روند همکاری های ایران و آژانس بین المللی به مانع خورد؛ البته نه یک مانع جدید وغیر قابل پیش بینی بلکه یک مانع نام آشنا. مانعی که ظرف سال های گذشته زیاد از آن گفته شده است؛ مانعی که روند همکاری های ایران و آژانس را تا حدود زیادی هم متوقف کرده بود، نام این مانع نام آشنا هم چیزی نیست جز پارچین.
فرارو- روند همکاری های ایران و آژانس بین المللی به مانع خورد؛ البته نه یک مانع جدید وغیر قابل پیش بینی بلکه یک مانع نام آشنا. مانعی که ظرف سال های گذشته زیاد از آن گفته شده است؛ مانعی که روند همکاری های ایران و آژانس را تا حدود زیادی هم متوقف کرده بود، نام این مانع نام آشنا هم چیزی نیست جز پارچین.
به گزارش فرارو، پس از گذشت نزدیک به یک هفته از موعد اتمام گام سوم دور تازه همکاری های ایران و آژانس، رضا نجفی، نماینده دائم ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرد که «با توجه به پیچیده بودن مباحث قابل پیش‌بینی بود که اتمام بررسی‌ها تا تاریخ 25 اوت (3 شهریور) ممکن نباشد از این رو قرار است ادامه این مباحث در آینده نزدیک دنبال شود.»
بر اساس آخرین توافقی که ایران در پایان گام دوم دور تازه همکاری ایران و آژانس در 30 اردیبهشت 93 در تهران حاصل شد قرار شد که ایران در گام سوم، به منظور رفع سوالات و ابهامات حول محور ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای خود، 5 اقدام را در دستور کار قرار دهد.
این 5 اقدام که قرار شده بود تا 3 شهریور ماه از جانب ایران در دستور کار قرار گیرند عبارت بود از: تبادل اطلاعات با آژانس در رابطه با ادعاهای مطرح شده در خصوص مبادرت به انفجارات قدرتمند، از جمله انجام آزمایش انفجار قدرتمند در مقیاس بزرگ در ایران؛ ارائه اطلاعات مربوطه مورد توافق و توضیحات مربوط به مطالعات صورت‌گرفته و/یا مقالات منتشر شده در ایران در رابطه با ترابرد نوترون و مدلسازی‌ها و محاسبات مربوطه و استفاده ادعایی از آن‌ها در مواد فشرده؛ ارائه اطلاعات مورد توافق دوجانبه و انجام هماهنگی‌های لازم برای بازدید از یک مرکز تحقیقات و توسعه سانتریفیوژ؛ ارائه اطلاعات مورد توافق دوجانبه و دسترسی مدیریت شده به کارگاه‌های مونتاژ سانتریفیوژ، کارگاه‌های تولید روتور سانتریفیوژ و تأسیسات ذخیره‌سازی؛ جمع‌بندی رهیافت پادمانی در مورد رآکتور IR-40..
سوم شهریور ماه موعد مقرر پایان همکاری های ایران و آژانس آمد و هیچ خبری از توافق دو طرف در برداشته شدن این گام منتشر نشد.
البته دو روز قبل از آن یعنی اول شهریور ماه، رویترز در گزارشی مدعی شده بود که: همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی در پاسخ به سوالات آژانس در مورد فعالیت های هسته ای این کشور پیشرفت محدودی داشته است.
به گزارش خبرگزاری رویترز به نقل از منابع دیپلماتیک مدعی شده بود که «ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ممکن است گفت‌وگو در مورد این مساله را آغاز کرده باشند اما باور نمی‌کنند که تهران اطلاعات مورد درخواست آژانس را تاکنون ارائه داده باشد.»
رویترز اعلام کرده بود که یکی از اطلاعاتی که آزانس انتظار داشت به آن دسترسی پیدا کند مربوط به آزمایشات انفجاری می‌شد که آژانس آن را بخشی از تحقیقاتش در مورد وجود ابعاد نظامی احتمالی در برنامه هسته‌ای ایران می‌نامد.
همزمان روز اول شهریور ماه سردار حسین دهقان، وزیر دفاع ایران هم در کنفرانس خبری به مناسبت روز صنعت دفاعی اعلام کرد که «اجازه بازدید مجدد از سایت پارچین را به بازرسان آژانس انرژی اتمی نمی‌دهیم.»
پارچین، سایت نظامی است در جنوب شرقی تهران که از حدود 11 سال پیش آژانس بین المللی انرژی اتمی بر اساس اسناد نهادهای اطلاعاتی برخی کشورهای غربی مدعی آزمایش هایی هسته ای در این سایت شده بود.
آژانس این ادعا را در سال ۲۰۰۳ میلادی بر پایه تصاویری که از وجود اتاقک و مخزنی که برای آزمایش‌های هسته‌ای به کار می‌رود مطرح کرده بود.
سال ۲۰۰۳، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اطلاعات خود را درباره این اتاقک هسته‌ای این گونه گزارش داده بود: بر پایه اطلاعات یک کشور عضو (آمریکا) و عکس‌های ماهواره‌ای، ایران در سال ۲۰۰۰ در پارچین اتاقک ساخته که برای آزمایش‌های شبیه‌سازی هسته‌ای مناسب است. این آزمایش‌ها با مواد منفجره شناخته شده (غیر هسته‌ای) انجام شده تا اثرات انفجار را روی مواد خاص بررسی نماید؛ این آزمایش‌ها معروف به هیدرودینامیک هستند و یک گام لازم برای توسعه سلاح‌های هسته‌ای است. در این آزمایش‌ها، ایران از فلز تنگستن به عنوان جایگزینی برای به‌کارگیری نوترون استفاده کرد».
در بند دیگر درباره تولید نوترون که آژانس آن را هم مرتبط با پارچین دانسته بود، گفته بود:«آژانس توسط یک دولت آگاهی پیدا کرد که ایران کار را برای ساخت یک کپسول مناسب برای جای دادن مواد هسته‌ای انجام داده است. یک دولت عضو دیگر هم به آژانس گفت: ممکن است ایران آزمایش‌هایی در این زمینه درباره ارزیابی تولید نوترون مناسب برای انفجار هسته‌ای انجام داده باشد و طراحی این کپسول مطابق است با آن طراحی که ادعا شود، توسط شبکه قاچاق به ایران برده شده است».
بر همین اساس از سال 2003 آژانس به طور مکرر خواستار بازدید از سایت پارچین بوده است. با این حال این درخواست جز یکبار از سوی جمهوری اسلامی ایران مورد اجابت قرار نگرفت.
بازرسان آژانس در چارچوب ادعای خود موفق شدند، سال ۲۰۰۵ يک بار از پارچين بازديد کردند، اما به گفته يوکيا آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، در آن زمان آژانس اطلاعات لازم برای شناسايی محل مورد نظر برای انجام تحقيقات را نداشت.
پس از آن هم ایران بر پایه این استدلال که پارچین نه یک سایت هسته ای بلکه سایت نظامی است دیگر اجازه بازدید از آن را به بازرسان آژانس نداد.
درخواست بازدید از سایت پارچین در حالی مطرح شده است که براساس پیمان ان‌پی‌تی، آژانس تنها مجاز به بازدید و بازرسی از تاسیسات هسته‌ای اعلام شده از سوی کشورهای عضو است.در حالی که جمهوری اسلامی ایران این منطقه را به آژانس برای بازرسی معرفی نکرده است چراکه تاکید دارد در این سایت فعالیت هسته‌ای صورت نمی‌گیرد.
با این حال آژانس از ایران انتظار دارد که نه پیمان ان‌پی‌تی بلکه الحاقیه این پیمان را در دستور کار قرار دهد؛ الحاقیه‌ای که بر اساس آن، بازرسان آژانس، این اختیار را پیدا خواهند کرد که حداکثر ظرف 48ساعت از هر نقطه‌ای چه اعلام شده و چه نشده از سوی کشور عضو ان‌پی‌تی بازدید داشته باشند.
در دوسال پایانی عمر دولت احمدی نژاد ایران و آژانس نزدیک به یازده دور مذاکره فنی و حقوقی برگزار کردند که یکی از خواست های آژانس بازدید از پارچین بود که این خواسته هم آن زمان از سوی ایران رد شد و به نوعی به مانع اصلی همکاری های دو طرف تبدیل شد.
در دولت حسن روحانی همزمان با جدی گرفته شدن مذاکرات سیاسی در چارچوب مذاکرات ایران و گروه 1+5، مذاکرات فنی میان ایران و آژانس هم جدی گرفته شد بود و دو طرف دو گامی که پیش از این غیر قابل برداشته شدن می نمود را برداشتند در همین راستا ایران در مجموع 13 اقدام عملی را در دستور کار قرار داد.
بر این اساس پیش بینی می شد که با تعاملی که میان ایران و آژانس شکل گرفته است دو طرف بتوانند سایر سوالات و ابهامات حول محور گذشته برنامه هسته ای ایران را هم رفع کنند.
با این وجود در گام سوم و نهایی که به نظر می رسد منجر به مختومه شدن پرونده مطالعات ادعایی و یا ابعاد احتمالی برنامه هسته ای ایران خواهد شد دو طرف به همان مانع سخت قدیمی یعنی «پارچین» برخورده اند و با موضعی که وزیر دفاع ایران گرفته است احتمال بازدید بازرسان از این سایت همچون گذشته با سختی هایی روبرو است.
از این رو امروز رضا نجفی، نماینده ایران در آژانس اعلام کرد که سه گام از 5 گام اکنون کاملا اجرا شده و درباره دو گام دیگر علاوه بر مذاکراتی که در تاریخ 25 مرداد همزمان با خاتمه یافتن موضوع چاشنی‌های انفجاری در ایران برگزار شد، یک نشست فنی نیز در تاریخ 9 شهریور (دیروز) در تهران با هیات کارشناسی آژانس برگزار شد.
نماینده ایران در آژانس گفت: در این نشست بر اساس توافق ۳۰ اردیبهشت‌ماه سال جاری برای اجرای ۵ گام مذکور، دو طرف در مورد ادعاهای مربوط به آزمایشات بزرگ انفجاری به تبادل اطلاعات پرداختند و درباره مقالات علمی چاپ شده در ایران درباره محاسبات نوترونی راکتورهای هسته‌ای و ادعاهای پیرامون آن‌ها وارد بحث جدی شدند.
نجفی تاکید کرد که ادامه این مباحث در آینده نزدیک دنبال خواهد شود.
