رازهای مرگی مرموز

فرارو- گروه طالبان سرانجام و بدون هیچ شتابی مرگ رهبر خود را تایید کرد و به همه شک و تردیدها در مورد زنده بودن او نقطه پایان گذاشت.

خبر مرگ رهبر گروه طالبان در دو روز گذشته توسط منابع افغان ابتدا درز کرد و سپس تایید شد، طالبان با یک روز تاخیر با انتشار اعلامیه‌ای طولانی خبر مرگ رهبر خود را تایید کرد. خبری که در دو سه سال گذشته هر از گاهی تایید و رد می‌شد.

مرگ رهبر گروهی که همچنان به عنوان تهدیدی بالقوه علیه دولت افغانستان و نیروهای خارجی مستقر در این کشور شناخته می‌شود سوال‌ها و ابهامات زیادی با خود دارد که چگونگی مرگ، زمان و مکان آن و تبعات آن در سطح رهبری و سطوح پایین گروه طالبان نمونه‌ای از این ابهامات است.

تاریخ مرگ ملا عمر
زود است که بگوییم با تایید خبر مرگ ملا عمر از سوی همه منابع مرتبط، پرونده مرگ او هم بسته شده است چرا که مرگ ملا عمر نقطه قابل تاملی در تاریخ تشکیلات گروه طالبان است، ملا عمر بنیانگذار تحریک طالبان افغانستان یا 'امارت اسلامی' پانزده سال پیش حکومت خودش را در افغانستان در دست داشت و تشکیلات اداری و دولتی ایجاد کرده بود.

طالبان می‌گوید ملا عمر در سال ۱۳۳۹ هجری خورشیدی در جنوب افغانستان و در روستایی به نام چاه همت در ولسوالی خاکریز ولایت قندهار به دنیا آمد و با این حساب آن طور که خود طالبان می‌گوید در سن ۵۵ سالگی درگذشته است. هرچند گزارش‌های دیگر حاکی است که او در زمان مرگ ۵۲ یا ۵۳ سال داشت.

او یگانه رهبر گروه طالبان است که در سال‌های گذشته هیچ خبری از محل بود و باش و آدرس زندگی اش نبود و هیچگاهی پس از سقوط رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱، در دید عمومی ظاهر نشد.
 
تاکنون مشخص نشده که ملا عمر در خاک افغانستان در گذشته یا پاکستان،‌ دولت افغانستان گفته در پاکستان از دنیا رفته است اما طالبان می‌گوید در چهارده سال گذشته رهبر این گروه پای خود را از افغانستان بیرون نمانده بود.

طالبان در اعلامیه‌ای که به زبان پشتو منتشر کرده این خبر را از زبان شورای رهبری کننده و خانواده ملا محمد عمر بیرون داده است.

تاریخ دقیق درگذشت او روشن نیست اما آن گونه که ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی این گروه می‌گوید، ملا عمر چندی پیش درگذشته است. او که یکی از دو منبع رسمی طالبان است در اعلامیه اخیر گروه طالبان گفته که چندی پیش مریضی که عاید حال ملا عمر بود، شدت پیدا کرد و سرانجام او از دنیا رفت.

خبرهای ضد و نقیضی در مورد زمان مرگ ملا عمر مطرح است. یک منبع حکومت افغانستان می‌گوید که ملا عمر در سال ۲۰۱۳ در گذشته و جسد او یا در جایی در پاکستان نگهداری شده و یا هم زیر خاک شده است. در همان سال اداره امنیت ملی افغانستان در یکی از نشست‌های خبری خود گفته بود که ملا عمر دیگر زنده نیست اما این مساله جدی گرفته نشد.

در آن زمانی ای‌میلی هم از آدرس طالبان به رسانه‌ها فرستاده شد که از مرگ ملا عمر حکایت می‌کرد اما گروه طالبان بعدتر اعلام کردند که ای‌میل گروه هک شده بود. با این صورت دشوار است که به اطلاعات دولت افغانستان و همچنین گروه طالبان در مورد زمان دقیق مرگ ملا عمر باور کرد.

کجا بود و در کجا درگذشت؟
به گزارش بی بی سی، منایع اطلاعاتی افغانستان می‌گویند که ملا عمر پس از سال ۲۰۰۶ میلادی هیچ گاهی با اعضای رهبری کننده و عادی گروه طالبان ملاقات نکرده و پیام‌های خود را از طریق نامه با آن‌ها شریک کرده است.
 
دو منبع معتبر و آگاه دولت افغانستان می‌گویند که ملا عمر در این سال‌ها در اتاق تاریک و دور از نور آفتاب در پاکستان زیر نظر ارتش پاکستان نگهداری می‌شد و اطلاعات پاکستان تلاش کرده که او مطابق میل سازمان‌های دولتی پاکستان عمل کند که 'این تلاش‌ها به مزاج ملا عمر برابر نبوده است.' چون به نظر این منابع، ملا عمر می‌خواست در میان فرماندهان گروه طالبان ظاهر شود و با آنها در مورد فعالیت‌های شان صحبت کند.

منابع اطلاعاتی افغانستان می‌گویند که در آن زمان ملا عمر به رفتار نظامیان پاکستانی اعتراض کرده اما این اعتراض سبب شد که او دیگر هیچگاهی معاونین خود را نبیند و ملا منصور به عنوان سرپرست گروه، به تعیین و مقرری افراد مورد نظر خود در ولایات به عنوان والیان نام‌نهاد بپردازد.
اگر این اطلاعات دقیق باشد،‌ نشان می‌دهد که رهبری گروه طالبان در سال‌های اخیر جنجال‌های درونی زیادی پشت سر گذاشته و روزهای بدی داشته است.
 
اما اطلاعاتی که گروه طالبان همگانی کرده است، یافته‌های منابع افغان را رد می‌کند.

در اعلامیه طالبان آمده: ملا محمد عمر در چهارده سال گذشته زیر فشار و تعقیب آمریکا در داخل کشور (افغانستان) زندگی می‌کرد و در این مدت "حتا برای یک روزهم از افغانستان به پاکستان یا کدام کشور دیگری نرفته است."

گروه طالبان توضیح داده که ملا عمر در این مدت گروه طالبان را از محل اقامت خود رهبری کرده که همین مدرکی برای سلامتی و حضور او در افغانستان بوده است.

اما آگاهان مسایل مرتبط به طالبان و افرادی که با این گروه در ارتباط بوده اند قبلا گفته اند که ملا عمر در جایی در نزدیکی مرز افغانستان و پاکستان زندگی می‌کرد.

دلیل و چگونگی مرگ
در مورد دلیل مرگ ملا عمر نیز حرف‌های ضد و نقیضی وجود دارد. حتی این موضوع در محافل سیاسی افغانستان بحث می‌شود که او واقعا به دلیل بیماری درگذشته و یا توسط فرد یا گروهی کشته شده است؟

رسانه‌های محلی افغانستان گزارش کرده‌ اند که حکومت پاکستان خبر مرگ ملا عمر را با حکومت افغانستان شریک کرده و گفته که ملا عمر در بیمارستانی در نزدیکی کراچی به دلیل یک بیماری درگذشته است.

اسدالله سعادتی عضو هیات مذاکره کنندگان دولت افغانستان با گروه طالبان به دنبال انتشار خبر مرگ ملا عمر در صفحه فیسبوک خود نوشت که ملا عمر دو سال و سه ماه پیش به دلیل ابتلا به بیماری زردی سیاه (هپاتیت ب) در خانه‌اش در پیشاور درگذشته است.

این خبر را هیچ مرجع دیگری تایید نکرد. دولت افغانستان نیز مرگ ملا عمر را مرموز خوانده است.

منابع دولتی می‌گویند که ملا عمر دو سال و نیم پیش برای تداوی بیماری ساده‌ای به یک بیمارستانی در نزدیکی شهر کراچی پاکستان مراجعه کرد. این منابع یافته‌اند که بعد از آن نظامیان پاکستان او را زیر کنترل صحی گرفتند و به تدریج دارویی را به او تزریق کردند که سبب شد جگر/کبد او از بین برود و جان بدهد.

سازمان اطلاعاتی و ارتش پاکستان در مورد این ادعا چیزی نگفته و در مورد مرگ ملا عمر نیز حرفی نزده است.