آغاز فاز تازه «چینی سازی» کالاهای دنیا

«Made in China» جمله‌ای آشناست که این روزها روی بسیاری از کالاها دیده می‌شود. برخلاف تصور عده‌ای که چین تولید‌کننده کالاهای بی‌کیفیت است، این کشور توانسته بسیاری از برندهای برتر دنیا را به خود جذب کند. درهرحال در شرایط موجود، چین به بخش مهمی از واقعیت دنیای تجاری امروز تبدیل شده است.

طی سال‌های گذشته چین به بازاری جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی تبدیل شده بود. این کشور به دلیل وسعت و جمعیت کلان خود بازار ایده‌آلی برای شرکت‌هایی بود که به دنبال کاهش هزینه‌های خود بودند. به این ترتیب پیش‌بینی یا شاید کابوسی که بسیاری از کارشناسان در دهه ١٩٩٠ میلادی درباره آن هشدار داده بودند به حقیقت پیوست، چین به ماشین رشد اقتصادی تبدیل شد که هیچ چیز جلودارش نبود.

مزیت‌های فراوان این کشور سبب شد از اپل گرفته تا فولکس واگن و دایملر تا برندهای لوازم خانگی مانند مولینکس و لوازم ورزشی مانند نایک، زارا و گوچی همه ترجیح دهند محصولات خود را به بهایی اندک در چین تولید کنند، اما اکنون شرایط تغییر کرده و سرمایه‌گذاران خارجی مانند گذشته نمی‌توانند در این کشور فعالیت کنند چراکه علاوه بر کاهش سرعت رشد اقتصادی و رکود برخی از بخش‌ها، شرکت‌های چینی نیز به دنبال سهم بیشتری از بازار کشور خودشان هستند.

 رشد ٣‌درصدی سرمایه‌گذاری خارجی
البته چین برای دستیابی به این موقعیت برنامه‌ریزی‌های زیادی کرده بود و جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بخشی از سیاست بازگشایی اقتصاد این کشور به جهان خارجی شده بود. بنابراین جای تعجبی ندارد که چین به نخستین مکان جذاب برای سرمایه‌گذاری در جهان طی‌ سال ٢٠١٤ تبدیل شود. براساس گزارش سرمایه‌گذاری جهانی ٢٠١٤ که توسط سازمان آنکتاد منتشر شده، در ٢٠١٣ چین پس از آمریکا محبوب‌ترین مکان برای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بوده است. این آمار نشان می‌دهد روند جذب سرمایه خارجی در چین طی ٢٠١٤ نسبت به‌سال قبل از آن ٣‌درصد رشد کرده است. این کشور همچنین در صدر فهرست اقتصادهایی است که در بازه ٢٠١٤ تا ٢٠١٦ برترین برندهای چند ملیتی جهان را در خود جای داده‌اند. دلایل مختلفی وجود دارد که چین را به مقصدی محبوب برای سرمایه‌گذاری تبدیل کرده است. این کشور بزرگترین بازار داخلی با ١,٤‌میلیارد مشتری بالقوه را در اختیار دارد. نرخ رشد اقتصادی آن برخلاف کشورهای توسعه‌یافته و رکودزده بزرگ ٧‌درصد است. هزینه‌های ناچیز نیروی کار در کنار توسعه ایالت‌های وسیع غربی این کشور از عوامل دیگر رشد اقتصادی هستند.

تزلزل در بازار ایده‌آل سرمایه‌گذاری
اما اکنون جاذبه مقاومت‌ناپذیر بازار چین برای شرکت‌های چندملیتی اکنون درحال افول است. به نظر می‌رسد دیگر پروژه چینی سازی کالاهای دنیا و همکاری مشترک همه شرکت‌های مطرح دنیا با چین کم‌کم به پایان دوران خود نزدیک می‌شود و شرکت‌های بزرگ با احتیاط بیشتری به تحرکات اخیر اقتصاد چین واکنش نشان داده‌اند. یکی از دلایل این امر هم، کاهش رشد دومین اقتصاد بزرگ دنیاست که فروش دومین اقتصاد بزرگ دنیا را  تحت‌تأثیر قرارداده است. بر اساس  آخرین آمار از شرکت‌ها در اروپا، آمریکا و ژاپن  چشم‌انداز عملیات در شرکت‌های برون سپاری شده در چین را طوفانی ترسیم کرده است. فولکس واگن که زمانی  سرمایه‌گذاری سنگینی در چین انجام داده بود و به تازگی توانست عنوان برترین خودروساز جهان را از تویوتا برباید، ٣,٩‌درصد از فروش محصولاتش را در این کشور طی نیمه‌اول‌ سال میلادی از دست داده است. این آمار حاکی از نخستین کاهش میزان فروش این شرکت طی یک دهه اخیر است.

«مارتین وینترکورن» مدیر ارشد فولکس‌واگن در بیانیه‌ای می‌نویسد: ما به دقت روندهای اقتصاد جهانی را بررسی می‌کنیم به‌خصوص در بازارهایی مانند چین، برزیل و روسیه که در آنها بی‌ثباتی وجود دارد. جاذبه بازارمصرفی چین با وجود ١,٤‌میلیارد مشتری احتمالی و اقتصادی که به‌طور مرتب با اعدادی دو رقمی رشد می‌کرد، سبب شد طی ٣ دهه گذشته بیش از ١٥٠٠‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی دراین کشور انجام شود.  اما درحال حاضر سرعت توسعه اقتصادی این کشور کاسته شده است به‌طوری که تولید ناخالص ملی چین طی بازه آوریل تا ژوئن‌ سال میلادی جاری ٧‌درصد رشد کرد. همزمان بدترین آمار اقتصادی سه ماهه نخست از ‌سال ٢٠٠٩ تاکنون درباره چین منتشر شد.

بازاری جذاب با وجود فرازونشیب‌ها
برخی سرمایه‌گذاران، چین را مقصدی با ریسک بالا می‌دانند. افزایش هزینه‌های نیروی کار و ایجاد بازارهای رقیب همزمان با قدرت گرفتن برند‌های داخلی نسبت به شرکت‌های خارجی بحران‌زده طی سال‌های اخیر و مجموعه‌ای از تحقیقات درباره رعایت قانون انحصارطلبی به میزان سرمایه‌گذاری خارجی در چین لطمه زد. «لی داکسیائو» یکی از تحلیلگران موسسه Yingda Securities دراین‌باره به خبرگزاری AFP می‌گوید:   قدرت رقابت صنعتی شرکت‌های چینی بهبود یافته است و این امر سبب شده رقابت برای موسسات خارجی سخت‌تر شود. چنین چالش‌هایی روند کند اقتصادی این کشور را تشدید کرده است. به‌عنوان مثال JFE Holdings دومین کارخانه بزرگ فولادسازی ژاپن  پیش‌بینی سود سالانه خود را در اواخر ماه جولای کاهش داد زیرا رکود اقتصادی در چین و مازاد تولید فولاد در بزرگترین مصرف‌کننده این کالا به ضرر این شرکت شده بود. در آمریکا نیز UTC که یک غول صنعتی به حساب می‌آید، پیش‌بینی درآمد خود را برای ٢٠١٥ کاهش داد که یکی از دلایل آن رکود در چین بود.  این شرکت که سیستم‌های سرمایشی- گرمایشی و خدمات ساختمانی ارایه می‌دهد با رکود وسیعی در بخش املاک و مسکن چین روبه‌رو شد که به گفته «گریگوری هیز»، بسیار وخیم‌تر از پیش‌بینی‌ها بود.

فاز جدید چینی سازی کالاهای دنیا
نگاهی به بازار‌های مختلف چین نشان می‌دهد که برخی بازارها درحال اقبال بیشتری هستند. به صورت نمونه  بخش مسکن و املاک چین درحال گسترش است. این بخش‌ها در مقایسه سالانه که طی ماه ژوئن انجام شد  ١٠,٦‌درصد رشد کرده‌اند اما برخی شرکت‌های خارجی برای حفظ سهم خود از بازار دچار مشکل شده‌اند، چراکه شرکت‌های چینی به تدریج جای آنها را می‌گیرند. با این تفاسیر فاز جدید چینی سازی کالاهای دنیا این بار با تبدیل شرکای خارجی چینی‌ها به شرکای داخلی درحال ادامه است و قوت گرفتن چینی‌ها دلیلی شده است تا شرکای خارجی تدریجا از چین خارج و شرکای چینی جایگزین شوند. براساس گزارش‌ها، هم‌اکنون فروش آیفون اپل نیز در چین، هنگ‌‌کنگ و تایوان ٨٥‌درصد رشد کرد. به این ترتیب درآمد حاصل از این منطقه  در سه ماهه منتهی به ٢٧ ژوئن  دوبرابر شده و به ١٣‌میلیارد دلار رسید.  با این وجود موسسه تحقیقاتی مستقل کانالیس اعلام کرد با افزایش فروش برندهای داخلی شیائومی و هواوی که محصولات ارزانتری تولید می‌کنند، میزان فروش اپل به رده سوم و سامسونگ به رده چهارم تنزل پیدا کرد.

فروش ساعت و کالاهای لوکس نیز در این کشور به دلیل برنامه ریاضتی و ضدفساد «شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین، به شدت کاهش یافته است. همزمان با تمام این اتفاقات، روند نوسانی بورس چین در این اواخر بازارهای مالی جهانی را وحشت‌زده کرده است. بورس چین حتی با وجود دخالت مستقیم دولت بسیار متلاطم است. تحلیلگران معتقدند باوجود آن‌که بخش‌های املاک و خودرو از رکود اقتصاد چین صدمه دیده‌اند، اما تاکنون تأثیر این امر در اقتصاد واقعی محدود بوده است. پس از آن‌که با وجود نشانه‌های ناامیدکننده اقتصادی در سه ماهه دوم ‌سال‌جاری میلادی رشد اقتصادی دقیقا با هدف ٧‌درصدی دولت برابر شد، این شبهه به وجود آمد که احتمالا رکود اقتصادی عمیق‌تر از آمارها باشد. اما تحلیلگران چینی معتقدند این کشور هنوز هم برای برخی شرکت‌های خارجی جذابیت دارد. «لی» یکی از تحلیلگران موسسه Yingda Securities دراین‌باره می‌گوید: در مقایسه با گذشته، اقتصاد این کشور در رکود قرار دارد، اما درمقایسه با کشورهای دیگر هنوز هم با سرعت زیادی درحال رشد است و هنوز هم نمی‌توان اقتصاد دیگری مانند چین یافت.