مقاله زیر را آقای سجاد برزگر برای فرارو ارسال کرده‌اند
ایرانی عزیز متأسفانه با جستجوی عبارت Persian Gulf در گوگل با جمله زیر مواجه میشویم:
Persian Gulf (also known as Arabian Gulf)
ضمن تبریک روز ملّی خلیج فارس به شما سروران گرامی توجهتان را به نوشتاری در همین خصوص جلب می نمایم. مقاله زیر پژوهشی است تاریخی که بر اساس منابع عربی صورت گرفته است.
سجّاد برزگر، دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه تبریز sajad122@gmail.com براي آنكه بتوان كشوري را دوست داشت و به آبادي و اعتلاي آن كوشيد بايد نخست آنرا شناخت. و اين شناخت حاصل نمي‌شود مگر با تحقيق و مطالعه، چنانكه گفته‌اند: «زمين بسيار پهناور است و زمان بسي زودگذر. كسي را توان شناختن همه زمين نيست. و هيچ كس نميتواند همة زمان‌ها را دريابد. از اين روي، براي شناخت حقايق، بايد به كتاب روي آورد.» همین امر ما را وا داشت تا در تحقیقی مختصر و به دور از پیش داوری به بررسی این مدعا بپردازیم، و به ویژه نگاهی خاص به منابع تاریخی عربی داشته باشیم.
بنابر نظر ايرج افشار «آبهاي منطقه جنوبي ايران از 2 هزار و 500 سال پيش، خليج فارس يا درياي پارس نام داشت و خليج عربي به درياي سرخ اطلاق مي‌شده است. اين نام‌ها را نخستين بار رومي‌ها و يوناني‌ها بر اين دو دريا نهاده‌اند و ايرانيان و عربها در اين نام گذاري دخالتي نداشته‌اند.» رومي‌ها و يوناني‌هاي باستان، در پيوندهاي دريايي و سياسي خود با ايران، به دليل بزرگي و پيشرفت سرزمين آبادان پارس بود، كه براي نخستين بار درياي جنوب ايران را بدان وابسته و نام نهادند.
چنان كه بزرگي و توانمندي سرزمين پارس نيز دليلي در نام گذاري درياي پارس است. بدين ترتيب در اين نامگذاري نه تنها ريشه ملي و نژادي و عامل ايراني يا عربي دخالت نداشته است، بلكه بيان درستي بوده، كه از زبان و توسط جغرافيانگاران و دانشمندان آن روزگار عنوان گرديده و در تمامي دوران‌هاي پيشين پذيرفته شده است.
جغرافيادانان عرب و مسلمان، اين نام¬ها را از روميان و يونانيان آموختند و در آثار خود به كار بردند، به ويژه كه درياي پارس را با هم «خليج فارس» ياد كرده‌اند.(ايرج افشار،ص177) نام خليج فارس در تمام زبان‌هاي زنده عالم رسوخ و گسترش پيدا كرده و بطور کلي جای تركيب قديمي «بحرفارس» را گرفته است چنانكه: در انگليسي Persian Golf (معادل انگلیسی خلیج که املای صحیح آن بصورت Gulf می‌باشد در متن کتاب مذکور بصورت Golf آمده است و بدلیل رعایت موازین پژوهشی به همان صورت ذکر شد.) در فرانسه Golf Persique در فارسي خليج فارس، در روسی Persidski Zaliv در تركي Farsi korfozi در ژاپنيPerusha wan و بهمين نسبت با اندك تغييري در تقدم و تأخر اجزاي تركيب، در همه زبان‌هاي دنيا جاي دارد.(پيروز مجتهد زاده،1354،ص48)
در آثار عرب زبان نيز بحر فارس قديم جاي خود را به الخليج الفارسي امروز داده و در آثار پر اهميتي كه در اين قرن به زبان عربي تأليف و چاپ و منتشر شده است تركيب بحر فارس بدست فراموشي سپرده شده و در بيشتر آنها تركيب الخليج الفارسی در انتساب اين دريا به سرزمين فارس بكار گرفته شده است. (برای نمونه نک: قدامة بن جعفر، الخراج، 1370، ص118؛ رحله ابن بطوطه، 1376، ج1، ص199-232-234 و ج2، ص453؛ ابو زيد السيرافى، رحلة السيرافى، 1999م، ص115تا119؛ ابن حوقل، ابو القاسم محمد بن حوقل النصيبى، صورة الارض، 1938م، ج1، ص42تا 60؛ ابن خرداذبه، ابو القاسم عبيد الله بن عبد الله ابن خرداذبه، المسالك و الممالك، ترجمه، بی¬جا: بی¬تا، ص52؛ ياقوت حموى بغدادى، معجم البلدان،1383، ج1، ص18-438 تا 442 و ج2، ص53-260-475-645؛ عبد الله بن عبد العزيز البكرى الاندلسى، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، 1403 ق، ج1، ص6-13 ج2، ص381؛ شمس الدين محمد بن ابى طالب انصارى دمشقى، نخبة الدهر فى عجائب البر و البحر، 1382، ص260 تا 263؛ القزوينى، زكريا بن محمد بن محمود، آثار البلاد و اخبار العباد، 1373، ص144-178-234-251-289-303-414-489؛ مقدسى، أبو عبد الله محمد بن أحمد، احسن التقاسيم فى معرفة الاقاليم، 1411 ق، ص17-18-484) چنانكه دانشمند شهير عرب، جرجي زيدان در صفحه 43 جلد دوم از كتاب پر ارزش تاريخ التمدن الاسلامي، ضمن بيان ابعادي كه بحر فارس در نظر جغرافيا نويسان قديم داشت، استفاده از آن تركيب را به قرون سوم، چهارم، پنجم و ششم هجري منتسب دانسته و تعبير امروزي نام درياي جنوب ايران را خليج فارس مي¬داند.(همان،ص48)
در تكميل گفته‌هاي بالا بايد اضافه كرد كه نام جاويد خليج فارس در همه زبان هاي زنده دنيا از دير زمان تا كنون پذيرفته شده و همه¬ی كشورهاي جهان، اين درياي ايراني را به زبان خود، خليج فارس مي-خوانند و بدون آنكه، هم كيشان عرب نژاد ما، در ناميدن خليجي به نام خود، نياز به تغيير نام خليج فارس باشد. از 2 هزار و 500 سال پيش، خليجي به نام ايشان، كه در حال حاضر «بحر احمر» نام دارد، در آثار جغرافيايي و تاريخي پيشين آمده است و به كار بردن نام خليج عربي براي درياي سرخ، ديرين¬تر از ناميدن خليج فارس بوده است. (ايرج افشار،1386،ص177) برای آگاهی بیشتر درباره¬ی خلیج عربی نک: یعقوبی، البلدان، 2536، ص116.
کتابنامه
ابن بطوطه، شمس الدين ابى عبد الله محمد بن عبد الله اللواتى، رحله ابن بطوطة، ج1و2، چ6، تهران: نشر آگاه، 1376.
ابن حوقل، ابو القاسم محمد بن حوقل النصيبى، صورة الارض، ج1، بیروت: دار صادر، افست ليدن، 1938م.
ابن خرداذبه، ابو القاسم عبيد الله بن عبد الله ابن خرداذبه، المسالك و الممالك، ترجمه، بی¬جا: بی¬تا،
ابو زيد السيرافى، رحلة السيرافى، ابوظبی: المجمع الثقافى، 1999م.
افشار سیستانی، ایرج. نام خلیج فارس(بر پایۀ اسناد تاریخی و نقشه های جغرافیایی)، چاپ سوم، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1386.
شمس الدين محمد بن ابى طالب انصارى دمشقى، نخبة الدهر فى عجائب البر و البحر، تهران: انتشارات اساطير، 1382،
عبد الله بن عبد العزيز البكرى الاندلسى، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج1و 2، بیروت: عالم الكتب، 1403 ق.
قدامة بن جعفر، الخراج، تهران: نشر البرز، 1370.
القزوينى، زكريا بن محمد بن محمود، آثار البلاد و اخبار العباد، تهران: امیرکبیر، 1373.
كرا چكوفسكى، ايگناتى يوليانوويچ، تاريخ نوشته هاى جغرافيايى در جهان اسلامى، تهران: شركت انتشارات علمى و فرهنگى، 1379.
مجتهدزاده، پیروز. جغرافیای تاریخی خلیج فارس، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1354.
مقدسى، أبو عبد الله محمد بن أحمد، احسن التقاسيم فى معرفة الاقاليم، چ3، القاهره: مكتبه مدبولى، 1411ق ياقوت حموى بغدادى، معجم البلدان، ج1و2، تهران: سازمان ميراث فرهنگى كشور، 1383.
اليعقوبى، احمد بن ابى يعقوب، البلدان، تهران: بنگاه ترجمه و نشر كتاب، 2536. 
