زهر کدام حیوان کشنده‌تر است؟ از عروس دریایی جعبه‌ای تا مار ببری!

یک عنکبوت کوچک و یک عروس دریایی با شاخک‌های ۳ متری چه شباهتی با یکدیگر دارند؟ هر دو سمومی را تولید می‌کنند که می‌توانند در عرض چند دقیقه انسان را از پا بیندازند.

به گزارش روزیاتو، سم برخی از حیوانات می‌تواند پوست را تخریب کند، عضلات را فلج کرده یا قلب را به‌طور کامل از تپش باز دارد.

نوروتوکسین‌ها از جمله سمومی هستند که به‌طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. این سموم به بافت عصبی حمله کرده و عملکرد‌هایی مانند تفکر، حرکت یا تنفس را مختل می‌کنند.

نوروتوکسین‌هایی مانند نیتریک اکسید و گلوتامات به‌طور طبیعی در بدن انسان یافت می‌شوند.

در حالی که این مواد برای ارتباطات سلولی ضروری هستند، مقادیر زیاد آن‌ها می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد.

عقرب‌ها، بسیاری از انواع مار‌ها و هشت‌پای حلقه‌آبی همگی سم نوروتوکسیک تولید می‌کنند. این سم در ماهی بادکنکی، «تتروتوکسین» نامیده می‌شود.

همچنین نوروتوکسین‌ها در گزش عنکبوت پشت‌قرمز، یکی از کشنده‌ترین بندپایان استرالیا، یافت می‌شوند.

کاردیو‌توکسین‌ها سمومی هستند که به پلاسمای خون و عضلات قلب حمله می‌کنند. این سموم به گیرنده‌های سطح سلول‌های قلبی متصل شده و از انقباض عضلات جلوگیری می‌کنند.

در نتیجه، این سموم ممکن است باعث تپش نامنظم قلب یا توقف کامل آن شوند که می‌تواند کشنده باشد. این اختلال قلبی به نام کاردیو‌توکسیسیته شناخته می‌شود.

بسیاری از مار‌ها کاردیو‌توکسین تولید می‌کنند، اما یکی از خطرناک‌ترین آن‌ها عروس دریایی جعبه‌ای استرالیایی است که نیش آن یکی از کشنده‌ترین نیش‌ها در جهان است.

اگر بیش از ۱۰٪ از پوست فرد با سم عروس دریایی جعبه‌ای تماس پیدا کند، ایست قلبی می‌تواند تنها در عرض چند دقیقه رخ دهد؛ به‌ویژه کودکان در معرض این خطر هستند.

این سم مرگبار باعث شده که عروس دریایی جعبه‌ای به عنوان خطرناک‌ترین حیوان دریایی در جهان شناخته شود.

هموتوکسین‌ها، سمومی هستند که به‌طور خاص سلول‌های خونی و عروق خونی را هدف قرار می‌دهند.

این سموم می‌توانند از حمل اکسیژن در سراسر بدن جلوگیری کرده و باعث خونریزی داخلی شوند.

سموم حاوی هموتوکسین باعث تورم، آسیب قلبی‌عروقی و در نهایت نکروز یا مرگ بافت می‌شوند.

مار‌های ببری، یکی از رایج‌ترین گونه‌ها در استرالیا و برخی از انواع عروس‌های دریایی و عنکبوت‌ها دارای سم هموتوکسیک هستند.

مایوتوکسین‌ها که در سم حیواناتی مانند شاه مار قهوه‌ای یافت می‌شوند، می‌توانند بسیار ویرانگر باشند. این سموم فیبر‌های عضلانی نزدیک به محل گزش را تجزیه کرده و باعث فلج شدن می‌شوند.

نکروتوکسین‌ها باعث مرگ سلول‌ها یا نکروز می‌شوند و دلیل نامگذاری‌شان همین بوده است. عنکبوت منزوی قهوه‌ای و اکثر مار‌های زنگی و افعی‌ها دارای سم نکروتوکسیک هستند.

همچنین باکتری‌ها نیز می‌توانند نکروتوکسین تولید کنند. عفونتی به نام فاشئیت نکروزان توسط یک باکتری گوشت‌خوار ایجاد می‌شود.

کوآگولو‌توکسین‌ها لخته شدن خون را مختل کرده و باعث خونریزی طولانی و زیاد می‌شوند.

برخی از سموم مارها، مانند مار قهوه‌ای شرقی و کبرا‌های تف انداز، حاوی کوآگولو‌توکسین هستند.

سیتوتوکسین‌ها به‌طور طبیعی در بدن انسان به عنوان بخشی از سیستم ایمنی یافت می‌شوند.

سیتوتوکسین‌ها در بدن به شکل سلول‌های T کشنده وجود دارند که سلول‌های سرطانی و سلول‌های آلوده به ویروس یا باکتری را نابود می‌کنند. اما سیتوتوکسین‌های موجود در گزش مار می‌توانند سلول‌های سالم را تخریب کنند.

برخی از حیوانات چندین نوع سم در زهر خود دارند. مثلاً مار زنگی موهاو هم نوروتوکسین و هم مایوتوکسین تولید می‌کند که گزش آن‌ها را دو برابر قوی‌تر کرده است.

دانشمندان معتقدند که حیوانات از زهر خود برای کشتن یا تضعیف طعمه و محافظت از خود در برابر شکارچیان استفاده می‌کنند.

یک مطالعه در سال ۲۰۲۰ از دانشگاه بنگور نشان داد که زهر مار بیشتر برای شکار استفاده می‌شود تا دفاع.