فرارو-«در زمان آقای احمدی نژاد بهره بانکی را پایین آوردند و عده ای نورچشمی وام
های کلان گرفتند و معلوم نیست با این پول ها چه کردند و بعد هم بدهی های
خود را بازنگرداندند؛ چنانکه اکنون دهها هزار میلیارد تومان بدهی بانکی
ایجاد شده ولی اسامی آنها اطلاع رسانی نشده است.»
دکتر حمیدرضا جلایی پور جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفتگو با فرارو گفت: «یکی از رانت های موجود در ایران که خیلی به دولت ارتباط پیدا می کند رانت اقتصادی است؛ چون دولت در ایران دولت رانتیر است و درصد ناچیزی از درآمدهای آن بر اساس مالیات بدست می آید و 80 درصد درآمدهای دولت مبتنی بر رانت نفت ایجاد می شود و لذا مرکز رانت در درون دولت است که مبتنی بر پول نفت می باشد.»
وی ادامه داد: «بنابراین یک کار بنیادی برای مبازره با رانت که در برنامه های آقای روحانی نیز مطرح شده این است که در برنامه های توسعه ای کشور، دولت را به تدریح از وابستگی به رانت نفت آزاد کرد.»
وی افزود: «یعنی هرچه درآمدهای دولت از طریق مالیات ستانی صحیح ایجاد شود دولت پاسخگوتر و شفاف تر خواهد شد و هرچه درآمدهای دولت مبتنی بر رانت باشد دولت همچون شیرینی خواهد شد که حشرات به دور آن جمع می شوند.»
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: «اما فارغ از این کار بنیادی، برای مبارزه با رانت اقتصادی می توان در کوتاه مدت نیز اقداماتی را انجام داد.»
وی با بیان اینکه دولت در حال حاضر نیز می تواند مرکز رانت باشد گفت: «یعنی وقتی فردا برنامه های اقتصادی دولت جدی تر شود، یکی از این برنامه ها ایجاد تسهیلات برای تولیدکنندگان است؛ لذا مسئله وام مطرح می شود.»
وی ادامه داد: «دوم اختیارات قانونی دولت است که می تواند به برخی موافقت اصولی دهد و به برخی ندهد و سوم اختیاری است که دولت می تواند به برخی بدهد که از زمین و امکانات مختلف استفاده کنند.»
جلایی پور اظهار کرد: «راه مبارزه با ایجاد رانت در این موضوعات این است که دولت اقدام به شفاف سازی کند. یعنی تمام وام ها و امتیازاتی که صادر می شود روی سایت آمده و همه به آن دسترسی داشته باشند.»
وی خاطرنشان کرد: «این در حالی است که در زمان آقای احمدی نژاد بهره بانکی را پایین آوردند و عده ای نورچشمی وام های کلان گرفتند و معلوم نیست با این پول ها چه کردند و بعد هم بدهی های خود را بازنگرداندند؛ چنانکه اکنون دهها هزار میلیارد تومان بدهی بانکی ایجاد شده ولی اسامی آنها اطلاع رسانی نشده است.»
این استاد دانشگاه گفت: «راهکار دوم مبارزه با رانت (در کوتاه مدت) مسئله ای است که متاسفانه ما هنوز در کشور آن را به رسمیت نشناختیم و آن روزنامه نگاری اکتشافی است.»
وی ادامه داد: «یعنی روزنامه نگاران این امکان را داشته باشند که چند ماه بتوانند تحقیق کنند، مصاحبه کنند و مثلا ببینند چند نفر از سال 84 تا 92 وام های بالای هزار میلیاردی دریافت کردند، برای چه گرفتند و با این وام چکار کردند و بعد بتواند نتیجه تحقیقات خود را منتشر کنند و برای آنها مشکلی ایجاد نشود.»
وی افزود: «لذا یکی از راههای مبارزه با رانت امکان آزادی روزنامه نگاری اکتشافی - تحقیقاتی است.»
این جامعه شناس تصریح کرد: «نمی توان با فساد تنها به وسیله دستگاه قضایی مبارزه کرد؛ چون فساد در ایران رنگ آمیزی شده است و شکل قدسی گرفته است.»
جلایی پور گفت: «سومین راه مبارزه با فساد اقتصادی احیای روابط عمومی پاسخگو در سازمان های مختلف است. یعنی اساسا وظیفه روابط عمومی دستگاههای مختلف باید این باشد که ببینند مردم درباره عملکرد و خدمات آن دستگاه چه می گویند و این مسئله راه موثری برای مبارزه با فساد است.»
وی ادامه داد: «روابط عمومی ها باید نظرات مردم را جمع آوری کنند، به آنها پاسخ دهند و این کار را مدیری انجام می دهد که درِ جیب خود را دوخته است؛ مدیری که از شفافیت دفاع می کند.»
این استاد دانشگاه اظهار کرد: «راه چهارم نیز اقتدار دستگاه قضایی برای مبارزه با فساد است؛ اینکه برای افراد آسیب دیده سرویس دهد و نتایج روزنامه نگار اکتشافی را (در صورت صحت) مبنای کیفرخواست قرار دهد.»
وی ادامه داد: «اکنون بحث پرداخت رشوه در کشور ریشه دار شده و این باعث می شود فساد در کشور بعد ساختاری پیدا کند و لذا باید با این مسئله مقابله کرد.»
جلایی پور با بیان اینکه نوع دیگری از رانت در کشور ما رانت های استخدامی است گفت: «برای مبارزه با رانت استخدامی باید قوانین و آئین نامه های استخدامی را به صورت صحیح اجرا کرد و مانع از اجرای صوری آنها شد.»
وی ادامه داد: «وقتی نهادی قصد دارد اقدام به استخدام کند باید اعلام سراسری شود و همه واجدین شرایط از حق برابر جهت استخدام برخوردار باشند؛ نه آنکه تنها افراد خاصی از این حق بهره مند شوند.»
جلایی پور مبارزه با رانت اطلاعاتی را بسیار سخت توصیف کرد و گفت: «این مسئله به بحث امانت در مدیریت برمی گردد و باید مدیرانی که بر شوراها و منابع اطلاعاتی دسترسی دارند افراد صادق و پاکی باشند و گرنه اگر مدیران قسمت های کلیدی صادق نباشند مبازره با فساد اطلاعاتی بسیار سخت خواهد شد.»
وی افزود: «این مدیران باید امانت دار مسئولیت خود باشند و نه اینکه تنها تظاهر به دین داری کرده و دائم کلیشه های رسمی را مطرح کنند اما در حوزه مسئولیت خود به نشر اطلاعات بپردازند.»
