بررسی راه‌بندان تهران در روزهای بارانی در گفتگوی فرارو با کارشناسان شهری
چرا باران، تهران را "قفل" می‌کند؟
در دنیا شهر‌های دیگری هم هستند که همین وضعیت اقلیمی را دارند. اما مشکل اینجاست که طراحی زهکشی آب‌های سطحی برای شهر تهران متناسب با میزان بارندگی‌ها نیست. این زه کشی برای سطح مشخصی انجام شده است که کمتر از بارش‌هایی مثل بارندگی امروز تهران است.
فرارو- در اویل هفته برف و باران بسیاری از نقاط کشور را فرا گرفت. اما در تهران، بارش باران صبحگاهی با ترافیک صبحگاهی همزمان شد. بسیاری از بزرگراه‌های تهران ترافیک سنگینی داشت و برخی از معابر بسته شد.
به گزارش فرارو، سازمان هواشناسی اعلام کرد بارش باران تا چهارشنبه ادامه دارد. آیا بازهم باید منتظر ترافیک سنگین باشیم؟
هر ساله با بارش باران شاهد کند شدن عبور و مرور و آبگرفتگی معابر در شهر تهران هستیم.
در دوره قبلی مدیریت شهری، حسن بیادی نائب رئیس شورا "زباله ریختن مردم" در جوب‌ها و معاون خدمات شهریِ شهرداری "برگریزان پاییزی" را علت آبگرفتگی و ترافیک اعلام کردند!
اما به اعتقاد احمد صادقی رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران بحث ترافیک ارتباطی با آب گرفتگی ندارد.
به گفته او ترافیک در شرایط بارندگی دو دلیل دارد. دلیل اول کاهش سرعت متوسط خودور‌ها از ۶۰ به ۴۰ کیلومتر است.
به گفته صادقی در این شرایط تخلیه ماشین از یک نقطه سی درصد کاهش پیدا می‌کند. این مساله موجب کند شدن حرکت خودور‌ها و تراکم بیشتر می‌شود. صادقی علت دوم را تمایل شهروندان به استفاده از خودوری شخصی به دلیل کمبود وسیله نقیله عمومی، سرمای هوا و... در این شرایط می‌داند.
اما مقصود پوریاری (عضو هیات علمی گروه مدیریت بحران ولجستیک مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی) در گفتگو با فرارو محدودیت ظرفیت معابر تهران را مهم‌ترین دلیل ترافیک در این شرایط می‌داند.
به گفته او ظرفیت معابر با حجم تردد رابطه مستقیم دارد. این ظرفیت هنگام بارش باران کم می‌شود. در نتیجه ترافیک دچار عدم تعادل می‌شود، سطح تردد افت پیدا می‌کند و در نتیجه راه‌بندان اتفاق می‌افتد.
پوریاری در مورد علت‌های کاهش ظرفیت معابر در روزهای بارانی گفت: همین الان هم معابر ما بیش از ظرفیت کار می‌کند. هنگام بارندگی به دلیل کم شدن دید و لغزندگی و مراعات رانندگان، ظرفیت این معابر کمتر هم می‌شود. همچنین خودور‌ها برای اینکه از قسمت‌های آبگرفتگی اجتناب کنند مسیر خود را تغییر می‌دهند. پس عرض کامل معبر، قابل بهره برداری نخواهد بود؛ یعنی بازهم کاهش ظرفیت.
به اعتقاد الیاس قبولی کارشناس ارشد شهرسازی علاوه بر ظرفیت فیزیکی شهر، نظام ترافیکی تهران هم ظرفیت مدیریتی لازم را ندارد.
به گفته او نظام ترافیکی تهران برنامه مشخصی ندارد. بنابر این یک چالش یا تنش کوچک مثل بارندگی خیلی سریع و شدید تاثیر خودش را نشان می‌دهد.
آبگرفتی، ترافیک و وضعیت جغرافیایی تهران برخی از مسئولان شهری و کارشناسان حمل و نقل، شکل خاص جغرافیای تهران را عامل ترافیک در روزهای بارانی می‌دانند. به اعتقاد آن‌ها اختلاف صد متری ارتفاع زمین در شمال شهر نسبت به جنوب شهر، دلیل راه افتادن آب باران در خیابان‌ها و بروز ترافیک است.
دکتر امیررضا ممدوحی (عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس و کارشناس حملونقل) در گفتگو با فرارو علت اصلی راه‌بندان‌ها را عدم طراحی زه‌کشیِ* معابر، متناسب با شیب جغرافیایی شهر تهران می‌داند.
این استاد دانشگاه گفت: یکی از بحث‌های مهم رشته حمل و نقل شرایط جوی است. در مورد شهر تهران هم درست است که در شرایط بارانی سرعت خودرو‌ها کم می‌شود، تصادف اتفاق می‌افتد، اما این‌ها متغیر میانجی** هستند، اصل داستان بحث "شرایط اقلیمی" است.
این کارشناس حمل و نقل ادامه داد: البته در دنیا شهر‌های دیگری هم هستند که همین وضعیت اقلیمی را دارند. اما مشکل اینجاست که طراحی زهکشی آب‌های سطحی برای شهر تهران متناسب با میزان بارندگی‌ها نیست. این زه کشی برای سطح مشخصی انجام شده است که کمتر از بارش‌هایی مثل بارندگی امروز تهران است.
راه‌بندان و فرهنگ مردم بر اسا یک تحقیق*** در مورد تاسیسات شهری در تهران؛ زباله بیشترین عامل در آبگرفتگی معابر به شمار می‌رود. بررسی‌ها نشان می‌دهد در ۵۰ درصد آبگرفتگی‌های پایتخت، مردم و برخی سازمان‌های شهری به یک اندازه مقصر هستند.
الیاس قبولی کارشناس ارشد شهرسازی در زمینه تاثیر فرهنگ بر ترافیک در شرایط بارانی به فرارو می‌گوید: از آنجاییکه تهران یک شهر باران‌خیز به حساب نمی‌آید، مردم با بارندگی به عنوان یک اتفاق غیر عادی و فوق العاده رفتار می‌کنند. در نتیجه در این شرایط از خود رفتار هیجانی نشان می‌دهند که با نُرم‌های حمل و نقل و عبور و مرور فاصله دارد.
به گفته او ما در چنین وضعیت‌هایی فرهنگ مردمی درستی نداریم. فاصله با ماشین جلویی را رعایت نمی‌کنیم، چراغ‌ها را روشن نمی‌کنیم و با سایر وسایل نقلیه و عابران پیاده با مدارا و متناسب با شرایط بارندگی رفتار نمی‌کنیم.
این کارشناس شهری با اشاره به یک مشکل فرهنگی دیگر گفت: همین که بعضی از راننده تاکسی‌ها بدون ضابطه کرایه را در روزهای بارانی افزایش می‌دهند موجب می‌شود افراد بیشتری خودوری شخصی به خیابان بیاورند.
چگونه می‌توان راه‌بندان‌های روزهای بارانی را مدیریت کرد؟ امیر رضا ممدوحی راه حل مدیریت شرایط بارانی در اقلیم تهران را "زه کشی" مناسب می‌داند. به گفته او بازطراحیِ سیستم زهکشی فعلی نیازمند هزینه بالا و ایجاد زیرساخت‌های بیشتر است تا بتواند جوابگوی فراوانی بیشتر باران‌ها باشد.
این کارشناس حمل و نقل با اشاره به اینکه کیفیت این طراحی در ایران درجه سه یا چهار است و فاصله زیادی با زیرساخت کشور‌های توسعه یافته دارد، گفت: در بحث طراحی مهندسی شهری برای شرایط بارانی عوامل زیادی دخیل است که این فرآیند را هزینه‌بر می‌کند.
این استاد دانشگاه معتقد است اگر تعداد روزهای بارانی تهران خیلی بیشتر بود قطعا بازطراحی زه‌کشی‌ها در اولویت قرار می‌گرفت. اما از آنجایی که در این شهرِ چهار فصل، بارندگی کم و بودجه شهرداری تهران محدود است، تصمیم‌گیری دشوار شده است.
به اعتقاد این کارشناس حمل و نقل اولویت بندی مشکلات شهری نیازمند یک مطالعه دقیق است. سیاست‌گذاران شهری باید ارزیابی کنند که بودجه محدود شهرداری را باید به مترو اختصاص دهند یا زیباسازی یا زهکشی؟ باید دید کدام بازدهی بالاتر و اتلاف منابع کم تری دارد.
این استاد دانشگاه در پاسخ به پرسشی در مورد کاهش مشکلات در کوتاه مدت گفت: در حال حاضر در بسیاری از مناطق تهران زهکشی با حجم بیشتر و شیب بندی مناسبِ آسفالت و پیاده رو امکان پذیر است.
اما دکتر پوریاری در گفتگو با فرارو در مورد راهکار مبارزه با این مساله در دو بخش عرضه و تقضا راه حل‌هایی ارائه می‌دهد.
به گفته او، اول باید درک درستی از وضعیت داشته باشیم. ببینیم چقدر امکانات داریم و چه نیاز‌هایی داریم. ما یا باید ظرفیت را بالا ببریم یا تقاضا را مدیریت کنیم.
به اعتقاد این کارشناس مدیریت بحران در بحث عرضه (ظرفیت معابر) راه‌های کوتاه مدت مناسبی وجود دارد. ابتدا باید شیب‌بندی معابر اصلاح شود تا در هیچ نقطه‌ای آب جمع نشود. همچنین آبرو‌های کناری گشوده شوند تا آب سطحی را دوباره به سطح معبر منتقل نکنند. این مساله با بازدید‌های دوره‌ای به سادگی قابل حل است.
این کارشناس مدیریت بحران، مدیریت تقاضا را پارامتر مهم‌تری می‌داند. به گفته او مسائلی مثل کندی حرکت حملونقل عمومی، کمبود اتوبوس و واگن و... است که تمایل مردم به استفاده از خودوری شخصی را زیاد می‌کند.
پوریاری در پایان گفت: وقتی تعداد خودرو‌های شخصی کاهش یابد در واقع تقاضا را مدیریت کرده‌ایم و همین عرضه فعلی (ظرفیت معابر) هم می‌تواند جوابگو باشد تا دیگر شاهد این حجم از ترافیک و راه‌بندان در روزهای بارانی نباشیم.
پی‌نوشت: * زهکشی شامل مدیریت مسیل‌های آب موجود، خارج کردن آب از سطح پیاده‌رو‌ها و کنترل کردن آب‌های زیر زمینی در ساختار پیاده رو می‌باشد. یک سیستم زهکشی باید قادر باشد که فاضلاب‌های سطحی ایجاد شده را حمل کند بدون اینکه به خیابان‌های اطراف یا زمین‌های مجاور سیلابی جاری شود.
** متغیر میانجی: به عنوان رابط بین متغیر مستقل و متغیر وابسته قرار می‌گیرد و به صورت غیرمستقیم میزان رابطه عوامل مختلف در هر مساله‌ای را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
