از حاشیه تا متن یک برنامه‌ سیاسی تلویزیون

تهیه‌کننده «متن، حاشیه» درباره‌ی رویکرد متفاوت در برنامه‌سازی سیاسی در تلویزیون معتقد است: نگاهی که برخی از بیرون به سازمان صداوسیما دارند درست نیست؛ صدا و سیما برای برنامه‌های گفت‌وگو محور سیاسی خود تعریف دارد. یک برنامه گزارش محور است و مسؤول می‌آید در یک فضای آرام فقط گزارش می‌دهد و یک برنامه هم سوالات را صریح می‌پرسد؛ این رویه‌ای است که مسؤولان در دوره‌های مختلف به آن توجه داشته‌اند.

«رویکردی متفاوت در برنامه‌سازی سیاسی تلویزیون» شاید عنوانی مناسب برای اتفاقاتی باشد که مخاطبان در روزهای گذشته در قالب برنامه «متن، حاشیه» در شبکه سه بیننده آن بودند؛ اتفاقاتی که با حضور اکبر ترکان (مشاور رییس جمهور و دبیر شورای عالی مناطق آزاد) بیشتر به چشم آمد و بعد هم حاشیه‌های حضور شهیندخت مولاوردی (معاون زنان رییس جمهور) مخاطبان را به آن حساس‌تر کرد. برنامه‌هایی که پرسش و پاسخ‌های آن قدری صریح‌تر و به قول مردم چالشی‌تر انجام شد و برای روزهایی فضای رسانه‌ای کشور را تحت تاثیر خود قرار داد و واکنش‌های مختلفی را بر انگیخت.

در این میان با توجه به دولتی بودن مهمانان، برخی گله‌هایی را مطرح می‌کردند و از روند پرسش‌های بی‌محابا گلایمند بودند؛ موضوعی که البته پس از حاشیه‌های حضور معاون زنان رییس‌جمهور، تهیه‌کننده این برنامه به آن پاسخ گفت و اعلام کرد، «این رویه پیش از این هم درباره مهمانان با رویکردهای سیاسی متفاوت هم برقرار بوده است.»

به همین خاطر تصمیم گرفتیم در روزهایی که این برنامه توجه‌های زیادی را به خود جلب کرده، گفت‌وگویی با تهیه‌کننده این برنامه داشته باشیم و از برخی موضوعات از وی بپرسیم.

مهدی ترابیان درباره‌ی اینکه چه شد که سازمان صداوسیما تصمیم گرفت برنامه‌ای با رویکرد چالشی‌تر ایجاد کند؟ توضیح داد: عنوان «متن، حاشیه» متعلق به دیروز و امروز نیست. «متن، حاشیه» الان سال‌هاست از شبکه سه سیما به روی آنتن می‌رود. اما سری جدید آن که با رویکرد مدنظر شما به روی آنتن می‌رود، از سال 1393 آغاز شد. اواخر مدیریت جناب آقای مهندس ضرغامی بر سازمان صداوسیما. در آن روزها مدیران وقت سازمان تصمیم گرفتند با رویکردی نقادانه‌تر و صریح‌تر این برنامه را به روی آنتن بفرستند و با همین رویکرد سری جدید برنامه شروع شد. در برنامه‌هایی هم که به روی آنتن می‌رفت، «متن و حاشیه» از هم جدا بود. یعنی قسمتی از برنامه متن بود و قسمتی هم به یکی از حاشیه‌های مهم کشور در هفته‌ای که در آن قرار داشتیم اختصاص می‌یافت. رویکرد هم در هر دو بخش پرسش و پاسخ صریح بود.

این تهیه‌کننده در پاسخ به اینکه چرا «متن حاشیه» تا کنون به این صورت مطرح نبود و اینکه آیا رویکردی متفاوت در برنامه‌سازی سیاسی تلویزیون با روی کار آمدن رییس جدید بر سازمان صدا و سیما ایجاد شده است؟ گفت: الان دو سال است با تمام توان و با حضور مهمانانی قوی در شبکه سه مشغول تولید برنامه هستیم. در این مدت اگر بخواهیم بگوییم برنامه بازتاب نداشته، درست نیست. بازتاب داشته. این را می‌شود با یک سرچ ساده در اینترنت بررسی کرد. اکثر برنامه‌هایی که «متن، حاشیه» به روی آنتن فرستاد یک نکته یا یک خبر جالب توجه برای مردم و رسانه‌ها داشت. حتی گاهی برنامه‌های «متن ،حاشیه» خیلی جذاب‌تر از آن چیزی بود که در این دو برنامه مردم دیدند؛ مثلا برنامه‌ای که با حضور آقای حسام‌الدین آشنا، مشاور رییس جمهور به روی آنتن رفت یا برنامه‌ای که با آقای زاکانی رییس وقت کمیسیون برجام رفتیم یا برنامه‌هایی که با وزیر نفت آقای زنگنه یا آقای سردار نقدی، رییس بسیج مستضعفین رفتیم. اینها برنامه‌های خیلی خوبی از آب درآمد. هر چند کلیت برنامه‌ها همه در یک سطح بود و سعی کرده‌ایم جرقه نباشیم. واقعا دوست داریم همه برنامه‌ها را ببینید. نمی‌خواهیم خودمان از خودمان تعریف کنیم. دوست داریم دوستانی که دو برنامه اخیر را دیدند و گفتند روند جدید ایجاد شده بقیه برنامه‌های این دو سال را هم ببینند و نظرشان را بدهند. اما با این وجود که از نگاه خودمان همه برنامه‌ها را در این سطح دو برنامه می‌دانیم و حتی معتقدیم بالای 60 درصد آنها از این دو برنامه استانداردهای بالاتری داشته، اما قبول داریم که در این دو سال نتوانستیم به اندازه این دو برنامه توجه‌ها را جلب کنیم. علتش هم آن بود که این دو برنامه دیده شد. برنامه آقای ترکان همزمان شد با پخش کشتی‌های المپیک و بین برنامه کشتی پخش می‌شد و مردم چون همه برای دیدن کشتی پای تلویزیون بودند برنامه را هم دیدند. برنامه خانم مولاوردی هم به ساعت 22 و 15 دقیقه شب موکول شد؛ ساعتی که بهترین زمان برای پخش برنامه‌هاست. ساعت پخش عادی ما ساعت 7 یا 8 شب شنبه‌هاست که معمولا درصد زیادی از مردم در خانه نیستند و نمی‌توانند بیننده برنامه باشند. آن بازتاب‌هایی هم که داشته به خاطر این بود که یک رسانه مثل خبرگزاری صدا و سیما متن برنامه را که می‌گذارد برخی نکته‌های جذاب را می بینند و منعکس می‌کنند. اما خودشان ندیده‌اند که تشویق به واکنش شوند و جریان‌سازی صورت گیرد. به نظرم تغییر زمان برنامه و انتقال به شب کمک زیادی به دیده شدن برنامه خواهد کرد.


وی در ادامه تصریح کرد: واقعا آن نگاهی که برخی از بیرون به سازمان صدا و سیما دارند نگاه درستی نیست. ببینید صدا و سیما برای برنامه‌های گفتگو محور سیاسی خود تعریف دارد. یک برنامه گزارش محور است و مسؤول می‌آید در یک فضای آرام فقط گزارش می‌دهد و یک برنامه هم سوالات را صریح می‌پرسد؛ این رویه‌ای است که مسؤولان در دوره‌های مختلف به آن توجه داشته‌اند؛ ضمن اینکه سری جدید همین برنامه متن، حاشیه در دوره حضور قبلی همین مدیران جدید صدا و سیما راه‌اندازی شد.

تهیه‌کننده «متن حاشیه» سپس درباره‌ی اینکه این برنامه به دنبال فضایی گزارشی و در عین حال چالشی است و به همین دلیل با مشکل مهمان مواجه می‌شود، چرا که شاید کمتر کسی علاقه داشته باشد در گفت‌وگوی چالشی شرکت کند، اظهار کرد: این‌طور نیست؛ برخی از مسؤولان که هم خودشان و هم مسؤولان رسانه‌ای و روابط عمومی‌شان درباره رسانه عملکرد حساب شده‌ای دارند، می‌دانند شاید دیگر دوران گفت‌وگوی مونولوگ به پایان رسیده باشد. یادم می‌آید مسؤولی برای مناسبتی تقویمی به برنامه آمد. اطرافیان وی دنبال سوالات کلیشه‌ای بودند. قبل از برنامه به سراغ وی رفتیم و گفتیم شاید شما که در هفته پاسداشت خود قرار دارید، انتظار داشته باشید از شما سوالات کلیشه‌ای پرسیده شود. اما فکر می‌کنید کسی ببیند؟ خودش گفت می‌دانم بچه‌های خودم هم نمی‌بینند. گفت چالشی‌ترین سوالات را از من بپرسید و همین شد که برنامه وی خیلی جریان‌سازی کرد. الان برخی از مسؤولان می‌دانند اگر بخواهند توجه مردم را به موضوعی جلب کنند در قالب ارائه گزارش کار نمی‌توانند. هر چند به نظرم به هر دوی اینها نیاز است. هم گزارش کار در قالبی جذاب و هم پاسخگویی به سوالات و ابهاماتی که در ذهن گروه‌های مختلف مردم وجود دارد مثل آن چیزی که در برنامه «متن، حاشیه» اتفاق می‌افتد.

ترابیان در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود درباره‌ی اینکه با قرمزهای سازمان صداوسیما چه می‌کنید و اینکه نمی‌توانید بگویید که بدون کنترل هستید؟ اظهار کرد: همه رسانه‌ها تحت یک برنامه و با نظارت جلو می‌روند. برنامه متن، حاشیه هم همینگونه است. مدیران به آن توجه دارند. توجه هم بر اساس این است که برنامه با قدرت‌تر به روی آنتن برود و مصالح نظام هم حفظ شود. در این راه هیچ مدیری تا کنون دنبال محدودیت ایجاد کردن نبوده و یا نگفته بین مهمانان با جناح های سیاسی مختلف فرق بگذاریم. رویکرد اینگونه بوده که از همه گروه‌ها و جناح ها مورد صریح‌ترین نقدها قرار گرفته‌اند و به هیچ مهمانی هم تاکنون نگفته‌ایم چه چیزی را بگوید و چه چیزی را نه. همه آزادانه حرف‌های خود را زده‌اند و می‌توانید این موضوع را هم تحقیق کنید.

او درباره‌ی اینکه قالب نقدهای «متن و حاشیه» درباره چیست؟ اظهار کرد: وقتی مهمانی به برنامه دعوت می‌شود، می‌نشینیم و ابهامات حوزه وی را استخراج می‌کنیم؛ یعنی سوالاتی که در ذهن گروه‌های مختلف مردمی درباره حوزه فعالیت مهمان مطرح است. گاهی شاید خودمان هم بدانیم این ابهامات وارد نیست. یا اصلا ابهام دچار ایراداتی پایه‌ای است. اما چون در ذهن گروه وسیعی ایجاد شبهه کرده می‌پرسیم تا مسئول جواب دهد؛ مثلا در سوال می‌گوییم که اینطور گفته‌اند پاسخ شما چیست. سوالات هم سعی می‌شود از موضوعاتی انتخاب شود که کمتر درباره آن پاسخ داده شده و سعی هم می‌شود در ابهامات وارد، پشتوانه تحقیقی مناسبی برای آن ایجاد شود تا در گفتگو با مسؤول همه زوایا روشن شود و فقط به طرح ابهام بسنده نشود.

او گفت: ما همان‌طور که نقد می‌کنیم انتقاد از خود را نیز حق دیگران می‌دانیم و سعی می‌کنیم پاسخی ندهیم. این نوشته اینستاگرامی هم به خاطر این بود که فقط به دوستان بگوییم برنامه متن، حاشیه کلا با همه مهمانان از همه گروه‌های سیاسی برخورد یکسان داشته و خواستیم بروند برنامه‌ی مهمانانی مثل آقای زاکانی و نقدی را ببینند تا ما را متهم به عملکرد سیاسی نکنند. هدف برنامه شفاف‌سازی حوزه عملکرد مسؤولان است و سعی می‌کنیم این شفاف‌سازی با رعایت عدالت در مورد همه و البته با هدف کمک به مسؤولان و خدمت برای جلب همکاری مردم صورت گیرد. باید این باور ایجاد شود که همکاری و اعتماد مردم زمانی جلب می‌شود که ابهاماتشان برطرف شده باشد و مسؤول خود را در اتاق شیشه‌ای در معرض دید قرار دهد. شاید فرار کردن از پاسخگویی به ابهامات و سکوت و کلی‌گویی آرامش نسبی را برای یک مسئول رقم زند اما هیچگاه باعث نخواهد شد مردم احساس کنند یک مسئول عملکرد موفقی داشته. چون سوال بی جواب درباره آن مسئول زیاد در ذهنشان دارند.

ترابیان در پایان درباره‌ی اینکه آیا ساعت پخش برنامه تغییری خواهد کرد؟ توضیح داد: در جریان مشکلات کنداکتوری مسئولین شبکه سه هستم و مطمئنم اگر روزی بتوانند کمکمان خواهند کرد که برنامه به ساعت بهتری منتقل شود. همین گونه که در هفته دولت این کار را کردند. با وجود اینکه برنامه ما در قسمت معاونت سیاسی تولید می‌شود اما آقای پورمحمدی نگاه خوبی دارند و همکاری‌های ایشان و مجموعه‌شان با برنامه خوب بوده و همیشه این حمایت‌ها را احساس کرده‌ایم. بعد هم اینکه نگاهمان نگاه تکلیفمداری است. حتی اگر برنامه در همان ساعت هفت هم پخش شود وظیفه‌مان این است که بهترین عملکرد را ارائه دهیم.