چرخش سیاست خارجی آمریکا؟

دونالد ترامپ سحرگاه سه‌شنبه در نخستین اقدام روزانه‌اش در طی یک توییت، رکس تیلرسون وزیر امور خارجه‌اش را اخراج و مایک پمپئو را جانشین وی کرد.

به گزارش دنیای اقتصاد، ظاهرا ترامپ پیش از این و در روز جمعه از تیلرسون خواسته بود که از سمتش کنار بکشد و روز دوشنبه نیز از وی خواست که سفر خود به آفریقا را کوتاه کند و به واشنگتن بازگردد. اما وزارت امور خارجه این کشور در بیانیه‌ای اعلام کرد که وزیر خارجه به‌دلیل بیماری، سفر آفریقای خود را نیمه‌تمام باقی گذاشت.

پمپئو به‌عنوان شخصیتی ضدایرانی شناخته می‌شود و در روزی که نام او برای ریاست سازمان سیا مطرح شد او در توییتی نوشت که باید جریان برجام معکوس شود.

در عین حال واشنگتن‌پست مهم‌ترین علت تغییر ناگهانی تیلرسون را گفت‌وگوهای پیش‌رو و مستقیم واشنگتن با پیونگ‌یانگ می‌داند. بخش دیگری از اختلافات این دو نیز به نحوه برخورد با روسیه بازمی‌گشت؛ اما مایک پمپئو جزو کسانی است که در این خصوص در جبهه ترامپ قرار می‌گیرد. در همین حال رسانه‌های صهیونیستی نیز از این تغییرات استقبال کردند.

دونالد ترامپ در نخستین اقدام روزانه‌اش در یک توییت، رکس تیلرسون وزیر امور خارجه‌اش را از طریق توییتر اخراج کرد. او در توییتی نوشت: «مایک پمپئو، مدیر سازمان سیا، وزیر امور خارجه جدید ما خواهد بود. او عالی کار خواهد کرد. از رکس تیلرسون هم تشکر می‌کنم به‌خاطر خدماتش. جینا هاسپل رئیس جدید سازمان سیا خواهد بود، اولین زنی که برای این پست انتخاب شده است. به همه تبریک می‌گویم.»

به نوشته واشنگتن‌پست، ترامپ روز سه‌شنبه رکس تیلرسون را از پست خود اخراج کرد و مایک پمپئو را جانشین وی معرفی کرد. این مهم‌ترین تغییر ترامپ در آستانه مذاکرات این کشور با کره‌شمالی است که قرار است در ماه مه مقامات ارشد دو کشور با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو داشته باشند. ترامپ روز جمعه از تیلرسون خواست کنار بکشد و روز دوشنبه از وی خواست که سفر خود را کوتاه کرده و به واشنگتن باز گردد.

وزارت امور خارجه این کشور اما در بیانیه‌ای اعلام کرد که تیلرسون به‌دلیل مریضی سفر آفریقای خود را نیمه‌تمام باقی گذاشته است. به‌نظر می‌رسد قاره آفریقا برای وزرای امور خارجه ایران و آمریکا خوش‌یمن نیست. در زمان ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، منوچهر متکی، وزیر امور خارجه ایران در‌حالی‌‌که در سنگال به‌سر می‌برد، خبر برکناری خود را از زبان میزبان خود شنید.

حالا چنین داستانی برای رکس تیلرسون اتفاق افتاده است. رکس تیلرسون چند ماه پس از آغاز به کار خود با رئیس‌جمهوری آمریکا مشکل پیدا کرد. بارها شایع شد که دوران وزارت رکس تیلرسون به سال دوم نخواهد رسید و در نهایت نیز چنین چیزی محقق شد. «دنیای‌اقتصاد» در چندین گزارش خود به اختلافات این دو اشاره و پیش‌بینی کرده بود که عاقبت مدیر نفتی سابق که وزیر امور خارجه آمریکا شده، از سمت خود برکنار خواهد شد.

در تاریخ 11 آذرماه سال جاری در گزارش «پیام اخراج تیلرسون» پیش‌بینی کرده بودیم که محتمل‌ترین گزینه برای جانشینی رکس تیلرسون، مایک پمپئو است. همچنین در این گزارش اشاره شده بود که گری کوهن، جزو کسانی است که از دولت کنار گذاشته خواهد شد.۱۰ روز پیش نیز کوهن از سمت خود استعفا کرد.تغییرات در تیم ترامپ بسیار بالاست.

تاکنون در رده‌های بالا، مایکل فلین، مشاور امنیت ملی آمریکا به‌دلیل رسوایی پرونده روس‌گیت از سمت خود کنار رفته است. سپس نوبت دوست و یار قدیمی ترامپ یعنی استیو بنن رسید که وی نیز چند ماه پیش از کاخ سفید اخراج شد و در نهایت نیز نوبت به رکس تیلرسون رسید. رکس تیلرسون، در بسیاری از موضوعات با ترامپ اختلاف عقیده داشت. مهم‌ترین اختلافات ترامپ بر سر موضوع برجام و کره‌شمالی بوده است.

ترامپ خواهان کنار رفتن آمریکا از برجام است اما تاکنون نفراتی مانند تیلرسون و جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا از ماندن در برجام دفاع کرده‌اند. مایک پمپئو، به‌عنوان شخصیتی ضد ایرانی شناخته می‌شود و در روزی که نام او برای ریاست سازمان سیا مطرح شد او در توییتی نوشت که باید جریان برجام معکوس شود و این معاهده را برای آمریکا «فاجعه‌بار» خوانده بود.

سابقه درگیری‌های تیلرسون و ترامپ به ماه‌های اول آغاز به کار هر دو نفر بازمی‌گردد. گفته می‌شود که درگیری‌های این دو به حدی بوده است که تیلرسون در یک جلسه کاری ترامپ را «احمق» خوانده بود. در مقابل ترامپ نیز یک‌بار به قصد تخریب وزیر امور خارجه‌اش در جلسه‌ای که میزبان بحرینی‌ها بود در پاسخ به خبرنگاران که از او پرسیده بودند آیا تیلرسون به‌عنوان وزیر امور خارجه‌ در کنارش باقی خواهد ماند به سادگی گفته بود: «اوه! او اینجا است. رکس اینجا است».

حالا به‌نظر می‌رسد نوبت بعدی تغییرات به مک‌مستر برسد. مشاور امنیت ملی آمریکا که خود جایگزین فلین شده است. مجله نشنال اینترست، پیش‌بینی کرده است که محتمل‌ترین جایگزین برای مک مستر، جان بولتون، سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل است. مردی که دارای خصومت‌های دیرینه علیه ایران است و بارها علیه برجام موضع‌گیری کرده است.

واشنگتن پست می‌نویسد: مهم‌ترین علت تغییر ناگهانی تیلرسون، گفت‌وگوهای در پیش است که واشنگتن قرار است مستقیم با پیونگ‌یانگ مذاکره کند. رکس تیلرسون در چند وقت اخیر از جریان تحولات به‌وجود آمده بین کره‌شمالی و ایالات متحده بیرون گذاشته شده بود.

ترامپ به‌رغم اینکه در توییت خود از تیلرسون به‌خاطر زحماتی که کشیده تشکر کرده است اما اختلافات این دو بر سر مسائل مهمی همچون ایران، کره‌شمالی و بحران قطر در یادها مانده است. در‌حالی‌که در جریان ایزوله کردن قطر از سوی عربستان، برادر بزرگ‌تر عرب‌های حاشیه خلیج فارس ترامپ جانب ریاض را گرفته بود و قطر را یک کشور حامی تروریست خطاب کرده بود این رکس تیلرسون بود که در مقابل رئیس خود ایستاد و حرف‌های او را در قبال قطر تصحیح کرد.

رئیس جدید سازمان سیا کیست؟
جینا هاسپل آنگونه که خود ترامپ گفته است اولین زنی است که به مقام ریاست سازمان سیا رسیده است. ترامپ با ستایش از هاسپل گفته است: این یک تغییر تاریخی است. مایک و جینا افزون بر یک سال است که با هم همکار بوده‌اند و هر دو از احترام متقابلی در نزد یکدیگر برخوردار هستند.

در مقابل هاسپل نیز در یک بیانیه از ترامپ به‌دلیل انتصابش به سمت ریاست سازمان سیا تشکر کرد. او در این بیانیه گفت: «بعد از ۳۰ سال انجام خدمت به‌عنوان افسر سازمان سیا، این برای من افتخار بزرگی است که ریاست این سازمان به من محول شده است. من از رئیس‌جمهور به‌خاطر فراهم کردن چنین موقعیتی کمال تشکر را دارم و در برابر اعتمادی که به من روا داشتند، متواضعانه تشکر می‌کنم.»

هاسپل در فوریه سال ۲۰۱۷ از سوی ترامپ به مقام معاونت ریاست سازمان سیا منصوب شد. هاسپل به‌دلیل اینکه احتمال داده می‌شود در معدوم کردن ویدیوهای شکنجه کارکنان سازمان سیا نقش داشته، مخالفان زیادی دارد. چند سناتور همان زمان از دونالد ترامپ خواسته بودند که درخصوص انتصاب او تجدید نظر کند اما وی به حرف منتقدان خود اعتنایی نکرد و حالا او به مقام ریاست این سازمان رسیده است.

سیاست خارجی ترامپ به کجا می‌رود؟
با اینکه رکس تیلرسون رابطه خوبی با ولادیمیر پوتین داشت اما هرگز در باب سیاست‌های ملایم کاخ سفید درباره کرملین، در کنار ترامپ قرار نگرفت. رکس تیلرسون در این شرایط به جبهه محافظه‌کاران نزدیک بود تا ترامپ. محافظه‌کاران روسیه را دشمن اساسی برای آمریکا تلقی می‌کنند.

مایک پمپئو اما جزو کسانی است که در این خصوص در جبهه ترامپ قرار می‌گیرد. مایک پمپئو روز ۱۱ مارس برابر با نهم اسفند اعلام کرد که آمریکایی‌ها نباید نگران روسیه باشند و هیچ تهدیدی از جانب روسیه متوجه واشنگتن نیست. این سخنان در شرایطی ابراز شده است که پوتین هفته گذشته طی یک سخنرانی مانیفست جدید کرملین را اعلام کرد که برخی می‌گویند سخنان پوتین ناقض معاهده کاهش سلاح‌های هسته‌ای است.

با این حال پمپئو گفته است روسیه خطر اصلی برای آمریکا محسوب نمی‌شود. به نوشته پولیتیکو، پمپئو گفته است که روسیه را به همراه برادرانش در پنتاگون رصد می‌کنند اما روسیه خطری برای واشنگتن نیست.

این تحولات در شرایطی رخ می‌دهد که کمیته اطلاعات مجلس نمایندگان در بیانیه‌ای اعلام کرد که بین ترامپ و روسیه نیز هیچ تبانی و سازشی صورت نگرفته است. شبکه اینترنتی وکس نیز در گزارشی نوشت: برخی از محافظه‌کاران آمریکایی بر این باورند که پمپئو فردی صادق نیست و بارها و بارها در ارزیابی خود درباره روسیه از اظهارنظر صریح فرار و به‌گونه‌ای رفتار کرده است که روسیه هیچ نقشی در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۶ نداشته است.

این در حالی است که رسانه‌های صهیونیستی بیشترین استقبال را از این تغییر داشته‌اند. روزنامه هاآرتص، در گزارشی نوشت: پمپئو جزو تندروترین افراد در سخت گرفتن نسبت به ایران به حساب می‌آید. به نوشته این روزنامه اسرائیلی، پمپئو سابقه حمایت از این رژیم را داشته و نگاهی انتقادی به معاهده هسته‌ای با ایران داشته است.

خانه‌تکانی نزدیک عید ترامپ
ترامپ تاکنون ده‌ها نفر را از زمانی که روی کار آمده، تغییر داده است؛ در‌حالی‌‌که مهم‌ترین خانه‌تکانی ترامپ در آستانه عید باستانی ایرانی‌ها محدود به رکس تیلرسون شده است اما سابقه نشان داده که وی این رویه را تا روزهای آخر دوره‌اش حفظ خواهد کرد.

نفرات دانه درشتی که تاکنون از تیم ترامپ کنار گذشته شده‌اند، به شرح زیر هستند:شان اسپایسر، سخنگوی سابق کاخ سفید، مایکل فلین، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا، کتی والش، معاون رئیس کارکنان کاخ سفید، هوپ هیکس، مدیر سابق روابط عمومی کاخ سفید، رینیس پریباس، رئیس سابق کارکنان کاخ سفید، استیو بنن، مشاور سابق و استراتژیست ارشد ترامپ و اماراسا منیگولت، یکی دیگر از مشاوران ترامپ و راب پورتر، دبیر ستاد کارکنان کاخ سفید. برخی می‌گویند در آینده نزدیک احتمال تغییرات دیگر در درون کاخ سفید وجود دارد.