گویش مازندرانی در آستانه انقراض؟

کمرنگ شدن گویش مازندرانی در سرزمین مادری را از محدود شدن نسل هایی که با این گویش محاوره می کنند ، می توان فهمید ، اما این بار صحبت از انقراض است ، انقراض یک گویش که بسیاری از کارشناسان عنوان ' زبان ' را برازنده آن می دانند .

گویش مازندرانی را امروزه تنها در مکالمه میان پیران و میانسالان می توان شنید و دریغا که نوجوانان و جوانان نه تنها قادر به مکالمه با این گویش مادری حتی در جمع خانوادگی نیستند ، بلکه در مکالمه با کسانی که با این گویش حرف می زنند تنها به این جمله بسنده می کنند که ' مازندرانی را می فهمم ولی نمی توانم حرف بزنم '.

زبان در همه جای دنیا نخستین نشانگر هویتی انسان هاست ، شناسنامه ای که هیچگونه نمود مادی خارجی ندارد و در هر حالتی اعم از حاضر و غایب ، می تواند معرف شخص و گاهی شخصیت افراد باشد.

حفظ این نشانگر هویتی ، ضروری ترین اقدام برای حفاظت از میراث ، آداب ، رسوم و فرهنگ هر منطقه است و مهم تر از همه بیشترین نقش را در انسجام و پیوستگی اجتماعی بر عهده دارد.
آمارهای دو سال اخیر که از ارزیابی نوآموزان مازندرانی در مدارس به دست آمد ، نشان می دهد که این گویش کهن در کهن ترین خاستگاه زبانی بشر در حال از دست رفتن است و اگر روزگار به همین منوال سپری شود ، دیری نخواهد پائید که نه از این گویش نشانی باقی بماند و نه از گوینده.
رئیس اداره آموزش و پرورش استثنایی مازندران که نهاد تحت پوشش مدیریتش مجری طرح سنجش نوآموزان در استان به شمار می رود، گفت : وضعیت زبان یکی از گزینه هایی است که در ارزیابی سنجش نوآموزان انجام می شود.

سید شمس الدین حسینی تعداد نوآموزان مازندران را که در سال 93 از نظر سلامت و همچنین وضعیت زبان مورد سنجش قرار گرفتند ، 42 هزار و 720 نفر اعلام کرد .

وی گفت : 2 و چهار دهم درصد این نوآموزان در سال 93 با گویش مازندرانی آشنا و قادر به فهم لغات و یا سخن گفتن با این گویش بودند .

او افزود : وضع یک سال بعد یعنی در سال 94 به وخامت گرائید و از 42 هزار و 646 نفر نوآموزی که برای ورود به کلاس اول مورد ارزیابی قرار گرفتند ، تنها هشت دهم درصد با لغات و اصطلاحات گویش مازندرانی آشنا بودند و آن را می فهمیدند .

** فراموشی زبان مادری و رتبه داری در زبان ملی
به گفته حسینی ، هرچند نوآموزان مازندرانی از نظر فهم زبان فارسی در کشور رتبه دار هستند ، ولی در آشنایی با گویش محلی ، پایین ترین جایگاه را در میان استان های کشور دارند.

براساس آمار ارائه شده از سوی اداره آموزش و پرورش استثنایی مازندران در خصوص وضعیت فهم زبان فارسی 77 و چهار دهم درصد نوآموزان کشور این زبان را می فهمند و 22 و شش دهم درصد دیگر نوآموزان علاوه بر زبان فارسی با زبان و گویش محلی خودشان آشنا هستند.

کارشناسان نتایج این ارزیابی را تهدید جدی برای از بین رفتن گویش مازندرانی می دانند.

** هشدار در باره خشکیدن ریشه های فرهنگی
حسین اسلامی ، تاریخ نویس مازندران از گویش به عنوان یکی از پاره های پیکر فرهنگ و تاریخ یک جامعه نام برد و گفت که نباید گویش ها مهجور بمانند.

وی که ریشه واژه های گویش مازندرانی را در زمان پهلوی باستان می داند ، افزود : گویش های مازندرانی ، لری ، کردی و فارسی از یک خانواده هستند.

به گفته این مورخ مازندرانی ، مرگ هر یک از این گویش ها می تواند لطمه بزرگی برای زبان فارسی باشد ، لطمه ای غیرقابل جبران و نحیف کننده پیکره زبان ملی.

اسلامی با تاکید بر این که گویش مازندرانی به نوعی پشتوانه زبان فارسی است ، تاکید کرد : این وضعیتی که گویش مازندرانی دچار آن شده است ، برای زبان فارسی هم مناسب نیست.

وی افزود : زنده ماندن این گویش می تواند در پایداری و شاداب نگه داشتن زبان فارسی تاثیر بگذارد .

اسلامی گفت : گویش مازندرانی می تواند نجات یابد ، اگر مسئولان فرهنگی و آموزشی برای این کار برنامه ریزی کنند .

**نوش داروی هنگام مرگ
معاون آموزش ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش مازندران نیز با نامناسب توصیف کردن وضعیت فعلی گویش مازندرانی و عدم آگاهی و آشنایی دانش آموزان با گویش مادری ، گفت که برنامه منسجمی برای آموزش این گویش در مدارس وجود ندارد .

عیسی میرشفیعی افزود : با این وصف برای حفظ و آموزش این گویش برنامه هایی در دستور کار آموزش ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش مازندران قرار گرفته است .

وی گفت : به معلمان مدارس ابلاغ شده است تا در کلاس درس بخشی از تدریس و گفت و گو با دانش آموزان را با گویش مازندرانی انجام دهند.
این مسئول ابراز امیدواری کرد که با این اقدام گامی هرچند کوچک برای احیای این گویش برداشته شود.

معاون آموزش ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش مازندران همچنین از تلاش برای ارائه برنامه هایی به منظور آموزش گویش مازندرانی در مدارس استان خبر داد و گفت که در باره این برنامه پس از آن که برای مدارس تعبیه شده و قابلیت اجرایی پیدا کردند ، از طریق رسانه ها اطلاع رسانی خواهد شد.

استان مازندران بر اساس آمار اداره کل آموزش و پرورش در سال تحصیلی که پشت سر گذاشته شد ، حدود نیم میلیون نفر دانش آموز داشت که بیشتر از نیمی از آنان در مقطع ابتدایی تحصیل می کردند.

نتایج به دست آمده از ارزیابی نوآموزان این هشدار را برای نخبگان ، محققان و اندیشمندان مازندرانی بویژه معلمان و استادان دانشگاه جدی کرده است که دیگر کار از جدل بر سر این که مازندرانی ' زبان ' است یا ' گویش ' گذشته است و باید برای زنده نگه داشتن و احیاء مهم ترین نشانگر هویتی استان کاری اساسی کرد. به اعتقاد کارشناسان زبان ، نجات گویشی که از آن به عنوان پشتوانه و پایداری زبان فارسی نام برده می شود ، در گرو انجام اقدامات سریع آموزشی برای گروه سنی پایین است تا حداقل این محدوده سنی محاوره کنندگان گویش مازندران نابود نشود.

نقش رسانه های محلی از جمله صدا و سیمای استان نیز در این میان سنگین تر از بقیه است ، رسانه هایی که حتی یک ستون محض رضای خدا به گویش مازندرانی اختصاص نداده اند تا نشان دهند که دغدغه ای در قبال نابودی مهم ترین پاره هویتی خویش دارند.