خشونت علیه زنان در ایران چه شکلی است؟

فرارو- شهیندخت مولاوری معاون رئیس‌جمهور در امور زنان چندی پیش در گفتگویی با روزنامه شهروند از نگران‌کننده بودن وضعیت خشونت علیه زنان در ایران سخن گفته بود.

مولاوردی به طور کلی سستی، فعال نبودن و عدم تحرک دولت‌ها در ممانعت و مجازاتِ اعمال مربوط به خشونت علیه زنان را بزرگ‌ترین علت خشونت علیه زنان می‌داند. وی  همچنین می‌گوید "خیلی‌ها هنوز نمی‌خواهند بپذیرند که در جامعه ما خشونت وجود دارد و این پاک‌کردن صورت مسأله است. قانون نقش بسیارمهمی را برای منع خشونت علیه زنان دارد؛ تشدید مجازات و وضع مجازات‌های جدید و... جزو آن می‌تواند باشد."

در همین رابطه، بسیاری از کارشناسان معتقدند که جامعه در حال تغییر کردن است و همین‌که از سمت دولت این‌گونه از مسائل مطرح شوند، خود می‌تواند نویدبخش باشد. دکتر سعیدمعیدفر در گفتگو با فرارو عدم تغییر در سیستم اجتماعی را دلیلی بر وجود خشونت علیه زنان در ایران می‌داند و معتقد است خشونت علیه زنان در حیطه قانون و سیاست‌گذاری بسیار پر رنگ است.

معیدفر گفت: ممکن است در ذهن مخاطبان خشونت عمدتا معطوف شود به ابعاد فیزیکی و یا کلامی آن. اما خشونت ابعاد زیادی دارد و اگر آن را از معنای خشونت فیزیکی، جسمی، روانی و روحی فراتر بریم، می‌توان ابعاد خشونت در ایران را نگران‌کننده دانست.

وی با اشاره به این‎‌که تضییع حقوق از مهم‌ترین خشونت‌ها بر علیه زنان است، اظهار کرد: از نظر من، مسئله زنان در ایران، یکی از مسائل مهم اجتماعی است که بخشی از آن را خشونت تشکیل می‌دهد، که خود به دو بعد جسمی و روحی و دیگر به ابعاد حقوقی، تقاضاها و عدم تناسب بین سطح انتظار و میزان پاسخ‌گویی تقسیم می‌گردد. تضییع حقوق و نیازهای زنان را باید از مهم‌ترین خشونت‌ها برعلیه آنان بدانیم. حدود ده سال پیش نیز تحقیقی توسط وزارت کشور درباره خشونت علیه زنان انجام شد که در آن خشونت بیشتر تضییع حقوق زنان شناخته شده بود. (هرچند که داده‌های این تحقیق در دسترس کارشناسان قرار نگرفت، بیان نشد و تنها به صورت پراکنده جامعه‌شناسان از آن سخن گفتند، که خود ظلم دیگری بر علیه زنان بود.)

از ضرب و شتم تا نابرابری اقتصادی
این استاد دانشگاه انواع خشونت علیه زنان در جامعه ایران را برشمرده و توضیح داد: خشونت در جامعه ما اشکال مختلفی دارد؛ می‌توانیم خشونت را در ضرب و شتم زنان و دختران از سمت مردان –برادر، شوهر، پدر، اقوام- ببینیم و یا در معنایی این خشونت در اشکال تجاوز به عنف دیده شود. خشونت‌های کلامی –شنیدن کلمات رکیک و بی‌ادبانه‌ از جانب مردان-، خشونت جنسی، تعرض به زنان هنگام حضور در خیابان‌ها یا استفاده از وسایل حمل و نق عمومی و حتی این‌که زنان فرصت ایستادن در خیابان و معابر را بیش از دقایقی به دلیل مزاحمت‌ها ندارند، همگی از خشونت علیه زنان سخن می‌گوید.

وی درباره دوبرابر بودن تکالیف برخی زنان در جامعه تصریح کرد: همچنین باید یه یکی‌دیگر از اشکال خشونت علیه زنان توجه کرد و آن بارکردن تکلیفِ اضافی بر زنان است. به این معنا که فرض بر این است که یک زن باید کارهای مربوط به خانه را انجام دهد؛ درحالی که در جامعه نیز مسئولیت و نقش مهم اجتماعی دارد؛ چنین زنی هم در خانه و هم در بیرون از آن باید تکالیف خود را انجام دهد. بنابران انتظار مضاعف پسران نسبت به دختران، بدون رعایت حقوق آن‌ها خود نوعی خشونت محسوب می‌گردد.

این جامعه‌شناس با اشاره به نابرابری فرصت‌ها در جامعه در ادامه گفت: علاوه بر این، بُعد مهم دیگر خشونت هنگامی دیده می‌شود که فرصت‌ها در جامعه ما میان زن و مرد برابر نیست. میزان اشتغال زنان در جامعه ما محدود است که در این باره به تمایز جنسی اشاره می‌شود؛ تمایزی که منجر شده تا آن‌ها در فرصت‌های برابر با مردان قرار نگیرند و گاها این تمایز منجر می‌شود که سیستم اجتماعی با نامِ "حمایت از زنان" آن‌ها را محروم کند.

معیدفر ادامه داد: بحث دیگر در خشونت علیه زنان در ایران، نابرابری در قوانین است؛ قوانینی که فرصت بیش‌تر را در اختیار مردان قرار داده‌اند تا زنان. در این‌باره نمونه‌های متعددی از قوانین مربوط به خانواده، بحث ازدواج، ارث تا مسئولیت‌های مادری وجود دارد. بعضا دیده می‌شود که در دعاوی مطرح شده، جانبداری عمدتا به سمت مردان هست تا زنان.

وی گفت: مسئله دیگری که منجر شده تا ما در آن به نوعی با خشونت علیه زنان روبرو باشیم، مبحث حجاب و عفاف است؛ در جامعه ما، هنگامی که سخن از حجاب و عفاف می‌آید، بلافاصله اذهان سیاست‌گذاران را به سمت زنان معطوف می‌کند. در این‌باره هیچ‌گاه از حجاب و عفاف مردان سخن به میان نمی‌آید.

وی تصریح کرد: علاوه بر همه این‌ها باید به برخورداری کم‌تر زنان از منابع اقتصادی نسبت به مردان اشاره کنیم؛ تبعا به دلایل تمایزات قائل‌شده میان زنان و مردان، زنان جایگاهی بسیاری پائین‌تر از مردان در جامعه دارند.