مقتدی صدر به دنبال چیست؟

فرارو- اوضاع عراق بار دیگر متشنج شده است. در حالی که چند هفته قبل طرفداران مقتدی صدر با هجوم به منطقه سبز، پارلمان این کشور را تسخیر کردند، اینبار به تسخیر دفتر نخست وزیری روی آوردند. مقتدی صدر، روحانی بانفوذ شیعه عراق با انتشار بیانیه‌ای، از معترضانی که به منطقه سبز بغداد حمله کردند، حمایت و خشونت پلیس را در درگیری با معترضان محکوم کرد.

در این بیانیه آمده است:‌ «دست‌های تروریسم و خشونت دولتی علیه فرزندان ملت عراق و افراد بی‌دفاع شرکت کننده در تظاهرات هماهنگ و هم‌ صدا شده‌اند؛ دستی منفجر می‌کند و دستی با گلوله جنگی و بمب‌های اشک آور مردم را هدف قرار می‌دهد.»

مقتدی صدر در این بیانیه از اعتراضات طرفداران خود با عنوان انقلاب مسالمت آمیز یاد کرد و گفت: «ای ملت قهرمان صبور باشید که بی‌شک انقلاب مسالمت آمیز شما پیروز خواهد شد و باید فرقه گرایی و سهمیه‌بندی سیاسی و فساد ریشه کن شود.»

علت اصلی اعتراضات در عراق چیست؟

بوی توطئه به مشام می رسد
دکتر علی اصغر زرگر استاد دانشگاه و کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتگو با فرارو گفت: «برای فهم علت اصلی اختلافات در عراق باید کمی به عقب بازگشت چرا که بعد از یکسری موفقیت های ارتش و نیروهای مردمی عراق در مقابل تروریست ها و در حالی که آنها قصد آزادسازی موصل را داشتند ما شاهد شروع برخی نارضایتی ها در عراق بودیم و با بهانه اینکه نخست وزیر قرار بوده یکسری اصلاحاتی انجام دهد اقدام به تسخیر پارلمان عراق کردند که این موضوع باعث شد وقفه ای در موفقیت ارتش عراق ایجاد شود.»

وی ادامه داد: «اکنون نیز که ارتش و نیروهای مردمی عراق آمادگی لازم برای آزادسازی برخی شهرک های حومه موصل را کسب کردند ناآرامی ها دوباره اوج گرفته است. در کنار این موضوع چند روز قبل یک ژنرال آمریکایی وارد عراق شد و اگرچه ماموریت وی عنوان نشده است اما به نظر می رسد در این قضایا بوی توطئه عربستان و آمریکا برای تضعیف دولت حیدر العبادی و ایجاد نوعی دگرگونی در صحنه سیاسی عراق به مشام می رسد.»

وی افزود: «به نظر می رسد تحلیل آنها این است که اگر دولت عراق مسئله داعش را حل کند دست بالا را خواهد داشت و دیگر توان مقابله با دولت العبادی را نخواهند داشت تا اهداف خود را به وی بقبولانند. یعنی اگر العبادی بتواند مسئله داعش را فیصله دهد و تمامیت ارضی عراق را تثبیت کند خواه ناخواه افرادِ دیگر نمی توانند اهداف خود را به وی تحمیل کنند. لذا در این شرایط حساس هدف این است که سهم خود را از العبادی بگیرند.»

این استاد دانشگاه درباره مواضع مقتدی صدر روحانی شیعه گفت: «مقتدی صدر اگرچه جوان است و سر پرشور دارد اما فاقد تفکر عاقلانه و منطقی برای گفتگو و مذاکره با دولت است و بیشتر به دنبال نوعی خودنمایی و آشوب است و سعی دارد از این طریق عقاید، منویات و اهداف خود را به کرسی بنشاند.»

وی ادامه داد: «به نظر می رسد این رویکرد در این برهه از زمان چه از طرف شیعیان صورت بگیرد چه از سوی اهل سنت، خیلی شایسته نیست. چون اگرچه دولت مرکزی ضعف دارد و نتوانسته در رابطه با اصلاحات خوب عمل کند و نوعی بخشی گرایی را اجرا کرده اما این نوع رفتارها تضعیف دولت است و اینکه به دولت برای حل کردن موضوع داعش اجازه داده نشود.»

زرگر در پاسخ به این سوال که آیا ناآرامی ها در عراق به ضرر ایران نیست؟، گفت: «صد در صد به ضرر ایران است. لذا ایران احتمالا در هفته های اخیر سعی کرده مقتدی صدر را توجیه کند که از چنین اقداماتی دست بردارد چراکه اکنون زمان مناسبی برای این اقدامات نیست و باید اجازه داد ابتدا موضوع داعش فیصله یابد.»

موضوع انتقام گیری از برخی افراد و احزاب را نباید نادیده گرفت
اما دکتر صباح زنگنه کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتگو با فرارو گفت: «جریان آقای مقتدی صدر در حال بهره برداری از شرایط نارضایتی عمومی مردم نسبت به دولت مردان عراق در طول 12 سال گذشته و به خصوص سال های اخیر است. البته اگر این بهره برداری در یک فضای طبیعی و متعارف بود به عنوان یک موضوع عادی تلقی می شد که هر حزب و گروهی می تواند انجام دهد. اما وقتی ایشان با نخست وزیر فعلی توافق کرده که تعدادی از وزرای غیرحزبی را انتخاب و به پارلمان معرفی کند عملا دیگر بهانه ای باقی نمی ماند که از مسیرهای دیگری غیر از پارلمان بخواهد تغییراتی را دنبال کند.»

وی ادامه داد: «لذا به نظر می رسد خواسته ها یک بحث است و اقدامات بحث دیگری را نشان می دهد. خواسته ها مبارزه با فساد و تغییر اعضای هیات دولت و انتخاب وزرای غیر حزبی است که اگر چنین باشد این اهداف طبیعتا باید توسط پارلمان صورت بگیرد. لذا روند سیاسی تغییر اعضای دولت می بایست در شرایط آرام و قانونی صورت بگیرد و اعمال فشار و تظاهرات اگرچه طبق قانون اساسی عراق مجاز است اما باید در منطقه خاصی صورت بگیرد و خروج از آن مناطق و ورود به منطقه سبز جای سوال و ابهام زیادی دارد.»

وی افزود: «حرکت دسته جمعی مردم به خصوص بعد از افزایش انفجارات در شهرک صدر و شهر کاظمین سوالات زیادی مطرح می کند که این اقدامات توسط چه کسانی صورت گرفته و چگونه وارد این مناطق شده اند و چرا بعد از احتمال آزادسازی شهر فلوجه و عمدتا در مناطق شیعه نشین روی می دهد.»

این کارشناس مسائل خاورمیانه اظهار کرد: «همچنین عوامل دیگری هم مایل نیستند که عراق از یک استقرار سیاسی و حکومت منطقی و مبتنی بر قانون برخوردار باشد و دست هایی وابسته به باقی مانده بعثی ها، عربستان، ترکیه، اردن در این موضوع قابل ملاحظه است و تحریک رسانه های وابسته به این قدرت های منطقه ای و حتی بین المللی در تهییج مردم و سوق دادن آنها به درگیری شیعه - شیعه مشهود است و از فضایی که مقتدی صدر ایجاد کرده سایر گروهها و جریان ها در حال سوءاستفاده هستند.»

زنگنه در پاسخ به این سوال که آیا مقتدی صدر ابزار کشورهایی همچون عربستان، ترکیه و اردن قرار گرفته است؟، گفت: «بعید است شخص مقتدی صدر در چنین وضعیتی قرار گرفته باشد اما افرادی نفوذی در این تشکیلات حضور دارند و علاوه بر آن نیروهای دیگر ضد استقرار و استقلال دولت عراق بر این موضوع دامن می زنند.»

زنگنه در پاسخ به این سوال که آیا مقتدی صدر نمی داند ناآرامی در عراق به نفع این کشور و همسایگانش همچون ایران نیست؟، گفت: «به هر حال موضوع انتقام گیری از برخی افراد و احزاب را نباید نادیده گرفت. قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای اگر بخواهند تغییر و تحول ایجاد کنند به طور مستقیم وارد نمی شوند چون می دانند مردم عراق نسبت به دخالت های مستقیم حتی در سطح سخنرانی ها حساسیت دارند.»

وی ادامه داد: «عراق اکنون از یکسو در حال آماده شدن برای آزادسازی فلوجه و موصل است و از سوی دیگر در حال آمادگی برای استقبال از زائران در مناسبت نیمه شعبان است. در این شرایط هرگونه حرکتی می تواند به انحراف از این دو موضوع منجر شود. اما باید یادآوری کرد آزادسازی فلوجه چندان به آرامش در داخل عراق نیاز ندارد بلکه بیشتر نیازمند تحقق اراده مردم عراق در تصمیم گیری و ورود به عملیات دارد نه اراده امریکا که اکنون در عراق به صورت گسترده حضور دارد و کلید عملیات را در دست گرفته است.»

زنگنه در پاسخ به این سوال که موضع ایران در برابر ناآرامی های عراق و شخص آقای مقتدی صدر چیست؟، گفت: «ایران باید نسبت به مقتدی صدر بی طرف باشد اما نسبت به تنش ها باید هشدار دهد بدون اینکه تلقی حمایت از گروه خاصی شود. ایران از انجام تغییرات در عراق حمایت می کند اما این تغییرات باید از کانال های قانونی و رسمی صورت بگیرد. لذا آشوب در عراق هم به ضرر منافع ملی عراق و هم ایران است.»