بازارهای نوظهور و نقش چین و آمریکا

سعید تقی‌پور* - اقتصاد چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ دنیا بعد از آمریکا با رشد ۷. ۷ درصدی در سال ۲۰۱۳ کمترین رشد اقتصادی خود را در دهه گذشته تجربه می‌کند. کند شدن رشد اقتصاد چین و شتاب آمریکا در رشد اقتصادی، شرایط متفاوتی را برای اقتصاد جهانی بعد از بحران مالی سال ۲۰۰۸ ایجاد کرده‌است.

کاهش تقاضای چین برای نفت و افزایش عرضه توسط آمریکا باعث افت قیمت این کالا، تقویت دلار و فرار سرمایه‌ها از بازارهای نوظهور شده‌ است. آیا سال ۲۰۱۵ برای بازارهای نوظهور سال سختی خواهد بود؟

پیش بینی‌های متفاوتی از شرایط بازارهای نوظهور در سال ۲۰۱۵ ارائه شده است. بعضی از تحلیلگران با توجه به تقویت دلار سال بعد را سال دشواری برای بازارهای نوظهور دانسته و بعضی دیگر کاهش قیمت نفت و پتانسیل رشد مصرف در جهان را عواملی برای رشد این بازار‌ها اعلام کرده‌اند.

کاهش سرعت چین به عنوان موتور اصلی اقتصاد در دهه گذشته و یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان خودرو و کالاهای اولیه از جمله نفت و مس می‌تواند تهدیدی بین‌المللی باشد و باعث کاهش تولید ناخالص داخلی جهان شود.

به گزارش سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) کاهش ۲درصدی تقاضای داخلی چین به مدت دو سال، باعث کاهش تولید جهانی به میزان ۰. ۳ درصد می‌شود و کشورهایی نظیر ژاپن بیشتر تحت تاثیر این کاهش قرار خواهند گرفت.

بهبود وضعیت اقتصاد آمریکا از سال ۲۰۰۸ و افزایش رشد اقتصادی این کشور در چند سال گذشته و پیش‌بینی رشد ۲. ۹ درصدی در سال بعد که بیشترین میزان رشد در دهه گذشته است، باعث تقویت دلار شده و زمزمه‌هایی در مورد افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو برای اولین بار بعد از سال ۲۰۰۶ به گوش می‌رسد.

به دلیل پیش‌بینی افزایش سودمندی دلار، سرمایه‌ها مسیر بازگشت به آمریکا را درپیش گرفته‌اند که به گفته جان چتفیلد از موسسه مدیریت دارایی ژوپی‌تر لندن «نتیجه فرعی قوی شدن دلار ضعف در بازارهای نوظهور است.» همچنین تقویت دلار باعث افزایش هزینه استقراض و افزایش کسری بودجه برای بازارهای نوظهور می‌شود.

در رابطه با هشدار هزینه‌احتمالی افزایش ارزش دلار، بانک بین‌المللی ستلمنتس اعلام کرده‌است ماه گذشته (نوامبر) بانک‌های بین‌المللی ۳. ۱ تریلیون دلار به شرکت‌های غیرمالی در بازارهای نوظهور وام داده‌اند که عمده آن دلاری بوده است و بدهی این شرکت‌ها افزایش یافته است.

شرایط پیچیده فعلی در بازارهای نوظهور اتفاقات سال ۱۹۹۸ که در آن سقوط اقتصادهای در حال رشد رو به افزایش بود را تداعی می‌کند. اما امروزه بازارهای نوظهور با گذشته فرق کرده‌اند و دیگر به صورت متحد و یکپارچه حرکت نمی‌کنند. بعضی از آن‌ها از تغییرات فاکتورهای اقتصادی منتفع و بعضی دیگر متضرر می‌شوند. بازارهای نوظهور انعطاف پذیری ارزی بیشتری نسبت به گذشته دارند که می‌تواند آن‌ها از ریسک تغییرات نرخ ارز مصون بدارد.

اگرچه نگرانی‌ها از کاهش رشد اقتصادی چین و تقاضای این کشور فضای نامطلوبی ایجاد کرده‌ است، اما باید توجه کرد در شرایط فعلی نیز اقتصاد چین دومین اقتصاد بزرگ دنیاست و حتی با رشد اقتصادی ۷درصد، بیشتر از دو برابر آمریکا رشد اقتصادی خواهد داشت. همچنین با توجه به درصد اختصاص یافته به مصرف در تولید ناخالص داخلی اقتصادهای توسعه یافته می‌توان به افزایش تقاضای مردم در چین در سال‌های آتی امیدوار بود.

در سال ۲۰۱۳ درصد مصرف از تولید ناخالص داخلی چین حدود ۳۶درصد بوده که این میزان برای اقتصادهای توسعه یافته بین ۵۰ تا ۶۰ درصد است و برای آمریکا نزدیک به ۷۰ درصد.

علاوه بر چین، اقتصاد کشورهایی نظیر هند، اندونزی و ترکیه در حال رشد هستند و می‌توانند به یکی از اقتصادهای تاثیرگذار در عرصه جهانی تبدیل شوند. اقتصاد هند در حال حاضر به بزرگی سه چهارم اقتصاد انگلستان است و پیش بینی می‌شود در سال‌های آتی از این کشور پیشی بگیرد. همچنین با بررسی عملکرد شاخص‌های بازارهای مالی این کشور‌ها می‌توان دید در سال ۲۰۱۴ اوضاع خیلی هم بد نبوده است. شاخص‌های بازارهای شانگهای و شنزن در چین حدود ۳۰ درصد رشد را تجربه کردند و این افزایش برای کشور هند نزدیک ۳۰ درصد، برای اندونزی ۲۵درصد و برای ترکیه حدود ۲۰درصد بوده‌ است که نشان از افزایش تقاضا در این بخش‌ها دارد.

با توجه به نکات مطرح شده، شرایط بازارهای نوظهور در سال ۲۰۱۵ مورد اختلاف است. بعضی کند شدن اقتصاد چین را عاملی برای اصلاح در ساختار اقتصاد جهانی دانسته و بعضی دیگر آن ‌را عامل کاهش رشد جهانی و افزایش ناپایداری در بازارهای مالی می‌دانند.

در هفته منتهی به ۱۷ دسامبر سرمایه‌گذاران بیش از ۲. ۵ میلیارد دلار را از سهام بازارهای نوظهور خارج کرده‌اند که بیشترین میزان از ماه ژانویه امسال بوده‌است وشاخص مربوط به بیست بازار نوظهور به کمترین میزان خود در دهه گذشته رسیده است.

به گفته جان استفان بنیانگذار موسسه ال ال پی لندن: «بازارهای نوظهور می‌تواند یک موضوع مهم در سال ۲۰۱۵ باشد. اما اکثر سرمایه‌گذاران ریسک این بازارها را نادیده گرفته‌اند».

با این حال نباید دو نکته‌ مهم را در تقویت بازارهای نوظهور فراموش کرد. اول اینکه اقتصادهایی که در معرض بیشترین ریسک در اثر کاهش تقاضای چین و تقویت دلار هستند مثل هند و اندونزی واردکنندهٔ کالاهای مصرفی از جمله نفت هستند که کاهش قیمت این کالا‌ها می‌تواند به بهبود شرایط آن‌ها کمک کند.

همچنین اقتصادهای بزرگی مثل آمریکا محدودیت‌های زیادی برای اعمال سیاست‌های مالی شدید‌تر و افزایش نرخ بازده بلند مدت دارند.

در ابتدای امسال تحلیلگران سال ۲۰۱۴ را سال سختی برای بازارهای نوظهور تصور می‌کردند که این پیش بینی خیلی درست از آب درنیامد و شاید امسال نیز این اتفاق تکرار شود و این پیش بینی برای مدت بیشتری به تعویق افتد.

---

*دانشجوی رشته MBA دانشگاه صنعتی شریف
تحلیل‌گر بازار سرمایه