چرا فوتبال‌مان جذاب نیست؟

کاوه جباری در روزنامه ابتکار نوشت: صنعت سرگرمی به طور کلی به شاخه ای از صنعت گفته می شود که از طریق سرمایه گذاری روی ایجاد انواع جذابیت، جلب مخاطب می کند. عمر این صنعت را شاید بتوان چندهزار ساله دانست، از زمان نبردهای گلادیاتورها یکی از عظیم ترین بناهای تاریخ یعنی کولوسیوم سندی بر صحت این ادعاست. این صنعت، تئاتر، فیلم، اوپرا، موسیقی، نشر کتاب، رادیو و تلویزیون و حتی بازی های کامپیوتری را در برمی گیرد، و آنچه که در همه این زمینه ها اهمیت دارد مخاطب است. اوست که انتخاب می کند که چه ببیند، بشنود یا بخواند.

فوتبال را برخی از کارشناسان، صنعت و تجارت می دانند. بسیاری روی ابعاد علمی یا حتی هنرمندانه آن اتفاق نظر دارند و بعضی ها سرسختانه معتقدند که فوتبال فقط یک ورزش است. اما با نگاهی اجمالی هم می شود متوجه شد که فوتبال چه پیوند عمیقی با بخش های مختلف صنعت سرگرمی ایجاد کرده است.

حالا فوتبال به صورت بازی کامپیوتری توسط کمپانی های مختلف هر ساله ارائه می شود. بسیاری از فوتبال ها پخش زنده تلویزیونی و رادیویی با مبالغ هنگفت دارند. بازیکنان، مربیان و مدیران فوتبالی، کتاب های خاطرات یا تجربیات مدیریتی و علمی خود را در سراسر جهان به زبان های مختلف به فروش می رسانند. حتما شما هم به این فکر کرده اید که فوتبال را می توان به تئاتر یا فیلمی تشبیه کرد که به جای نمایشنامه و فیلمنامه، قوانین بازی دارد و مثل آنها تماشاچیان را جذب، هیجان‌زده یا احساساتی و گاهی هم میخکوب می کند. باشگاه های بزرگ فوتبال تبدیل به بنگاه های خلق جذابیت و هیجان شده اند.

عشق فوتبال ها به حضور در یکی از ورزشگاه های زیبای اروپا و تماشای بازی تیم های مورد علاقه شان از نزدیک می بالند. باشگاه های بزرگ به دنبال جذب بازیکنان و مربیان بزرگند تا نمایش خود را ارتقا بخشند. کارلو آنجلوتی در کتاب «رهبری با آرامش» فوتبال را به تجارت تشبیه می کند: « بدون بازیکن بازی ای وجود نخواهد داشت، درست همانطور که بدون مصرف کننده و کالا، تجارتی شکل نخواهد گرفت.» و اگر هنوز هم راضی نشده اید که فوتبال هم بخشی از صنعت سرگرمی است، در همان کتاب از قول خوزه آنخل سانچز، یکی از مدیران رئال مادرید نقل شده است: «ما تولید کننده ی احساس شادمانی و رضایت هستیم.»

چرا این مهم است که فوتبال را جدا از جنبه های ورزشی، علمی و فنی، جزئی از صنعت سرگرمی هم بدانیم؟ نگاهی اجمالی به فوتبالمان پاسخ این سوال را می دهد. همه تیم های فوتبال ما مشکل مالی دارند. بسیاری از بازی های لیگ برترمان فاقد جذابیت هستند و بعضی از تیم های فوتبالمان صد نفر تماشاچی هم ندارند. در نود دقیقه بازی فوتبال بین دو تیم معمولی در کشورمان، شاید نیم ساعت فوتبال با کیفیت هم نمی توان دید. فوتبال ما بر اساس مدیریت صنعت سرگرمی اداره نمی شود و این باعث و بانی بسیاری از مسائلش است. اگر مدیرعامل یک باشگاه را شبیه به یک تهیه کننده سینما بدانیم، وضعیت کنونی یک مدیر فوتبالی مثل تهیه کننده ایست که قطع هزینه می کند و برایش مهم نیست که کسی فیلمش را نمی بیند.

بسیاری از تیم های مطرح اروپایی سال‌هاست قهرمان نمی شوند ولی شاهد افت کیفیت فوتبال‌شان یا کمبود تماشاگرشان نیستیم. استراتژی این تیم ها بر اساس قهرمانی نیست. اگر بدست بیاید که چه بهتر، ولی می دانند که درآمد و ادامه عملکرد مثبت تیم به جذابیت بازی آنهاست. آنها به دنبال فاکتورهای خلق جذابیت و هیجان هستند. بازی سریع و پرگل، بازیکن های تکنیکی، سرعتی و جوان، و لحظات پرشور و حرارت. آنها بازیکنانی که دائم مصدوم می شوند و به زمین می افتند و نیاز به پزشک دارند را نمی خواهند. برای همین است که بازی های حساس بین تیم های خوب در اروپا، صفر یا یک دقیقه وقت تلف شده دارد. در فوتبال ما اگر تیمی پنج دقیقه زیر فشار باشد، بازیکنی خوب و باتجربه محسوب می شود که زودتر وقت بازی را به طریقی بگیرد تا تیم از فشار خارج شود. در حالی که تماشاچی، طرفدار هر کدام از دو تیم که باشد، باید همان فشار را ببیند. مقایسه فوتبال همه جانبه و متداوم اروپایی با فوتبال منقطع خودمان، یا از آن بدتر تیم های عربی، نشان می دهد که دید ما نسبت به فوتبال ایراد دارد. هدف تیم های خوب ما قهرمانی است، هدف تیم های متوسط مان ماندن در لیگ برتر، هدف بقیه آمدن به لیگ برتر. ولی با این اهداف چه بدست می آید؟ تیم های خوبمان بدهکار و ورشکسته اند.

تیم های متوسطمان تماشاگر ندارند، و باقی تیم ها که گاهی تماشاگر زیادتری دارند همچنان بی امکانات و منابع مالی مانده اند. این حرف ها وقتی معنا پیدا می کند که بدانید تیمی مثل ساندرلند انگلیس در فصل کنونی بطور متوسط 41 هزار نفر تماشاچی در ورزشگاه داشته است. این عدد برای وستهم نزدیک به 57 هزار نفر است. باشگاه وستهم امسال بلیط همه بازی های تیم در لیگ برتر را 289 پوند اعلام کرده که ارزان ترین قیمت بلیط در لیگ برتر است. با این اعداد، این باشگاه در فصل جاری، بیش از 16 میلیون پوند فقط از فروش بلیط درآمد خواهد داشت. هواداران وستهم می دانند قهرمان نمی شوند. می دانند در خانه مقابل غول های فوتبال انگلیس احتمالا می بازند. ولی این را هم می دانند که آمدن به استادیوم مساوی است با 90 دقیقه هیجان و سرگرمی.

فوتبال ما باید تغییر ماهیت بدهد و خصوصی سازی تنها دوای دردش است. خصوصی سازی فقط واگذاری یک باشگاه به فرد یا افراد نیست. بلکه گره زدن جذابیت، پویایی و رشد فوتبال به منافع مالی آن فرد یا افراد است. هرچند که بارها متخصصان امر گفته اند و گویا عظم جدی ای برای مقابله با فوتبال خصوصی وجود دارد. اما وظیفه ی هر فوتبال‌دوست با وجدان است که از هر راه ممکن، اهمیت این موضوع را باز هم به مسئولین گوشزد کند. خصوصی سازی باعث می شود مدیران باشگاه از طرق مختلف مردم را به ورزشگاه بکشانند. ورزشگاه با کیفیت، فروشگاه و موزه ی باشگاه بسازند، استعدادیابی کنند و در یک کلام بتوانند از جذابیت فوتبال پول استخراج کنند. وگرنه چاه مخارج فوتبال برای دولت و ارگان ها انتها ندارد و کاش با همه این مخارج، حداقل شاهد فوتبال زیبایی بودیم.