چالش های اعراب در برخورد با ایران

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از الجزیره، توافق هسته ای ایران احتمالا به وضعیت موجود میان کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و تهران پایان خواهد داد. درحالیکه خروج نیروهای آمریکا از عراق، توازن منطقه را به لرزه انداخت، یک توافق هسته ای می تواند به معنای افزایش بی سابقه قدرت ایران در منطقه باشد. این توسعه هسته ای باعث شکل گیری فاصله ای سیاسی میان کشورهای حوزه خلیج فارس شده است.

اما تمام کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در توافق کامل با هم نیستند. عمان رویکردی بی طرفانه اتخاذ کرده، در حالیکه تاکنون نقش میانجی را در روابط میان ایران و آمریکا داشته است. امارات که هنوز عاجز از موضع گیری است، طرف عربستان را گرفته و از سویی دیگر تلاش می کند روابط خود با ایران را بهبود ببخشد. عربستان جنگ نیابتی خود علیه ایران را تشدید کرده و پس از ابراز تمایل ایران و آمریکا به بهبود روابط، احساس تهدید و خیانت می کند.

در عین حال ناآرامی های بهار عربی همچنان ادامه داشته و مفاهیم بسیاری برای منطقه دارند. یک آگاهی جمعی جدید برای تغییر، موجب شکل گیری اراده اجتماعی مستحکمی برای دگرگون سازی سیستم های مستبد حاکم شده است. این شرایط همچنین باعث قدرت گرفتن بازیگران غیردولتی شده و تعاملات فراملی را تشدید کرده است. تصویر جامع تر از شرایط بین المللی چندان مطلوب نیست. ضمن اینکه در عرصه جهانی جستجو برای توازن قوا در دوران پس از جنگ سرد همچنان ادامه دارد و خلا قدرت قابل توجهی را ایجاد کرده و فضا برای مانور بازیگران جهانی را گسترش داده است.

قدرت منطقه ای رو به رشد ایران و سیاست خارجی متفاوت، آن چیزی نیست که مطلوب کشورهای حوزه خلیج فارس باشد. این اختلافات نیازمند نگاهی از خارج به داخل و پشت سر گذاشتن گذشته و نگاه به آینده است. تغییر نظم منطقه ای، کشورهای حوزه خلیج فارس را با سه چالش روبرو کرده است. نخست غلبه بر اختلافات برای کسب یک ایده جدید قدرت جمعی است که می تواند تلاش های سیاسی را در راستای بازسازی چشم انداز سیاسی منطقه بسیج کند.

کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تا حدودی در برابر بهار عربی مصون هستند چراکه جمعیتی اندک و اقتصادی غنی دارند. با این حال تقاضا برای یک حکمران خوب، حقوق و آزادی های جهانی از بین نمی رود. ضروری است که این کشورها مطالبات اجتماعی مردم را با برقراری ارتباط و گفتگو با شهروندان و رسیدگی به تقاضاهایشان جدی بگیرند.

دومین چالش موجود تقویت ساختار شورای همکاری خلیج فارس و از بین بردن اختلافات در حوزه مسائل منطقه ای است. پیامدهای توافق هسته ای ایران به معنای تغییر زیرساختی توازن قوا در منطقه خواهد بود و هیچ کشوری نمی تواند به تنهایی این تغییر را مدیریت کند. اگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس خواهان ممانعت از تبدیل شدن این شورا به یک سازمان ناکارآمد هستند، نیازمند یک طرح اقدام جمعی جدید خواهند بود.

سومین چالش، توسعه یک استراتژی مشترک برای مقابله با ایران است. توافق هسته ای ایران منجر به شکل گیری درجه ای مشخص از اعتدال در سیاست خارجه این کشور خواهد شد. این توافق همچنین بر عرصه داخلی آن تاثیر خواهد گذاشت، به خصوص در زمینه گشایش اقتصادی. البته این توافق تاثیر چندانی بر ساختار نظام ایران نخواهد داشت، به همین دلیل اعتدال سیاست خارجه ایران باعث کاهش کامل تنش ها در منطقه نخواهد شد.

کشورهای حوزه خلیج فارس در تلاش برای کسب دوباره انسجام منطقه ای مجبور به اجرای اقدامات قاطعانه در سه حوزه کلیدی هستند. نخست، کاهش تنش های فرقه ای است. در حال حاضر خطر بالقوه گسترش درگیری های فرقه ای در سراسر منطقه وجود دارد.

مسئله دوم تعامل با ایران برای ایجاد کانال هایی از اعتدال در سیاست ها منطقه ای است. این تعامل باید به طور جمعی و با همکاری کامل باشد.

سوم تقویت همکاری با ترکیه است که می تواند به توازن قوا با ایران کمک کند و در عین حال روابط اقتصادی و سیاسی با این کشور را حفظ کند. سیاست خارجی ترکیه در برابر مصر، باعث ایجاد اختلاف این کشور با برخی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس شده اما این مسائل باعث ایجاد فاصله چندانی میان دو طرف نخواهد شد. ترکیه می تواند برای مقابله با نفوذ منطقه ای ایران به شورای همکاری خلیج فارس کمک کند.

وضعیت موجود در حوزه خلیج فارس، پایدار نیست. یک همکاری منطقه ای جدید به همراه ارزیابی دقیق ریسک، در کنار برنامه های معطوف به آینده به بازسازی نظم منطقه ای کمک خواهد کرد. خطرات جایگزین، سقوط ساختار منطقه ای را به دنبال خواهد داشت، به گونه ای که در مرحله بعدی حتی با هزینه ای بالا نیز قابل ترمیم نخواهد بود.