از جلوی آشپزخانه و نمازخانه می‌گذرد و در انتهای راهرو در آهنی پشت بام وزارت علوم را باز می‌کند. نزدیک غروب است، باد کمی می‌وزید و دکتر توفیقی سرپرست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با حوصله جلوی دوربین قرار گرفته و عکس می‌گیرد.
در سوی دیگر در راهرو محافظان و رئیس دفتر او ایستاده‌اند و به ژست‌های دکتر نگاه می‌کنند و هر کدام نظری در مورد یک عکس بهتر از او می‌دهند. یکی معتقد است که دکتر بهتر است دست به سینه باشد و دیگری می‌گوید اگر یک دستش را در جیبش بگذارد، ابوهت عکس بیشتر می‌شود. چند فریم عکس که گرفته می‌شود و چند قدمی دکتر روی پشت بام جابه‌جا می‌شود با خنده و علامت دست نشان می‌دهد که دیگر از گرفتن عکس خسته شده است و می‌گوید کافی است برگردیم به اتاق برای مصاحبه.
گفت‌وگو ساعت 6:30 دقیقه عصر پنجشنبه و بین چند جلسه در اتاق مستطیل شکل وزیر علوم در طبقه 16 وزارتخانه شروع شد و جایی که پیش از این هم دو سال (بین سال‌های 82 تا 84) محل کار دکتر توفیقی به عنوان آخرین وزیر علوم دوره اصلاحات بود.
او که دارای دکترای تخصصی در رشته شیمی است و استاد دانشگاه تربیت مدرس، در طول مصاحبه با صبر و آرامش به سوالات پاسخ و وقت نیم‌ساعت را به یک ساعت افزایش داد.
دکتر توفیقی در شرایطی پست سرپرستی وزارت علوم را در سه هفته گذشته برعهده گرفته که در این مدت منتقدانش تلاش کردند تا حتی با پخش فیلم‌های سیاسی دست به تخریب او بزنند و در مقابل طرفدارانش، با انتشار بیانیه‌های مختلف از او حمایت کرده‌اند و از دکتر روحانی خواسته‌اند، تا دکتر توفیقی را به عنوان وزیر پیشنهادی علوم به مجلس معرفی کند؛ موضوعی دکتر توفیقی در این بار می‌گوید نظر دکتر روحانی این است که در نهایت این معرفی به مجلس صورت بگیرد. البته هنوز زمان برای معرفی در نظر گرفته نشده و همه چیز به شرایط بستگی دارد و اینکه تحولات به چه سمتی می‌رود.
با دکتر توفیقی درباره فشارهای سیاسی، فضای امنیتی دانشگاه‌ها، تغییر مدیران وزارت علوم و تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها مصاحبه کردیم. آنچه در ادامه می آید متن کامل مصاحبه مجله آسمان با جعفر توفیقی سرپرست وزارت علوم است.
بعد از انتخابات کارگروه‌هایی تشکیل شد که یکی از آن ها در ارتباط با وزارت علوم بود و از افراد مختلف برنامه های کاری گرفته شد و خبرها حکایت از این داشت که شما گزینه اصلی برای پست وزارت علوم هستید اما در آخرین روزها شاهد این بودیم که دکترمیلی مفرد به مجلس معرفی شدند، چه اتفاقی باعث شد که شما به عنوان گزینه اصلی و در مرحله اول به مجلس معرفی نشوید؟
دکتر روحانی پس از انتخابات کمیسیون‌هایی را تشکیل دادند و در زیر مجموعه هر کمیسیون نیز کارگروه‌هایی شکل گرفت که یکی از این کارگروه‌ها، «کارگروه علم و فناوری» یا همان «کارگروه آموزش عالی» بود که زیر مجموعه کمیسیون فرهنگی- اجتماعی قرار داشت. از بنده خواسته شد که مسئولیت این کارگروه را برعهده بگیرم و چهره‌های شاخص را از دانشگاه دعوت کنم و کارگروه را تشکیل دهم. همچنین چند مسئولیت به کارگروه ها داده شد یا به عبارتی چندتا کار از آن ها خواسته شد. اول این که تحلیل و گزارشی از وضعیت و عملکرد آن دستگاه را ارائه دهند؛ دوم چالش ها و آسیب های آن دستگاه را شناسایی کنند و سوم هم این بود که تا 5 نفر افراد مناسب برای مسئولیت آن دستگاه را پیشنهاد بدهند. کارگروه ما هم تشکیل جلسه داد و آن کارهایی که خواسته بودند انجام دادیم و پنج نفر هم به دکتر روحانی معرفی شدند.
چه کسانی بودند؟
اجازه بدهید اگرخود ایشان صلاح دیدند افراد را معرفی کنند، منتها اسم بنده هم در لیست بود، اسم دکتر فرجی دانا و میلی منفرد هم مطرح شد. . اما نکته اصلی این بود که کارگروه ها جمع بندی نهایی نمی کردند، کارگروه ها موظف بودند که تا پنج نفر نامزد مناسب را با شاخص های مطرح شده از سوی دکتر روحانی، معرفی کنند و بر اساس آن دکتر روحانی باتوجه به برنامه هایشان و شناختی که از افراد دارند تصمیم نهایی را بگیرند. لذا کارگروه در این حوزه دخالتی نداشتند و همه هم این را پذیرفته بودند که انتخاب نهایی مبتنی بر دیدگاه دکتر روحانی باشد. طبیعتا ایشان هم ملاحضاتی را باید مد نظر قرار می دادند تا هم در عرصه ملی و هم در ارتباط با مجلس و دانشگاه ها پاسخگو باشند. بنابراین از دیدگاه بنده تصمیم و ملاحظه ایشان محترم بوده است.
در نهایت دکتر میلی منفرد به مجلس معرفی شدند، شما جلسات رای اعتماد در مجلس، نطق نمایندگان مخالف و دفاع دکتر میلی منفرد را دنبال می کردید؟
بله ، کم و بیش در جریان برنامه های دکتر میلی منفرد و بحث‌های رای اعتماد در مجلس بودم.
درجریان این جلسات برخی نمایندگان به دکتر منفرد اتهامات مختلفی وارد کردند، ازجمله جهت گیری های خاص سیاسی و کارسیاسی دردانشگاه و درنهایت هم دکتر منفرد نتوانستند رای اعتماد بگیرند، فکر می کنید چرای دکتر منفرد رای نیاوردند؟
اینکه گفته می‌شود افراد سیاسی هستند و طبق آن صلاحیتشان بررسی شود به نظر من درست نیست، بالاخره تمام افراد به خصوص کسانی که دررده‌ها و سطوح بالای مدیریتی بوده و هستند، دارای گرایشات سیاسی اند اما نکته مهم این است که وقتی مسئولیتی را می‌پذیرند، دیگر آن مسئولیت، مسئولیتی ملی است و باید بنا بر مصالح و قوانین و مقررات کشور انجام وظیفه کنند. دکتر میلی منفرد هم طبیعی است که همانند سایر افراد و مسئولین گرایشات سیاسی داشته باشند، اما به نظرم دکتر منفرد شخصیتی بودند که همیشه انجام وظیفه برایشان در اولویت بوده و درهرمسئولیتی هم که بودند آن را درست انجام دادند اما اینکه چرا رای نیاوردند این در واقع جزو اختیارات مجلس است؛ دکتر منفرد هم از برنامه هایش دفاع کرد و صحبت های مخالفان را هم گوش داد و پاسخ گو بود ولی تصمیم نهایی را نمایندگان مجلس گرفتند و اختیارداشتند رای منفی بدهند و چون این دقیقا طبق قانون و قابل احترام است ولی این که چرا برخی نماینده ها رای منفی دادند را باید خودشان پاسخ دهند.اما به نظرم این رای منفی بیشتر برمی گردد به انتظاراتی که نماینده ها دارند.
آقای دکتر، بررسی کلی جلسه رای اعتماد در مجلس نشان می دهد که سه تن از وزرای پیشنهادی دولت دربخش های اجتماعی رای اعتماد نگرفتند درحالی که تیم اقتصادی دولت رای بالایی گرفتند، این موضوع به نظر شما پیام خاصی برای دولت داشت؟
فکرمی‌کنم دراین دوره از مجلس و رای اعتماد، نمایندگان محترم روی دستگاه‌ها و وزارتخانه‌هایی که بیشتر با جوانان در ارتباط هستند حساسیت داشتند و تجربیات گذشته هم نشان داده که جوانان، دانشگاه ها، آموزش و پرورش و ورزش نقش تاثیرگذاری دارد. بنابراین جمع بندی‌ام این است که در این دوره، مجلس روی وزارتخانه هایی که با امور فرهنگی و اجتماعی سر و کار دارند، حساسیت بیشتری نشان داد و نظر خودشان را در رایشان نشان دادند.
یعنی فکر نمی کنید این عدم رای اعتماد جنبه سیاسی داشته باشد؟
این پاسخی است که رای دهندگان باید بدهند، درهرحال، هر جنبه ای داشته باشد در نهایت نمایندگان اختیاراتی دارند و از آن استفاده کردند، ومبتنی بر هر دیدگاهی باشد، محترم است و نمایندگان محترم باید پاسخ دهند.
پس از عدم رای اعتماد به دکتر میلی منفرد، چه زمانی سرپرستی وزارت خانه به شما پیشنهاد شد؟
فردای جلسه رای اعتماد درمجلس؛ جمعه پیشنهاد سرپرستی وزارت خانه به من داده شد.
خود دکتر روحانی با شما تماس گرفتند؟
نه، ازدفترشان با بنده تماس گرفته شد.
بعد از معرفی شما به عنوان سرپرست وزارت علوم و تحقیقات عده‌ای اعلام کردند که شما با پیش شرط اینکه در نهایت به عنوان وزیر پیشنهادی به مجلس معرفی شوید، این مسئولیت را قبول کرده اید، حتی آقای ترکان هم چند روز پیش در مصاحبه ای گفتند که شما گزینه نهایی دکتر روحانی برای معرفی به مجلس هستید، آیا شما این پیش شرط را گذاشته اید؟
نه واقعیت این است که من پیش شرط نداشته ام، قبل ازانتخابات باتوجه به این که من درستاد دکتر عارف بودم، بناشد در یک مقطع با ستاد دکتر روحانی هم همکاری کنم، دراین مقطع هم که مسئولیت پذیرفتم در وهله اول هدفم کاملا همکاری با ایشان بوده است و پیش شرطی نداشته ام ولی نظر خود دکتر روحانی این است که درنهایت این معرفی به مجلس هم صورت بگیرد البته زمانی هنوز برای معرفی در نظر گرفته نشده و همه چیز به شرایط بستگی دارد و این که تحولات به چه سمتی می رود.
درسوی مقابل چی، آیا رئیس جمهور در این ماه های سرپرستی برای شما محدودیت هایی گذاشته اند و تا چه اندازه دستتان باز است و اختیارات به شما داده شده؟
نه محدودیتی مطرح نیست،فقط دکتر روحانی از بنده انتظاراتی داشتند که این انتظارات هم کاملا منطبق بر مشی، برنامه‌ها و سوابق بنده در آموزش عالی است. ازجمله اینکه تاکید داشتند که دانشگاه‌ها باید آرام باشند، بستری برای ادامه تحولات علمی باشند و دانشگاه ها باید از اختیارات بیشتری برخوردار شوند و دانشگاهیان هم بیشتر درامور مشارکت داشته باشند. اینها توصیه‌ها و راهنمایی‌هایی بود که کاملا منطبق بود بر خواست دانشگاهیان و سابقه بنده است.
در زمان معرفی دکتر منفرد به مجلس و قبل از آن زمانی که از شما به عنوان گزینه اصلی نام برده می شد، شاهد بودیم اتهامات مختلفی به شما وارد شد و در فضای مجازی فیلم‌هایی از شما و دکتر منفرد منتشر و در مجلس هم دست به دست شد، حتی برخی گروه های تندرو بیانیه ها و نامه هایی با امضا برعلیه شما جمع آوری کردند و شما و دوستانتان را به ترویج سکولاریسم در دانشگاه متهم کرده و اعلام کردند شما به دنبال طرفداری از دانشگاه های غربی و ترویج آن در کشور هستید، پاسخ شما به این اتهامات چیست؟
هرادعایی که می‌شود باید همراه باآن مستنداتی هم ارائه شود، بنده سوابق کاریم مشخص است و 30 سال است که درمدیریت های مختلف آموزش عالی کشور از دانشگاه گرفته تا مراکز پژوهشی و وزارت علوم سابقه کار دارم. در واقع از مدیریت گروه فنی مهندسی دانشگاه تربیت مدرس کارم را شروع کرده ام به عنوان یک مسئول اجرایی و بعد معاونت آموزشی دانشگاه را برعهده داشته ام، پس از آن معاون آموزشی وزارت علوم بوده ام و بعد از مدتی هم وزیر علوم و عضو ده ها شورا وهیات های امنا و ممیزه هستم، مدتی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده ام همین حالا هم با دبیرخانه شورا همکاری می کنم، عضو کمیسیون آموزش عالی مرکز پژوهش های مجلس هستم و در تدوین برنامه سوم و چهارم توسعه مسئول کمیته آموزش عالی بودم در تدوین نقشه جامع علمی کشور هم جزو کسانی بودم که اظهار نظر کردم؛ این ها سوابق کاری من است و این که حالا گفته شود گرایشات غربی دارم یا سکولار باید مستندات ارائه شود. در زمان معاونت آموزشی من اولین سند اسلامی کردن دانشگاه ها تدوین شد.
بنابراین خواهشم این است که اگر کسی می خواهد صحبتی درباره سابقه مدیریتی و رفتاری من داشته باشد باید به این مستندات مراجعه کند و بعد اظهار نظرکند، اگر همه بخواهیم بدون دلیل و مدرک و شواهد صرفا به خاطر منافع همدیگر را تخریب کنیم کشور ضرر می کند البته من استقبال می کنم از انتقاد، طبیعی است که هر فردی نقطه ضعف هایی داشته باشد من هم نمی گویم در 30 سال نقطه ضعف نداشته ام و حتما هم زیاد بوده ولی این تفاوت می کند با این که اتهام بزنند و بگویند فلانی گرایشات غربی و سکولار دارد.
بعضی از نمایندگان مجلس شما را به حوادثی که بعد از انتخابات 88 رخ داد مرتبط می دانند و فیلم هایی را هم در این ارتباط پخش کرده اند و ادعا می کنند شما التهابات سیاسی را به دانشگاه بر می گردانید، حتی حسین شریعتمداری سردبیر روزنامه کیهان در سرمقاله ای به این موضوع اشاره کرد و نوشت شما فردی هستید که آمده اید تا جو آرام دانشگاه ها را به هم بریزید...
باز هم خواهش می کنم دوستان مراجعه کنند به سابقه ام و 6 سالی که معاون آموزشی وزیر بودم و ارتباط تنگاتنگی با دانشجویان داشتم و به استناد آن سوابق صحبت کنند و مهم تر از آن برگردند به سال های 82 تا 84 که وزیر علوم بودم و یک نشانه ای برایم ارائه دهند که در آن دو سال در دانشگاه ها تشنجی بوده است، به کسی بی احترامی شده، خدای نکرده به نظام و کشور توهین شده؛ خاطرم هست در اولین روزهایی که مسئولیت وزارت علوم را در سال 82 برعهده گرفتم اولین مواجه ام با دانشجویان بود و در واقع خواهش کردم که صرفا باید در چارچوب قانون عمل کنند و مخاطبم هم تشکل های دانشجویی بود و در خواست کردم در چارچوب مقررات و قوانین کشور برخورد کنند و ارزش های نظام را پاس بدارند و به آن ها گفتم به عنوان وزیر علوم تا زمانی می توانم از آن ها حمایت کنم که از چارچوب ها خارج نشوند و اگر خارج شوند دیگر وزیر علوم مسئولیتی نخواهد داشت و کاری نمی تواند انجام دهد و سروکارشان با نهادهایی است که این مسئولیت ها را برعهده دارند.
بنده همیشه این ادعا را کرده ام و الان هم دارم تکرار می کنم اصلی ترین کارکرد دانشگاه توسعه علمی است و دانشگاه محل حزب و حزب بازی نیست و فعالیت های سیاسی دانشجویان هم تاجایی قابل احترام است که مبتنی بر قوانین باشد و لطمه ای به کارکردهای علمی دانشگاه نزند و آرامش دانشگاه را به هم نریزد، البته این حرف مربوط به امروز نیست وخواهش می کنم از منتقدین بروند و بررسی کنند تا به بینند که با همه تشکل های دانشجویی در آن سال ها ارتباط صمیمانه داشته ام با مجلس هم رابطه خوبی داشتیم و جز بحث کارشناسی و علمی هیچ صحبتی نبوده و خودم از بحث سیاسی پرهیز می کنم. .
پس فکر می کنید که این مباحث از کجا نشات می گیرد و چرا طرح می شود؟ شاهد این هستیم که از تریبون نماز جمعه گرفته تا مجلس الان این موضوعات مطرح می شود، مثلا آیت الله صدیقی در نماز جمعه تهران خطاب به دکتر روحانی گفتند کسی را به عنوان وزیر علوم انتخاب نکنید که آرامش دانشگاه را برهم بزند و رویه کنونی را تغییر دهد.
چون همیشه خوشبین هستم و به مسائل مثبت نگاه می کنم، به نظرم دوستان نگرانی ها و خواسته هایشان را بیان می کنند، انتظار دارند دانشگاه ها آرام باشد و تحول علمی خودشان را ادامه دهند. در این بین هم گفتم تا زمانی که نامی از کسی نبردند و تنها خواسته هایشان را مطرح می کنند قابل احترام است و درخواست های درستی هم هست که باید دانشگاه آرام باشد و توسعه علمی ادامه پیدا کند ولی اگر بعضا منظورشان این باشد که آقای توفیقی اگر بیاید دانشگاه دچار بی نظمی می شود من این اطمینان را به اتکای 30 سال کارم می دهم که این اتفاق نخواهد افتاد.
ولی آقای دکتر آن ها مثلا می گویند که شما و دوستانتان مسئول به وجود آمدن ماجراهای کوی دانشگاه در سال 78 در دانشگاه بوده اید.
به بینید ادعا که کافی نیست، سند ارائه بدهند تا دادگاه رسیدگی کند؛ به نظرم دیگه وقت این رسیده که برای گفت و گو با هم زبان سیاسی را کنار بگذاریم،همه ما تجربیات مثبت و منفی داریم. فکر می کنم یکی از پیام های این انتخابات این بود که رویه های گذشته واقعا ایرادهایی داشته، این که حالا یک عده ای یک طرف جمع بشوند و حالا یک عده دیگر را محکوم کنند و برعکس کار خوبی نخواهد بود. به سهم خودم پیامی که از این انتخابات گرفتم این است که افراط و تفریط در کشور جواب نمی دهد، تخریب جواب نمی دهد باید دور هم جمع شویم و با هم کار کنیم، نقاط مثبت و منفی هم را به بینیم و با حسن نیت برطرف کنیم.
این که بگوییم این ها مسببین کوی دانشگاه بوده اند درست نیست. در این باره دستور رسیدگی و دادگاه تشکیل شده، اسناد و مدارکی هم وجود داشته، برویم به بینیم چه کسی در آن دادگاه محکوم شده؟ اگرمثلا آقایی محکوم شده خوب پرونده اش هست ولی اگر این نیست چرا بیاییم در جریانات سیاسی او و دیگران را تخریب کنیم. بنابراین تا چیزی ثابت نشده باشد توسط مراجع ذی ربطش بنده هیچ وقت به خودم اجازه نمی دهم قضاوتی کنم که کسی خلافی کرده است. درباره 78 هم اگر کسی ادعایی دارد با دلیل و مدرک ثابت کند و مطمئن باشید کسی از بی قانونی و تخلف دفاع نخواهد کرد. این درست نیست که دور به ایستیم و همدیگر را تخریب و تضعیف کنیم برای یک بارهم شده بیایید تجربه جدیدی را امتحان کنیم.
در این بین که از حفظ رویه کامران دانشجو وزیر علوم قبلی برای حفظ آرامش دانشگاه یاد می شود، آیا به نظر شما واقعا محیط دانشگاه ها در این چند سال گذشته آرام بوده و اصلا چه تعریفی از نظر شما برای جو آرام دانشگاه وجود دارد؟
به بینید دانشگاه آرام از نظرم دانشگاهی است که در اوج نشاط، امید، تلاش و کار باشد. یعنی آرامشی که به قیمت بی‌تحرکی، گوشه نشینی، حاشیه نشینی و نارضایتی باشد، مورد قبولم نیست و هیچ کسی هم از آن دفاع نمی کند. قطعا آرامش، بستر تحولات و رشد علمی خواهد بود به خصوص اینکه برای حیات دانشگاه‌ها این ضروری است، فقط تاکیدی که بنده دارم این است که آرامش فعلی را حتما داشته باشیم ولی درکنارش جنب و جوش دانشجویی، امید به آینده و نشاط را هم داشته باشیم و در این بین برای تحقق آن کافی است تابع قوانین و مقررات باشیم و همه بپذیریم جنب و جوشی که می گوییم در چارچوب قوانین است و این پیش از این تجربه شده و باید دوباره به سمت آن حرکت کنیم.
بسیاری از کارشناسان در حوزه های مختلف معتقدند، افرادی که در شرایط کنونی آمده اند و مسئولیت وزارت خانه ها را برعهده گرفته اند باتوجه به شرایط موجود کشور در «میدان مین» پاگذاشته اند، درباره وزارت علوم هم کارشناسان دانشگاهی این موضوع را مطرح می کنند و می گویند این وزارت خانه شرایط «نابه سامانی» دارد، شما خودتان که رئیس کارگروه آموزش عالی بوده اید و الان سرپرستی این وزارت خانه را برعهده دارید، وضعیت را چگونه ارزیابی می کنید؟
اعتقاد دارم که آموزش عالی کشور در مسیر خودش پس از انقلاب اسلامی رشد یافته است و این قابل کتمان نیست و دانشگاه و دانشجویان ما پیشرفت های بسیاری کردند و نمونه آن را می توان در افزایش تعداد دانشجویان، رشد دوره های تحصیلات تکمیلی و در آثار پژوهشی و علمی و ارتباط دانشگاه و صنعت به خوبی دید، مسیر حرکت علمی در کشور رو به رشد بوده است و تردیدی نیست هر کدام از ما در هر مقطعی که مسئول بوده ایم نقاط مثبت، منفی و دست آوردهایی داشته ایم و باید به این فکر کنیم وقتی به جای نفر قبلی می آییم سنگی روی سنگ های قبلی بگذاریم و این ساختمان را بسازیم و تخریب نکنیم البته انتقاد سازنده بکنیم و مطمئن هستم که نفری که بعد از من هم در سال 84 آمده از دید او هم یک سری نابسامانی هایی وجود داشته است و الان که بنده این جا هستم هم نقاط ضعفی شناسایی می کنم. مشی مدیریتی بنده در هر جایی که می روم این است که نقاط قوت موجود را شناسایی و تقویت می کنم و از طرف دیگر، با شناسایی نقاط منفی و همفکری و مشارکت کارشناسان در اصلاح و بهبود آن ها اقدام می کنم.
فکر می‌کنید چه آسیبی درطول این 8 سال گذشته به نهاد آموزش عالی وارد شده است؟
آسیب شاید کلمه سنگینی باشد، بعضی چیزها سلیقه های مدیریتی است مثلا سلیقه مدیریتی من بیشتر عدم تمرکزاست و بیشتر مایل هستم وزارت علوم بیشتر درجایگاه سیاستگذاری، حمایت و ارزیابی باشد و کارهای اجرایی به دانشگاه ها واگذار شود، فکر می کنم در این صورت مشارکت اعضا هیات علمی بیشتر جلب می شود و اعتقاد دارم که دانشگاهیان باید بتوانند در انتخاب مسئولین دانشگاه نقش بیشتری داشته باشند؛خوب این یک سلیقه است اما نمی خواهم بگویم اگر این اتفاق نیفتد آسیب به دانشگاه وارد می شود ولی ممکن است اجرای هر سلیقه ای یک مقداری سرعت پیشرفت علمی را کمی تند یا کند کند ولی بلاخره برآیند کلی این است که کشور در زمینه علمی و دانشگاه پیشرفت کرده است. حالا ما هیچ ابایی هم نداریم و اگر اصل را بر همکاری بگذاریم حتی می توانیم وقتی نفر جدید می آید از تجربیات نفر قبلی استفاده کنیم و نقاط ضعف را شناسایی کنیم.
خود شما اولویت های کاریتان چیست؟
الان اجرای قوانین و برنامه ها اولویت اصلی در کشور است. ما سند چشم انداز 20 ساله و سیاست های کلی نظام را داریم که مقام معظم رهبری ابلاغ کرده است، نقشه جامع علمی کشور وجود دارد که شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب کرده و قانون برنامه پنجم توسعه را هم داریم که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است. تمام این قوانین اسناد علم و فناوری است و اولویت من هم اجرایی کردن همین قوانین است البته عرض کردم حتما هر مدیریتی سلائق مدیریتی خودش را هم دارد و می تواند همین برنامه ها را با رویکرد خاصی اجرایی کند.
این اسناد، سندهای بالای دستی کشور هستند و بعد از قانون اساسی مهم ترین قوانین محسوب می شوند و من به دنبال اجرای آن ها هستم. منتها رویکرد مدیریت ام عدم تمرکز و حمایت از استقلال دانشگاه ها است و یک مقدار ارائه تسهیلات و کم کردن مقررات دست و پاگیر؛ فکر می کنم دانشگاه ها نهادهایی هستند که با مقررات و آئین نامه های حداقلی می توانند خودشان را اداره کنند. یکی دیگر از اولویت هایم تقویت هیات های امنا است و آن ها را مهم ترین رکن در دانشگاه ها می دانم و به دنبال تقویت آن ها هستم تا بتوانند مدیریت و سیاست گذاری کنند.
آیا در انتخاب ریاست دانشگاه ها هم تغییراتی به وجود خواهید آورد و آن را برعهده دانشجویان و استادان و هیات علمی آن داشگاه می گذارید؟
نه به بینید این موضوع طبق قانون از اختیارات وزیر علوم و با تایید شورای عالی انقلاب فرهنگی است و نمی‌توان آن را برعهده کسی گذاشت ولی می توان از مشورت دانشگاهیان استفاده کرد.
سازوکارهای گرفتن این مشورت از هیات علمی و دانشجویان چگونه است؟
سازوکارهای مختلفی برای این کار وجود دارد. هر دانشگاه یک هیات امنا دارد و افراد بسیار مطلع و کلیدی در این هیات امناها عضو هستند و تجربه دانشگاهی و مدیریتی در دستگاه های دیگر دارند و می توانند مشورت بدهند،شوراهای دانشگاه هم رکن دیگری هستند که اعضا آن ها نمایندگان دانشگاهیان هستند و نمایندگان دانشکده ها و دانشجویان هستند، بنابراین این ها بهترین نهادهایی هستند که می توان برای انتخاب رئیس دانشگاه با آن ها مشورت کرد و سازوکارهای بسیار دیگری هم وجود دارد. مثلا افراد می توانند با وزارت علوم در تماس باشند، نظر و پیشنهاد بدهند. به نظرم اگر باب مشورت باز شود بدون اینکه اختیارات کسی سلب شود، مطمئن هستم هم کیفیت انتخاب ها را بالا می برد و هم رضایت دانشگاهیان را به دنبال خواهد داشت.
بسیاری معتقدند دراین 8 سال اعضا بسیاری از این هیات امناها و شوراهای دانشگاه تغییر پیدا کرده است و حالا اگر آن ها مورد مشورت قرار بگیرند امید چندانی به تغییر وضعیت موجود نیست و دانشجویان به مطالبات خود نخواهند رسید.
نه به این شکل نیست، تجربه مشورت های گسترده و با وسعت خوب نشان داده است واقعا عقل و خرد جمعی در نهایت انتخاب خوبی خواهد کرد و نگران این نیستم و فکر نمی کنم بافت دانشگاه ها عوض شده باشد یا ترکیب هیات امنا ها؛ باید در نظر بگیرید این افراد دانشگاهی هستند و دانشگاهیان به مرور زمان واقعا روی اصول و ارزش ها هم فکر می شوند، ضمن اینکه گفتم معمولا در بحث مشورت می شود تدبیر بیشتری کرد و وسعتش را افزایش داد تا واقعا احساس شود که موضوع به آرامش رسیده و اطلاعات کامل برای تصمیم گیری به دست آمده و باید این موضوع را هم در نظر داشت که مشورت به معنی تصمیم گیری نهایی نیست بلکه این نهادها چند نفر را معرفی می کنند و وزیر هم روسای پیشنهادی را به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد می دهد، یعنی از چند فیلتر عبور می کند.
دکتر روحانی در جریان تبلیغات انتخاباتی از باز شدن فضای دانشگاه ها گفتند و درنشست خبری خود هم بر این موضوع تاکید کردند. از سوی دیگر هفته گذشته اعضای فرهنگستان علوم نیز در نامه‌ای خطاب به رئیس جمهور از فضای امنیتی حاکم بر دانشگاه‌ها انتقاد کردند و خواستار برچیده شدن این فضا شدند. شما برای برداشته شدن این فضای امنیتی چه برنامه عملی دارید؟
فکر می‌کنم که اگر در بحث فعالیت های دانشجویی، تشکل ها در چارچوب قوانین و مقررات حرکت کنند اصلا بحث فضای امنیتی منتفی است، یعنی قرار نیست کسی خلافی انجام دهد و از کسی نگران باشیم. ایجاد فضای امنیتی معنایش این است که ما نگران فعالیت دانشجویان هستیم و این نگرانی زمانی معنا می دهد که او بخواهد خارج ازچارچوب عمل کند؛ وقتی قانون هست و برای تشکل ها آئین نامه ها و مقرراتی هست و همه دانشجوها توجیح باشند که در عرصه فعالیت های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی باید ازاین ضوابط تبعیت کنند خود به خود این فضای آرام می شود.
شما در این بین فقط از دانشجویان یاد می کنید در شرایطی که در این سال ها بسیاری از نهادهای امنیتی مثل حراست دانشگاه ها فشارشان بیشتر شده و در محیط دانشگاه بیشتر مستقر شده اند و نقش بیشتری پیدا کرده اند، با این نهادها چگونه تعامل می کنید برای از بین بردن فضا؟
دقیقا درست است، بلاخره یک انتخاباتی در کشور برگزار شده است و دکتر روحانی انتخاب شده اند و دولت ایشان دولت تدبیر و امید است و روش او اعتدال و میانه روی است بنابراین من فکر می کنم این پیام قبل از اینکه به این معنی باشد که برنامه های جدید و آدم های جدید بیایند این است که اعمال روش های مدیریتی جدید اتفاق بیفتد، بلاخره ما آدم های ثابتی که نیستیم از نظر ظرفیت های مدیریتی دائم تجربه کسب می کنیم و با روش های مدیریتی جدیدی آشنا می شویم، همیشه تصورم این است که وقتی وارد فضای جدیدی می شویم مثلا فضای اعتدال یا فضای باز شدن دانشگاه ما قبل از این که به فکر تعویض فرد بیفتیم بهتر است به فکر اعمال روش جدید مدیریت باشیم و دراین بین چه بسا خیلی از افراد می توانند همان افرد قبلی باشتد ولی با روش مدیریت جدیدی کار کند.
خوب این صحبت شما به این معنی است که حراست‌ها و نهادهای امنیتی مثل وزارت اطلاعات در دانشگاه ها عملکردشان را عوض خواهند کرد؟ شما چه اقدامی انجام می دهید؟
این ها باید با شرایط جدید توجیه شوند، بلاخره مردم به دکتر روحانی رای دادند، نمایندگان مجلس به کابینه رای داده اند و این معناش این است که رئیس جمهور باید به مطالبات مردم پاسخ دهد و وزرایی را انتخاب کرده که مطالبات مردم را عملی کنند و همه مدیران باید این پیام را دریافت کنند یعنی اگر تا دیروز روش مدیریتی دیگری را اعمال می کردند امروز یا باید بگویند که می توانند با روش جدید کار کنند و یا اینکه جای خود را به نفر جدیدی بدهند. این خیلی طبیعی است بنده ممکن است زمانی به کاری دعوت شده باشم اما آن را قبول نکرده باشم چون اعتقادی به روش نداشته ام. در بحث حراست ها هم آن ها باید با فضای که دکتر روحانی برای آن رای گرفته خودشان را تطبیق دهند و این مطالبه مردم و دانشگاهیان است.
در این فضای امنیتی با تعدادی از تشکل ها و انجمن های اسلامی در دانشگاه ها هم برخورد شد و تعدادی از آن ها تعطیل شدند، آیا دوباره می توان شاهد بازگشایی آن ها و رونق شکل گیری تشکل ها بود؟
نه تنها انجمن های اسلامی بلکه هر تشکلی در چارچوب قانون و مقرارت فعالیت کند مورد حمایت خواهد بود.
در طول دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد به خصوص در دوره وزارت کامران دانشجو شاهد تغییر چهره دانشگاه ها بودیم و بیش از 100 استاد ممتاز در این سال ها از دانشگاه ها اخراج و یا بازنشسته شدند، برای جذب دوباره این استادان و اعضا هیات علمی چه برنامه ای دارید و آیا از آن ها دوباره دعوت به کار خواهید کرد؟
هر کسی که احساس بکند حقی از او ضایع شده است چه در بحث بازنشستگی و چه اخراج این در ( نشان دادن در اتاق خود) همیشه برای او باز است و می توانند مراجعه کنند و مشکل خود را مطرح کنند و وزارت علوم هم موظف است که رسیدگی کند، مسلما اگر حقی از کسی ضایع شده باشد حتما قابل رسیدگی و برگشت است.
برای دانشجویان ستار دار و اخراج شده چی؟
برای همه، می خواهم بگویم این دور ازعدالت است که ما در اعتراض و تجدید نظر را به بندیم، در تجدید نظر و اعتراض باید همیشه باز باشد و این از ویژگی های خوب نظام ما است و چه در مورد استاد و چه دانشجو همه باید به نظرم تلاش کنیم تا حقی از کسی ضایع نشود و اگر کسی فکر می کند ظلمی به او وارد شده مراجعه کند؛ اگر وزارت علوم این کار را انجام ندهد قطعا نقطعه ضعف بزرگی خواهد بود.
یعنی کمیته ای برای رسیدگی به بازنشسته کردن استادان و اخراج آن ها و دانشجویان تشکیل می دهید؟
کمیته اگر لازم باشد حتما ولی در حال حاضر مسئولین ذی ربطش هستند و وزارت علوم معاون آموزشی و پژوهشی دارد، بخش گزینش استادان هست و اگر استادی حس می کند مورد ظلم قرار گرفته می تواند با مستندات مراجعه کند و الان نمی خواهم اصلا قضاوت کنم. حتما وظیفه وزارت علوم است که به شکایت ها رسیدگی کند.
یکی دیگر از کارهایی که در دولت گذشته انجام شد و مخالفت های بسیاری داشت، افزایش تعداد دانشگاه های تک جنسیتی بود، نظر شما با راه اندازی این دانشگاه ها چیست؟
تجربه دانشگاه‌های تک‌جنسیتی دردنیا وجود دارد و در کشورهای دیگر هم هست و این به عنوان یک اختیار و ارائه خدمت به شهروندان مطرح می شود و حتما خانم ها و دخترانی هستند که خودشان مایل اند در دانشگاه های تک جنسیتی تحصیل کنند و این را اشکال نمی دانم، منتها هیچگاه از روی اجبار نیست اختیاری است و اگر در کشور کسی می خواهد دانشگاه تک جنسیتی راه بیندازد به نظرم مانعی ندارد و داوطلب هم می تواند انتخاب کند.
تفکیک جنسیتی و جدا کردن دانشجویان دختر و پسر در سر کلاس ها چی؟
واقعیت را بخواهید من اجرای تفکیک جنسیتی در دانشگاه ها را عملی نمی بینم البته شندیده ام برخی از دانشگاه ها این را عملی کرده اند.
بله در دانشگاه علامه اجرا شده است و کلاس های دانشجویان دختر و پسر جدا برگزار می شود.
اتفاقا الان می توان تجربه این اقدام را در این دانشگاه بررسی کرد و آثار فرهنگی و اقتصادی آن را به بینیم. ما اکنون با کمبود منابع مواجه هستیم. خیلی خوب است یک بررسی انجام دهیم و به بینیم نتیجه اجرای تفکیک جنسیتی کلاس ها چه چیزی شده و آیا ما را به هدفی که داشته ایم رسانده است. من تا آن جایی که شخصا تجربه دارم ما هیچ گزارش سویی از کلاس های درس در روال عادی نداشته ایم و اعتقادم بر این است که دانشجویان و دانشگاهیان ما آنقدر فرهیخته، خودآگاه و با شعور هستند که خودشان پاسدارارزش های اخلاقی و فرهنگی باشند؛ نمی خواهم بگویم تخلفی نمی شود ولی اگر هست بسیار بسیار محدود است و کاملا موردی است و آن ها هم جداگانه قابل بررسی است و این مسئله اصلا چیزی نیست که ما بخواهیم تا این اندازه به آن به پردازیم و اجراییش کنیم.
شما از تدوین اولین قوانین مربوط به اسلامی کردن دانشگاه در دوره خودتان اشاره کردید، در 8 سال گذشته شاهد این بودیم که وزرای علوم و مسئولان دانشگاه به بهانه اجرایی کردن سند اسلامی کردن دانشگاه ها محدودیت های بسیاری را اعمال کردند، مثلا تعدادی از دانشگاه و دانشکده های علوم انسانی را منحل کردن، رشته های دانشگاهی مثل روانشناسی و بسیاری دیگر را محدود و یا در برخی دانشگاه ها حذف کردند و سر فصل بسیاری از کتاب ها را تغییر دادند، آیا شما با این روش اجرا و برخورد موافق هستید یا معتقدید باید بازنگری هایی صورت گیرد؟
اول باید به بینیم کدام قسمت از این روش با مشکل رو به رو است. مثلا در بحث تحول درعلوم انسانی من بارها گفته ام نه تنها در علوم انسانی بلکه این تغییرات در تمام رشته ها لازم است و یکی از ویژگی دانشگاه ها این است که باید علوم در مرزهای دانش حرکت کند، استادان باید دائم در دروس شان بازنگری و تجدید نظر کنند و همراه با تحولات روز و تناسبات تغییر کنند. در ضرورت تحول درعلوم انسانی هیچ شکی نیست؛ علوم انسانی جزو رشته های علمی است که سرو کارش با فرهنگ عمومی مردم است و نظریه های بنیادین کشور براساس آن شکل می گیرد، به نظرم اهمیت علوم انسانی از تمام علوم دیگر بیشتر است و تمدن کشور در این علوم شکل می گیرد و من در بازنگری و تغییرتحول این علوم شکی ندارم، منتها همیشه معتقدم باید بهترین روش را در اجرا انتخاب کنیم.
در واقع همیشه بحث من این بوده که بهترین روش در تغییر علوم انسانی در کشور با تقویت رشته های علمی این حوزه، حمایت از نظریه پردازی، سیاست های تشویقی برای جذب بهترین دانشجویان و نخبه ها برای تحصیل در این رشته ها، بالا رفتن تولید علم در این رشته ها و بیشتر شدن تعاملات دانشگاه ها با حوزه های علمیه اتفاق می افتد. اما این که ما بیایم یک دانشگاه و رشته را به بندیم و 6 ماه دیگر دوباره راه بندازیم فکر نمی کنم جواب بدهد. این روش تحول علوم نیست، تحول علوم با حرکت و زایش و نوع آوری آن شکل می گیرد.
دختران دانشجو و متقاضی تحصیل در دانشگاه ها با مشکلات و محدودیت هایی در انتخاب رشته و تحصیل در دانشگاه ها مواجه شده اند و خواسته آن ها تغییر این شرایط است، آیا شما این رویکرد و برخوردها را تغییر می دهید؟
هز فرد یا افرادی که فکر می کنند یک سیاست و رویه نادرستی وجود دارد ازجمله دختران دانشجو؛ می توانم این قول را به آن ها بدهم که درهای وزارت علوم همیشه برایشان بازاست تا بیایند طرح مسئله کنند، بحث و شکایت طرح کنند و انتقاد و نارضایتشان را بگویند و این ها را قابل بررسی می دانم و حتما بررسی می شود و هرجایی احساس شود باید در رویه ای تجدید نظر شود، این اتفاق خواهد افتاد. درباره محدودیت هم بعضا می بینم که به این دلیل اجرا می شود که یک سری مشاغل برای خانم ها مناسب نیست، اگر درباره مشاغل اطلاع رسانی خوبی صورت بگیرد و آینده شغلی و بازار کار توضیح داده شود خود خانم ها این رشته ها را انتخاب نخواهند کرد. همه تمیل دارند که درسی بخوانند که فردا درجامعه به در آن ها بخورد و هیچ فردی نمی خواهد در رشته ای تحصیل کند که فردا برایش کاری نباشد. فکر می کنم محدودیت های اجباری را اگر تبدیل کنیم به دلخواه و ما تنها آگاهی بخشی کنیم خود افراد بهترین تصمیم را می گیرند.
شما اشاره کردید که به اعتراض ها توجه خواهید کرد، درروزهای گذشته گروهی از دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی و برخی از داشگاه های دیگر در فضاهای مجازی کمپینی را برای درخواست تغییر روسای دانشگاه راه اندازی کرده اند و درحال جمع آوری امضا هستند تا از شما تغییر روسای دانشگاه را درخواست کنند، آیا به این در خواست ها توجه خواهید کرد؟
حتما توجه می کنیم و یکی از وظایف ما گوش دادن به حرف های دانشجویان و دانشگاهیان و توجه به خواسته ها، انتقادات و نارضایتی های آن ها است و نه تنها گوش می کنیم بلکه اصرار می کنیم منعکس کنند چون مهم ترین وسیله ما برای بازخورد نسبت به عملکرد همین دانشجویان و دانشگاهیان هستند و حتما منعکس کنند و ما قول می دهیم پیگیری کنیم.
آقای دکتر به طور کلی چقدر از مدیران و روسای دانشگاه ها را عوض خواهید کرد؟
تغییر مدیران و روسای دانشگاه‌ها به شکل حداقلی و در صورت ضرورت است. بیشتر اعتقاد دارم با تغییر روش مدیریتی کارها را پیش ببرم مگر اینکه معاون یا مسئولی خودش استعفا بدهد، بعضا این مشاغل واقعا خسته کننده است وافراد سال هاست زحمت کشیده اند ولی به صورت کلی تغییرات در حد محدود خواهد بود.
هفته گذشته اخباری هم درباره جذب 102 استاد جدید به عنوان هیات علمی در دانشگاه علامه طباطبایی از سوی صدرالدین شریعتی رئیس این دانشگاه منتشر شد، استادانی که بسیاری از آن ها جایگاه علمی مناسبی ندارند و حتی درحد کارشناس هستند، واکنش شما چیست و اقدامی انجام خواهید داد؟
این ها فعلا در فضای رسانه و در حد شنیده ها است و تا رسیدگی و بررسی دقیق نشود هیچ قضاوتی نمی توان کرد اما اگر مسئله ای باشد حتما رسیدگی می شود.
لباس شخصیهای محترم شروع به سوختن کنید
انشالا باید روئسایی که قصد همکاری با ایشون رو ندارن سریعتر عوض بشن