ظریف: ایران از منابع شکل‌دهی به نظام آینده جهانی است

حمدجواد ظریفˈ وزیر امور خارجه،در یادداشتی که به عنوان مقدمه کتاب ˈدیپلماسی در عصر جهانی شدن - از تئوری تا عمل-ˈ منتشر شده است، نوشت: جمهوری اسلامی ایران یکی از منابع و موضوعات اصلی در شکل دادن به نظام آینده جهانی است.

به گزارش ایرنا، ظریف در این یادداشت افزود: ایران در صورت ارزیابی دقیق و ایفای نقش حساب شده، می تواند قدرت خود را نهادینه و اثرگذار کند.

رییس دستگاه دیپلماسی ایران اضافه کرد: با توجه به این واقعیت که منابع غیرنظامی قدرت

و به ویژه قدرت اقناعی و گفتمان های تاثیرگذار در شکل گیری ساختار آتی روابط بین الملل نقش برجسته ای دارند، می توان دریافت که جمهوری اسلامی ایران می تواند نقش برجسته ای در مناسبات در حال تکوین جهانی ایفا کند.

متن کامل یادداشت وزیر امور خارجه ایران بدین شرح است:

«به نام آنکه هستی نام از او یافت- فلک گردش، زمین آرام از او یافت

شاید آنچه بیش از هر عامل دیگری بهره گیری از دیپلماسی را برای کشورها و به خصوص جمهوری اسلامی ایران ضروری می سازد، شرایط و ویژگی های دوران گذار در مناسبات جهانی است.

با خاتمه نظام دوقطبی، نظام بین المللی جدید هنوز به نقطه کانونی مشخصی نرسیده و نظم نوینی نهادینه نشده است. دوران گذار به دلیل پیچیدگی و ابهام ذاتی از حساس ترین، مخاطره آمیزترین و سرنوشت سازترین مقاطع تاریخ به حساب می آید.

در گذشته، چنین دوران هایی اغلب با جنگ ها و رقابت های نظامی قهرآمیز همراه بود، ولی در دوره کنونی، به دلیل تغییرات محیط جهانی و تحول ماهیت قدرت و همچنین تنوع بازیگران، رقابت ها بیشتر اشکال غیرنظامی به خود گرفته؛ گرچه از شدت و اهمیت حیاتی آن کاسته نشده است.

گذار از تمرکز بر قدرت نظامی سنتی به سایر ابعاد نوظهور قدرت، اصالت یافتن مشخصه های فرهنگی، معنایی، هنجاری، گفتمانی و نامتقارن و اشاعه معانی غیرنظامی قدرت مانند قدرت اقتصادی، قدرت تکنولوژیک، قدرت بازیگری و قدرت اجماع سازی از نمادهای این تحول بوده است.

ظهور بازیگران غیردولتی - از سازمان ها گرفته تا حتی افراد - و نقش آفرینی آنها در کنار دولت ها یکی دیگر از همین ویژگی ها است. ماهیت جهانی فرایندهای گوناگون به دوران انزواجویی داوطلبانه در روابط بین الملل پایان داده و غیبت در عرصه های منطقه ای و بین المللی نه یک امتیاز که نوعی نقطه ضعف و کاستی محسوب می شود.

در این اوضاع و احوال، رویکرد چندجانبه گرایی و «همکاری و رقابت» جای «تقابل یا همکاری بی قید و شرط» را گرفته و بازی با حاصل جمع صفر جایگاه خود را در مناسبات نوین جهانی از دست داده است و اصرار بر اینگونه کنشگری تنها به ضرر و خسارت همگانی منتهی شده و خواهد شد.

در شرایط حاضر، همه کنشگران جهانی صرف نظر از میزان قدرت خود، در پی شکل دهی به «وضع مطلوب» هستند و در مسیری از رقابت هنجاری، ارزشی و فرهنگی حرکت می کنند. بنابر این، قدرت های بزرگ، متوسط و حتی کوچک، با داشتن ارزیابی صحیح از شرایط انتقالی و برنامه ریزی هوشمندانه برای استفاده از این شرایط می توانند جایگاه جهانی خود را ارتقا داده و قدرت و نفوذ خود را نهادینه و تثبیت کنند.

در مقابل، آن دسته از کشورها که ارزیابی درستی از شرایط انتقالی و توانمندی ها و آسیب پذیری های خود ندارند، موقعیت و نفوذ خود را از دست داده و به حاشیه رانده می شوند.

در این دوران انتقالی، ایران برخودباوری برخاسته از انقلاب اسلامی خود یکی از منابع و موضوعات اصلی در شکل دادن به نظام آینده جهانی است؛ لذا در صورت ارزیابی دقیق و ایفای نقش حساب شده، می تواند قدرت خود را نهادینه و اثرگذار کند.

با توجه به این واقعیت که منابع غیرنظامی قدرت و به ویژه قدرت اقناعی و گفتمان های تاثیرگذار در شکل گیری ساختار آتی روابط بین الملل نقش برجسته ای دارند، می توان دریافت که جمهوری اسلامی ایران می تواند نقش برجسته ای در مناسبات در حال تکوین جهانی ایفا کند.

در واقع، سابقه غنی فرهنگی و تمدنی و عمق و گستره خاستگاه فرهنگی ایران در کنار استقلال و اعتماد به نفس ناشی از گفتمان اصیل انقلاب اسلامی توان عملی برای نقش آفرینی جهانی در حوزه نظام معنایی را برای ایران فراهم کرده است.

تحقق چنین اهدافی بدون دیپلماسی کارآمد، خلاق و مبتکر و استفاده بهینه، منسجم و هدفمند از اشکال مختلف آن امکانپذیر نخواهد بود. جهانی شدن ارتباطات و احساسات و دسترسی همگانی به ابزارهای جهانی انتقال دیدگاه ها و نظرات، دیپلماسی را آنچنان گسترده کرده است که هرکسی با داشتن یک وسیله ارتباطی کوچک همچون رایانه های دستی و حتی تلفن همراه می تواند در حوزه دیپلماسی وارد شود. شبکه های اجتماعی به خوبی این تحول بنیادین را نشان داده اند.

در چنین فضای متحول، پرآشوب، پرمخاطره و پرفرصتی جمهوری اسلامی ایران که ادعای پیشگامی در عرصه دیپلماسی را داشته و فرستادگان مناطق مختلف در بیش از دو هزار سال قبل با امنیت کامل در مرزهای آن رفت و آمد می کردند، می تواند یک بار دیگر قدرت دیپلماتیک خود را به رخ جهانیان بکشاند؛ قدرتی که به فرموده رهبر معظم انقلاب باید متکی بر اقتدار درونی باشد.ˈ