داستان زنانی که با آمدن به مشهد کارتن‌ خواب شدند

مسئول فنی کلینیک‌های سوءمصرف مواد مخدر گفت: بیشتر مراجعه‌کنندگان زن ما از شهر مشهد هستند که در اغلب موارد حاشیه‌نشین‌های شهر هستند. همچنین مراجعه‌کنندگانی از شهرستان داریم که با آمدن به مشهد کارتن‌خواب شده و خانواده آن‌ها را طرد کرده‌ و در روند کارتن‌خوابی قرار دارند.

پروانه اخوان در گفت‌وگو با ایسنا، در رابطه با وضعیت زنان معتادی که به مراکز گذری مراجعه می‌کنند، اظهار کرد: آنچه که به صورت رسمی‌تر می‌توان در مورد زنان معتاد مراجعه‌کننده به مراکز گذری بیان کرد، این است که مراجعه‌کنندگانی داریم که مصرف‌کننده مواد مخدر بوده و ترک کرده‌اند و از داروهایی چون متادون برای ترک استفاده می‌کنند. روزانه حدود 140 – 160 بیمار فعال مراجعه‌کننده به مرکز گذری داریم که از درمان نگهدارنده با متادون بهره‌مند می‌شوند.

وی افزود: الزاماً همه این زنانی که برای مصرف متادون به مرکز گذری می‌آیند کارتن‌خواب نیستند؛ چرا که مراکز دولتی این امکان را برای افرادی که مصرف‌کننده متادون برای ترک مواد مخدر هستند، فراهم کرده تا بتوانند از بخش‌های حمایتی دولتی استفاده کنند. از سوی دیگر، معتادانی که از لحاظ مالی شرایط مناسبی ندارند و ممکن است که تحت پوشش کمیته امداد یا بهزیستی هستند، از امکان مصرف متادون مراکز گذری بهره‌مند می‌شوند.

پیشینه مصرف موادمخدر در خانواده علت اصلی گرایش زنان به اعتیاد

اخوان با بیان اینکه زنان و دختران کارتن‌خواب معتادی که فاقد خانواده‌ هستند و در سرپناه‌های بهزیستی شب را می‌گذرانند از متادون استفاده می‌کنند، ادامه داد: یکی از مهم‌ترین دلایل مصرف مواد مخدر توسط بانوان وجود پیشینه مصرف مواد در خانواده است. بیش‌تر زنان متأهلی که مصرف‌ کننده هستند، نخستین مصرف خود را با همسران معتاد خود داشته‌اند.

زنان مطلقه معتاد بیش‌ترین مراجعه‌کنندگان به مراکز گذری

مدیرعامل جمعیت حامیان سلامت اجتماعی چتر آبی اظهار کرد: مراجعه‌کنندگان به مراکز در بیشتر موارد زنان مطلقه هستند. علت جدایی این افراد هم به دو عامل برمی‌گردد: یا اینکه همسر مصرف‌کننده داشته‌ و به دلیل اعتیاد همسر معتاد شده‌اند، یا اینکه خودِ مصرف موادمخدرِ زن عامل جدایی بوده است. بیشتر این زنان دارای فرزند هستند و فرزندان آن‌ها دارای شرایط نامناسبی هستند. معمولاً فرزندان تحت تکفل مادرند، بنابراین زندگی با مادر مصرف‌ کننده مشکلات زیادی را برای فرزند ایجاد می‌کند. گاهی اوقات فرزندان این زنان تحت تکفل مراکز بهزیستی هستند و دور از مادر نگهداری می‌شوند.

اخوان توضیح داد: بیشتر مراجعه‌کنندگان زن ما از شهر مشهد هستند که در اغلب موارد حاشیه‌نشین‌های شهر هستند. همچنین مراجعه‌کنندگانی از شهرستان داریم که با آمدن به مشهد کارتن‌خواب شده و خانواده آن‌ها را طرد کرده‌ است و در روند کارتن‌خوابی قرار دارند.

گروه همسالان، بیماری‌های جسمی و افسردگی عوامل گرایش زنان به اعتیاد

وی ادامه داد: از جمله مسائلی که جزو عوامل خطر ابتلا به اعتیاد است، گروه همسالان است. این مؤلفه تأثیرگذاری بیشتری در مورد دخترانی که در سنین پایین‌تر هستند، دارد. دخترانی که در سن بلوغ‌ هستند، معمولاً اثرپذیری بیش‌تری دارند. نوجوانان دختر مراجعه‌کننده به مرکز معمولاً تجربه مصرف مواد را از دوستان خود که همسن‌وسال خودشان هستند، تجربه می‌کنند و تحت تأثر آن‌ها به سمت مصرف می‌روند.

اخوان خاطرنشان کرد: عامل دیگر گرایش زنان به اعتیاد، بیماری‌های جسمی برخی از زنان است. معمولاً بیماری‌ها و دردهای جسمی گرایش زنان را به اعتیاد افزایش می‌دهد؛ چرا که آستانه تحریک بانوان نسبت به درد پایین بوده و به دنبال راه‌هایی برای کنترل دردهای جسمانی چون دردهای کمری، سردردهای میگرنی و... هستند؛ بنابراین زمانی که با مُسکن‌های معمولی جواب نمی‌گیرند، به سمت مصرف داروهای سنگین‌تر می‌روند.

برخی زنان برای حفظ زیبایی و تناسب اندام شیشه مصرف می‌کنند

مدیرعامل جمعیت حامیان سلامت اجتماعی چتر آبی تصریح کرد: عامل دیگر گرایش زنان، وجود برخی از اختلالات خلقی است. زنان ما معمولاً دچار بیماری‌های خلقی چون افسردگی، خلق پایین و اختلالات شخصیتی هستند که این موارد می‌تواند فرد را برای کاهش حس بد به سوی مصرف مواد مخدر سوق دهد. با ورود مواد جدید صنعتی در کشور که محرک مخدر هستند، برخی از خانم‌ها با تفکری که از گروه اطرافیان خود می‌گیرند برای کاهش اشتها یا لاغری‌های موضعی و... به مصرف مواد مخدر گرایش پیدا می‌کنند؛ چرا که گمان می‌کنند با مصرف ترکیباتی چون شیشه و دیگر محرک‌ها اشتهای آن‌ها کاهش می‌یابد و در زیبایی، تناسب اندام و... یاری‌دهنده است.

اخوان با بیان اینکه زنانی که به سوی مصرف موادمخدر می‌روند، بدون شک دچار آسیب‌های اجتماعی می‌شوند، توضیح داد: همبستگی مثبتی میان این دو پدیده وجود دارد. درواقع علاوه‌بر این که مصرف مواد مخدر در زنان می‌تواند به‌وجود آورنده آسیب‌های اجتماعی باشد، ممکن است عکس این موضوع نیز رخ دهد. مراجعانی داریم که به دلیل آسیب‌های اجتماعی خود به اعتیاد روی می‌آورند. اعتیاد عامل بسیاری از دزدی‌ها، سرقت‌ها و تن‌فروشی‌هاست.

زنان معتاد مورد آزار و اذیت‌های جنسی قرار می‌گیرند

مدیرعامل جمعیت حامیان سلامت اجتماعی چتر آبی با اشاره به اینکه آمار دقیقی در مورد آزارهای جنسی مراجعه‌کنندگان به مراکز گذری وجود ندارد، خاطرنشان کرد: در زمینه زنان معتادی که به مرکز مراجعه می‌کنند و دچار آزارهای جنسی و خشونت‌های جسمی قرار گرفته‌اند، عدد و آمار دقیقی وجود ندارد. متأسفانه بیشتر خانم‌های مصرف‌کننده مواد که به مرکز مراجعه می‌کنند، مورد آزارهای جنسی و جسمی قرار گرفته‌اند و معمولاً پیشینه آن را دارند.

اخوان ادامه داد: از ساده‌ترین دلایل آزارهای جسمی و جنسی زنان این است که آن‌ها برای تهیه مواد مخدر به پاتوق‌ها می‌روند یا به افرادی که فروشنده مواد هستند، مراجعه می‌کنند و به دلیل زن‌بودنشان نخستین درخواستی که از آن‌ها می‌شود، سوءاستفاده‌های جنسی است. بنابراین حضور خانم‌ها در پاتوق‌های مصرف خود بزرگترین آسیب اجتماعی و آسیب روانی را برای آنان در بر خواهد داشت.

جامعه نگاهی منفی نسبت‌ به زنان معتاد دارد و آن‌ها را طرد می‌کند

مسئول فنی کلینیک‌های سوءمصرف مواد مخدر با بیان اینکه متأسفانه جامعه بستر مناسبی برای بانوان فراهم نکرده است، تشریح کرد: بسیاری از مواقع زنانی که ترک کرده‌اند، به چرخه معیوب اعتیاد بازمی‌گردند. ما در حوزه زنان به‌شدت نیازمند حمایت‌های عاطفی، روانی، خانوادگی و مالی هستیم. نبود این حمایت‌ها بسیاری از بانوان را وارد چرخه دوباره اعتیاد می‌کند.

وی با اشاره به اینکه تفاوت بارزی در فرم درمان و روش‌های درمانی ترک اعتیاد در میان معتادان مرد و زن وجود ندارد، افزود: البته کار در زمینه اعتیاد بانوان سخت‌تر است و فرایند سم‌زدایی و درمان خانم‌ها به مراتب دشوارتر نسبت به مردان است. زمانی که مردان وارد چرخه درمان اعتیاد می‌شوند، حمایت‌های خانوادگی و... بیشتری دارند؛ مادر یا همسر از آن‌ها مراقبت می‌کنند. از سویی دیگر، آن‌ها در زمان درمان مسئولیت فردی دیگری را بر عهده ندارند، حال آنکه خانم‌ها در زمان درمان کسی را ندارند که از آن‌ها مراقبت کنند؛ چرا که معمولاً خانم‌ها همیشه در فضای مراقبت از دیگران هستند و کسی برای تیماردهی این زنان نیست.

اخوان با بیان اینکه از تفاوت‌های بارزی که میان ریسک‌فاکتورهای مصرف مواد مخدر میان خانم‌ها و آقایان داریم این است که معمولاً مصرف مواد توسط مردان آن‌ها را دچار اختلالات روان‌شاختی می‌کند، خاطرنشان کرد: در زنان اختلالات خُلقی چون افسردگی و ... آن‌ها را به سمت مصرف می‌برد.

معتادان زن نسبت‌به مردان معتاد دچار آسیب‌های بیش‌تری در جامعه می‌شوند

اخوان ادامه داد: زنان معتاد معمولاً دارای فرزند هستند که بایستی از آن‌ها مراقبت کنند. بسیاری از آن‌ها نگران بچه بوده و برای رسیدگی به فرزند خود خواهان کاهش زمان درمان هستند. همه این موارد کار درمان زنان معتاد را دشوارتر می‌کند. همچنین بایستی توجه داشت که نگاه اجتماعی افراد جامعه به اعتیاد زنان نسبت‌به اعتیاد مردان متفاوت است. درواقع نگاه اجتماعی وجود دارد که یک مرد مصرف‌کننده نسبت‌به یک زن معتاد برای اجتماع قابل پذیرش‌تر است. اعتیاد زنان در جامعه دارای قبحی است و پذیرش آن دشوار است. زنان معتاد در جامعه آسیب بیش‌تری نسبت‌به یک مرد معتاد می‌بیند.

مدیرعامل جمعیت حامیان سلامت اجتماعی چتر آبی توضیح داد: بایستی نگاه جامعه را به این سمت ببریم که اعتیاد از هر نوعی و در هر جنسیتی موضوع ناپسندی است. نه اینکه چون مرد است اعتیاد وی قابل پذیرش است و زن معتاد از سوی جامعه طرد شود. درواقع نگاه مناسب جامعه به زنان معتاد، رفع مشکلات تأمین هزینه‌های زندگی و مشکلات مالی فرد بهبودیافته به‌ویژه زنان سرپرست خانواده بسیار اهمیت دارد. اگر این حمایت‌ها وجود داشته باشد می‌توانیم جلوی آسیب‌ها را بگیریم.

اخوان با بیان اینکه سازمان‌های دولتی در زمینه حمایت از این افراد به‌خوبی فعالیت می‌کنند، تشریح کرد: سازمان‌هایی چون بهزیستی، ستاد شورای همانگی مبارزه با موادم خدر و دانشگاه علوم پزشکی خدماتی را ارائه می‌دهند، اما بایستی توجه داشت که به‌طور کامل این خدمات ارائه نمی‌شود. مراکزی برای زنان معتاد کارتن‌خواب بر اساس برنامه‌های این سازمان‌ها ایجاد شده است، همچنین دختران فراری که آسیب‌های اجتماعی خاص خود را دارند تحت حمایت قرار می‌گیرند و فرزندان زنان معتاد تحت حمایت مراکز بهزیستی هستند، اما نیاز جامعه بسیار فراتر از این اقدامات است.

آموزش روش‌های مناسب برقراری رابطه جنسی بی‌خطر برای زنان روسپی توسط بهزیستی

مسئول فنی کلینیک‌های سوءمصرف مواد مخدر ادامه داد: یکی از امکانات خوبی که توسط بهزیستی در اختیار زنان معتاد قرار می‌گیرد این است که آن‌ها علاوه‌ بر دریافت متادون برای درمان اعتیاد، آموزش‌های لازم را برای داشتن یک رابطه بی‌خطر می‌گیرند. همچنین آزمایش‌های اچ. آی. وی در این مراکز انجام می‌شود. درمان‌های سرپایی برای درمان عفونت‌های جسمی ناشی از روابط مقاربتی زنان نیز از فعالیت‌های مناسب بهزیستی است.

وی اظهار کرد: نقش سمن‌ها در حوزه اعتیاد تأثیرگذار است. درواقع هر زمان که سمن‌ها برای رفع معضلی اجتماعی وارد مسأله می‌شوند، اتفاق بسیاری بهتری روی می‌دهد. از اقدامات نتیجه‌بخشی که در حوزه سمن‌ها می‌تواند انجام شود، ورود در زمینه آموزش برای پیشگیری اولیه است، پیش از آن که فرد دچار آسیب اعتیاد شود. اگر سمن‌ها بتوانند سمن‌ها در این زمینه ورود پیدا کنند، می‌توانند به‌عنوان بازوی توانمندی در کنار دولت فعالیت کنند.