اهمیت دستور برجامی روحانی چیست؟

روزنامه خراسان نوشت: سرانجام 10 روز پس از تصویب قانون آیسا «ISA» در کنگره آمریکا که نقض برجام است، رییس جمهور به عنوان رییس هیئت نظارت بر اجرای برجام ، یکی از نتایج جلسه چهارشنبه هفته قبل این هیئت را علنی کرد و در دستوری به علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان نوشت که اولا «برنامه ریزی برای طراحی و ساخت پیشران های هسته ای آغاز شود» و ثانیا «مطالعه و طراحی تولید سوخت مصرفی پیشران هسته ای نیز در دستور کار مراکز تحقیقاتی و علمی قرار بگیرد».

 
هر چند این دستور تا ساعت نگارش گزارش با واکنش رسمی ایالات متحده و سایر کشورهای طرف 1+5 مواجه نشده اما در خبری که خبرگزاری روسی اسپوتنیک منتشر کرده به نقل از یک مقام این کشور نوشته است :«ساخت واحدهای پیشران ناقض برجام نیست. با این حال، تولید واحدهای سوختی با غنای بالا که در این پیشران‌ها به کار گرفته می‌شود، بر خلاف توافق هسته‌ای است.» بررسی مفاد برجام نیز نشان می دهد در حدی که رییس جمهور از سازمان انرژی اتمی خواسته نقضی با برجام دیده نمی شود به ویژه اینکه تصریح شده در شرایط فعلی و تا 3 ماه آینده صرفا مطالعه و طراحی بر روی پیشران هسته ای و تولید سوخت آن صورت بگیرد.
 
پیشران هسته ای چیست؟
اما پیشران هسته ای چیست و چه سابقه ای در ایران و جهان دارد؟ پیشران (driving force) در واقع بخش محرک یک موتور است که بسته به محل استفاده یا سوختی که مصرف می کند دسته بندی می شود. پیشران های هسته ای همان طور که از نامشان پیداست از سوخت های هسته ای غنی شده استفاده می کنند که امروزه در میان شناورهای سطحی و زیر سطحی نظامی و غیرنظامی دریایی کشورهای پیشرفته (شامل نفتکش ها و کشتی های اقیانوس پیمای تجاری) دیده می شود.
 
با مرور برخی اعداد و ارقام مشخص می‌شود که هر چند هزینه ساخت یک پیشرانه اتمی نسبت به نمونه‌ای با سوخت فسیلی با همان توان، بیشتر است اما هزینه کلی در دوره عمر آن بسیار کمتر از این پیشرانه‌های مرسوم است ضمن اینکه کشتی‌های معمول باید کل سوخت مورد نیاز را حمل یا در فواصل مختلف سوختگیری کنند که حجم مفید بار قابل حمل را کاهش می‌دهد در حالی که پیشرانه های اتمی جدید با چند 10 کیلوگرم اورانیوم امکان سفر دریایی تا 40 برابر شعاع کره زمین را فراهم می کند. همچنین پیشرانه های هسته ای بسته به سطح فناوری در نمونه های جدید 25 تا 30 سال نیاز به سوختگیری ندارند.
 
سابقه تولید سوخت هسته ای دریایی در ایران
اما به نظر می رسد اولین هدف در مطرح کردن تولید سوخت برای کشتی های ایرانی سیاسی و ارسال پیام به طرف مقابل باشد چراکه میزان غنای سوخت اتمی مورد نیاز برای پیشرانه های هسته ای دریایی به اندازه ای است که در صورت بازگشت ایران به دستاوردهای هسته ای خود در قبل از برجام، امکان تهیه این سوخت برای کشورمان کاملا فراهم است، راکتورهای ناوگان یخ شکن های روسی از اورانیوم 20 درصد استفاده می کنند که ایران در این حوزه نیز تجربه و توان ساخت سوخت 20درصدی را دارد .این گزینه به حدی جدی بود که در سال 91 فریدون عباسی رییس وقت سازمان انرژی اتمی کشورمان گفته بود:« فعلا برنامه‌ای برای غنی‌سازی بالای 20 درصد نداریم ولی در برخی موارد نظیر مصارف خاص مثل کشتی و زیردریایی اگر محققان ما نیاز به حضور بیشتر در زیر دریا داشته باشند باید موتور‌های کوچکی را بسازیم که برای ساخت آن سوخت 45 تا 56 درصد غنی‌سازی شده نیاز است.»
 
حتی سال 93 در مجلس نیز طرحی درحال تدوین بود که طبق آن غنی سازی ۶۰ درصدی به هیئت رئیسه مجلس ارائه می شد.متخصصان فنی در تهران می‌گویند برای همه اقسام زیردریایی هسته‌ای نیازی به سوخت 90 درصد نیست و سوخت 52 تا 57 درصد نیز کفایت می‌کند. هرچند آنچه دیروز دکتر روحانی در دستور قاطع خود مطرح کرد، اولین گام در این مسیر است و باید منتظر ماند و دید آیا غرب قرار است به نقض برجام ادامه دهد یا منطقی تر با موضوع برخورد خواهد کرد؟