قتل اکوسیستم جنگلی در زاگرس توسط ریزگردها

ریزگردها با اختلال در عمل فتوسنتز و چرخه طبیعی گیاه آنرا از کار انداخته و کاهش بارندگی و افزایش دما نیز باعث می شود درخت روز به روز ضعیف تر شده و به سادگی در معرض بیماری های مختلف قرار می گیرد. 

تغییرات شدید اقلیمی، افزایش نیم درجه ای دمای منطقه، خشکسالی و کاهش بارشهای سالانه، افت سفره های زیر زمینی و دیگر عوامل محیطی در مناطق غربی زاگرس موجب برخاستن خاک و ایجاد پدیده گرد و غبار و در نهایت آغاز مرگ اکوسیستم جنگلی زاگرس در ایلام شده است.

ایلام جبهه اول گرد و غبار و از کانونهای نسبتا فعال غرب کشور به حدی در معرض تخریب قرار گرفته که متخصصان منابع طبیعی و تغییرات آب و هوایی کشور روزهای هولناکی را برای آن پیش بینی کرده اند و در این میان سازمان جنگلها، مراتع و آبخیز داری کشور با پیشبرد طرحهای بیولوژیک و کاشت جنگلهای دست کاشت در تلاش برای کنترل اوضاع بهم ریخته منطقه غرب و جنوب غرب کشور است.

با این حال جنگلهای بلوط زاگرس که ایلام را با پوششی سبز در مرزهای غربی ایران محاصره کرده بودند به دلیل تنشهای شدید اقلیمی و افزایش دما و بی توجهی سوال برانگیز مسئولان در سالهای گذشته، دچار آفت خشکی و گرفتار عذاب سوسکهای چوب خوار شده اند، سوسکهایی که به دلیل بی توجهی مغز بلوطهای غرب را پوک کرده اند.

سرمایه گذاری و توجه تجاری به جنگلهای شمال کشور در سالیان گذشته موجب غفلت از جنگلهای زاگرس شده و با دگرگونی اقلیمی در غرب و توسعه بیابانهای عراق و کشورهای حواشی مرزی جنگلهای بلوط زاگرس با مرگ اکولوژیک مواجه شده اند و در نهایت باید حیات تمامی گونه های زنده در مناطق غرب ایران را در سالهای آینده متصور بود.

منطقه ای که چونان سپری در برابر طوفانهای هوایی و گرد و غبار به فلات مرکزی ایران مقاومت می کرد ولی با بی تدبیری و افزایش تنش های اکولوژیک مرگ اکوسیستم در این منطقه آغاز شده است.

طبق گفته مدیرکل دفتر جنگلهای خارج از شمال سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، 32 درصد از خاک استان ایلام جنگل است که 4.5 درصد جنگلهای ایران را شامل می شود. بخش عمده مساحت این استان مناطق کوهستانی و تپه ماهورهایی است که با شیب تند به دشتهای کم ارتفاع منتهی می شود.

به گفته غیبی مدیر کل دفتر جنگل های خارج از شمال سازمان جنگل ها، طی سال های گذشته دما تا نیم درجه سانتی گراد افزایش و بارش تا مرز200 میلی متر در استان ایلام کاهش یافته است و همین مسئله باعث از بین رفتن جنگلها و افزیش تنش های اقلیمی در منطقه شده که نابودی بلوط جنگل های زاگرس بیشترین خسارت به دنبال داشته است.

فریبرز غیبی بی توجهی به جنگلهای زاگرس در 50 سال گذشته و نبود سامانه پژوهشی و تحقیقاتی که علل اصلی تخریب و خشکی 30 درصدی جنگلهای زاگرس عنوان کرد و گفت: «اگر نتوانیم شتاب این تخریب را کنترل کنیم به زودی مرگ اکوسیستم جنگلی تمامی زاگرس را فرا می گیرد.

به هر روی در 2 سال گذشته تخریب جنگلها به دلیل تنشهای اکولوژیک و هجوم ریزگردها شدت بیشتری گرفته و طبق گفته مسئولان 183 هزار هکتار بلوط جنگل های زاگرس در این مدت به کام مرگ رفته اند.

ریزگردها با اختلال در عمل فتوسنتز و چرخه طبیعی گیاه آنرا از کار انداخته و کاهش بارندگی و افزایش دما نیز باعث می شود درخت روز به روز ضعیف تر شده و به سادگی در معرض بیماری های مختلف قرار می گیرد.

این اطلاعات را مدیر کل جنگلهای خارج از شمال در کنار تنه خشکیده و سوسک زده بلوطی در اطراف شهر ایلام عنوان می کند و می گوید: «33 درصد درختان بلوط زاگرس نیز در معرض نابودی قرار دارند.»

غیبی با گلایه از بخش تحقیقات در کشور می گوید: «در حالی که 6 میلیون هکتار جنگل زاگرس وجود دارد که 40 درصد منابع آبی کشور را تامین می کند اما یک مرکز تحقیقاتی در این بخش نیست در حالی که اکثر تحقیقات کشور به دلیل تجاری بودن گونه های جنگلهای شمال در این بخش متمرکز شده است، چرا که جنس گونه های جنگلی زاگرس و شمال متفاوت است و باید مراکز تحقیقاتی جداگانه در این منطقه شکل بگیرد.»

همچنین معاون مناطق خشک و نیمه خشک سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور معتقد است: «ریزگردهای موجود در ایران منشا خارجی دارند و از کشورهای عراق، سوریه، ترکیه و حتی عربستان و اردن وارد مرزهای غربی کشور می شوند و حتی به دلیل پراکنش و سرعت بالا و ریزی تا مناطق شمالی و مرکزی کشور بالا می آیند و گاه آسمان پایتخت را گردآلود می کنند.» 

پرویز گرشاسبی با اشاره به اینکه تلاشهای جدی برای مهار گرد و غبار در منطقه از سوی کشورهای همسایه صورت نمی گیرد اضافه کرد: «730 هزار هکتار زمین کشاورزی لم یزرع در عراق وجود دارد که به دلیل جنگ در سالهای گذشته ساختار خاک این مناطق به هم خورده که با کوچکترین وزش باد خاک پودر شده به هوا برمی خیزد و در ارتفاع بالایی به مناطق همجوار مثل ایران سرازیر می شود.»

معاون فنی مناطق خشک و نیمه خشک معتقد است: «نگاه بخشی در پروژه های اجرایی بیش از پیش موجب تخریب جنگل و بیابانزایی در کشور شده است. به طوری که در بسیاری از پروژه ها بعد از اجرا و تصمیم گیری، متولیان طبیعت و جنگل متوجه می شوند که جاده ای یا سدی در حال ساخته شدن است که در بسیاری موارد تلاش برای مقابله هم بی فایده است.»

بازدید از جنگلها و کانونهای جوشنده گرد و غبار در استان ایلام با مشاهده حوادث ویژه ای همراه بود که می توان به فعالیت جدی در پروژه عظیم کنار گذر شهر ایلام اشاره کرد که به قول مدیرکل جنگلهای خارج از شمال تنها 60 متر عرض عبور جاده از دل جنگلهای بلوط منطقه است ولی مشاهدات خبرنگار مهر حاکی از توسعه صد متری جاده در منتهی علیه تونلهای این کنار گذر است.

عبور کنار گذر ایلام- کرمانشاه درحالی با توجیه کاهش ترافیک شهری و افزایش کییفت عبور ماشینهای بین شهری بی هیچ سر و صدای در حال پاک تراشی جنگلها است که به گفته مقامات سازمان جنگلها این کنار گذر به طول 8 کیلومتر و عرض 60 متر حدود 6 هزار اصله بلوط را از بین برده است.

با این حال پیشتر دکتر پیان یوسفی آذر مدیر کل سابق جنگل های خارج از شمال از مرگ 70 هزار اصله بلوط زاگرسی بر اثر احداث این کنار گذر خبر داده بود که فریبرز غیبی مدیر کل جنگل های خارج از شمال سازمان جنگل ها با محاسبات خود تعداد 6 هزار اصله درخت قطعه شده را تایید کرد.