چهل‌سال پس از شریعتی

آقای دکتر شریعتی را روشنفکری دینی خوانده‌اند، نسبت او با قضیه ایران چه بود؟ ملیت از نگاه شریعتی چه معنایی داشت؟

در سال‌های اخیر بحث‌های زیادی در نقد شریعی و روشنفکری دینی انجام شده است و بیان شده است که این جریان به دنبال تخریب هویت ملی است. اما آیا به واقع چنین است؟ شریعتی در کتاب بازشناسی هویت ایرانی اسلامی بحث جالبی دارد، وی صحبت از ملیت و راسیسم می‌کند و می گوید: «شبهه‌ای که در ذهن بسیاری از روشنفکران عموما وجود دارد تشابه و ترادف میان این دو مفهوم است، در حالی که این دو، دو مقوله جدا از هم هستند.» شریعتی معتقد است «اصل برتری نژادی از نظر تئوری ملاک وحدت اجتماعی یک ملت را در نژاد سراغ کرده و اصولا تمامی فضائل فردی و اجتماعی انسان را تجلیات ذاتی نژاد وی بر می‌شمرد.»
برخلاف آن چیزی که در جامعه علمی ما مطرح است، شریعتی تازه آرام آرام در سطح جهانی مطرح می‌شود. شریعتی به عنوان یک جریان مطرح است، جریان روشنفکری که سعی می‌کند راه رهایی انسان از ابژه‌وارگی را نشان دهد و سوال اصلی‌اش این است که چگونه می‌توان از نظام سرمایه‌داری جدید که در اقصی نقاط جهان خود را نهادینه کرده و انسان، طبیعت و روابط فی‌مابین انسانی را ابژه و کالایی کرده است رها شد. شریعتی در ذیل این گفتمان تعریف می‌شود. متفکرانی از قبلی مالکوم ایکس، فرانس فانون، مطهری، علامه جعفری، طباطبائی، شهید صدر، امام موسی صدر، امه سزر، اریک فروم و ...  در ذیل این گفتمان قرار می‌گیرند که از قضا مرزهای مذهبی و ملی نمی‌تواند آنها را از هم جدا کند که دغدغه‌اش انسان معاصر است و یافتن نظام معنایی که اضطراب انسان معاصر را فرو بنشاند.