریل لینچ اعلام کردند که بازار بیش از حد ضعیف (نزدیکی بسیار زیاد سطح عرضه به تقاضا) است، از این رو هرگونه شکاف در سمت عرضه می‌تواند به جهش قیمت‌ها منجر شود.

چرا بازار نگران عرضه است؟

اما در شرایطی که به نظر می‌رسد تولیدکنندگان نمی‌توانند جای خالی ایران را بعد از اعمال تحریم‌های آمریکا پرکنند و ترامپ خواهان قطع صادرات نفت ایران است، کمبود عرضه از همه طرف به قیمت‌ها فشار می‌آورد. اول اینکه بازار با تهدید قدیمی به نام ونزوئلا مواجه است؛ تولید نفت این کشور به دلیل مشکلات عدیده اقتصادی و فنی ظرف یک سال گذشته به سرعت کاهش یافته. تولید نفت ونزوئلا در ژوئن ۲۰۱۷ حدود ۹۴/ ۱‌میلیون بشکه در روز بود، اما آخرین برآورد‌ها از افت تولید این کشور به سطح ۳/ ۱ میلیون بشکه در ژوئن سال جاری حکایت دارد؛ این یعنی از دست رفتن یک‌سوم توان تولید ونزوئلا ظرف یک سال. علاوه بر این پیش‌بینی می‌شود افت تولید این کشور ادامه داشته باشد، به‌طوری‌که تا پایان سال به کمتر از یک میلیون بشکه در روز برسد.

در این میان لیبی نیز اخیرا با تنگنا‌های صادرات نفت مواجه شده است. این کشور در پی حملات تروریستی کنترل خود بر دو پایانه صادراتی نفت را از دست داد و زمانی که ژنرال خلیفه حفتر، فرمانده ارتش ملی لیبی، این پایانه‌ها را از شورشیان پس گرفت، کنترل آن‌ها را به دولت مرکزی نسپرد. این موضوع به کاهش عرضه نفت لیبی منجر شده است.

آن‌طور که مصطفی سانالا، رئیس هیات مدیره شرکت ملی نفت دولت مرکزی واقع در طرابلس در یک پیام ویدئویی گفته است: «تولید نفت لیبی در حال حاضر ۵۲۷ هزار بشکه در روز است و فردا کمتر از این خواهد بود و روز‌های پس از آن نیز به کاهش ادامه خواهد داد.»

تولید نفت این کشور چندین ماه بود که در بازه ۹۰۰ هزار تا یک میلیون بشکه در روز ثابت باقی مانده بود. سانالا همچنین از ژنرال حفتر خواسته است کنترل بنادر نفتی را به شرکت ملی نفت در طرابلس منتقل کند. در حال حاضر کنترل پایانه‌های نفتی لیبی به شرکت نفتی که در کنترل دولت شرقی این کشور است سپرده شده. اگر اختلافات بین دولت مرکزی و دولت شرقی بر سر کنترل پایانه‌های نفتی لیبی حل نشود اختلال در عرضه نفت این کشور ادامه خواهد داشت.

علاوه بر این به نظر می‌رسد توان رشد تولیدات آمریکا نیز کاهش یافته است. آنطور که اویل پرایس در گزارشی اعلام کرده در دوران قبلی تحریم‌ها بخت با دولت اوباما یار بود و تولید نفت شیل رشد انفجاری داشت. تولید نفت این کشور در فاصله سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ بیش از ۳میلیون بشکه در روز افزایش یافت و کاهش یک میلیون بشکه‌ای عرضه نفت ایران را کاملا جبران کرد.

هرچند رونق نفت شیل در دوران ترامپ نیز ادامه یافته و تولید نفت آمریکا از زمان به قدرت رسیدن او حدود ۶/ ۱ میلیون بشکه در روز افزایش یافته و در حال حاضر به رکورد بی‌سابقه ۹/ ۱۰ میلیون بشکه در روز رسیده است، با این حال محدودیت‌های تولید در منطقه پرمیان می‌تواند به معنای کاهش رشد تولید آمریکا حداقل در یک سال آینده یا بیشتر باشد.

پیش از این «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «چهار مانع قدرت نفتی آمریکا» مشکلات رشد تولید در حوزه پرمیان که به‌عنوان قطب رشد تولید نفت آمریکا در حال حاضر معرفی می‎شود پرداخته بود؛ بنابراین اگر این برآورد‌ها درست باشد، زمانی که آمریکا فشار برای کاهش صادرات ایران را آغاز می‌کند، تولیدکنندگان شیل نمی‌توانند این کاهش عرضه را جبران کنند.

در این میان، اما افت تولید کوتاه‌مدت در برخی نقاط برنگرانی‌ها افزوده است. به‌طور مثال، اخیرا شاهد افت تولید نفت در کانادا بوده‌ایم. ماه پیش به دنبال انفجار در یکی از دستگاه‌های تولید برق و قطع برق در تاسیسات تولید نفت در میادین نفت ماسه‌ای کانادا، عرضه نفت این کشور حدود ۳۵۰ هزار بشکه کاهش یافت.

تا‌کنون روند تولید این کشور به حالت عادی باز نگشته است. علاوه بر این روز گذشته رویترز خبر داد که صد‌ها کارگر تاسیسات نفتی و گازی فراساحلی نروژ در اعتراض به عدم پذیرش درخواست افزایش حقوق خود اعتصاب کردند. این نگرانی‌ها از کمبود عرضه قیمت نفت را روز گذشته در مسیر افزایشی قرار داد.

تالحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) بهای برنت، نفت شاخص دریای شمال بیش از یک دلار افزایش یافت و به بیش از ۷۹ دلار بر بشکه رسید. WTI، نفت شاخص آمریکا نیز با ۳۳ سنت رشد قیمتی بیش از ۷۴ دلار بر بشکه معامله شد.