راز‌هایی عجیب درباره خفاش‌ها؛ از زندگی حرمسرایی تا شیردهی پدران و بلعیدن هم‌نوعان

فرارو- ما اغلب فکر می‌کنیم مطالعات در مورد حیات وحش در قلب جنگل یا صحرا صورت می‌گیرد جایی که دانشمندان روزهای متوالی دوش نمی‌گیرند و برای تغذیه از مواد غذایی درون کنسرو و یا حتی حشرات سرخ شده استفاده می‌کنند. با این وجود، واقعیت آن است که تحقیقات زیادی از این نوع در مجاورت هتل‌های لاکچری صورت می‌گیرند.

به گزارش فرارو به نقل از هاارتص، یکی از آن مکان‌های مطالعاتی Lamanai Outpost Lodge در بلیز در آمریکای مرکزی است که سالانه میزبان ده‌ها محققی می‌باشد که بر روی خفاش‌ها پژوهش می‌کنند.

پروفسور یوول در زمینه خفاش‌ها می‌گوید: «این اقامتگاه در یک جنگل استوایی و در ساحل رودخانه واقع شده در نتیجه در پایان روز می‌توانید بین دوش آب گرم اقامتگاه و غوطه‌ور شدن در آب رودخانه یکی را انتخاب کنید. البته کروکودیل‌ها نیز در آنجا شنا می‌کنند اما مدیران اقامتگاه به ما اطمینان خاطر دادند که آنان کوچک هستند و آسیبی جدی وارد نمی‌سازند». یوول در سال ۲۰۱۲ به آن اقامتگاه رفت تا بر روی گونه‌ای از خفاش تشنه به خون به نام «دسمودوس روتوندوس» یا خفاش خون آشام مطالعه کند.

او در حال بررسی توانایی خفاش‌ها برای شناسایی محیط اطراف‌شان از طریق پژواک صدایی بود که آن پستانداران پرنده منتشر می‌کردند پژواکی که به آنان باز می‌گردد. این پژواک هم چنین به خفاش‌های خون آشام کمک می‌کند تا یکدیگر را بشناسند. یوول یک کوزه بزرگ پر از خون گاو را از کشتارگاه مجاور آورد و منتظر واکنش‌های خفاش‌ها باقی ماند. خفاش‌های خون آشام متفاوت از سایر خفاش‌هایی بودند که یوول تا آن زمان آنان را بررسی کرده بود.

اکثر خفاش‌ها زمانی که چهار دست و پا راه می‌روند دست و پا چلفتی هستند و پرواز را ترجیح می‌دهند اما خفاش‌های خون آشام‌ها از بال‌های خود به عنوان پاهای جلویی استفاده می‌کردند و مانند موش‌ها چابک بودند. نیش آنان نیز استثنایی بود. یوول برای نگه داشتن خفاش‌ها دستکش‌های بسیار ضخیمی تهیه کرد. یوول متوجه شد که دندان‌های خفاش‌های خون آشام به طرز شگفت‌انگیزی یا به طرز وحشتناکی برای کشیدن خون مناسب هستند.

او مشاهده کرد که دندان خفاش‌ها فاقد پوشش میناست و حالت تیغ تیغی دارد که خفاش از آن برای تراشیدن پوست حیواناتی به منظور رسیدن به خون آنان استفاده می‌کند. علاوه بر این، خفاش‌های خون آشام دارای حسگرهای حرارتی در دو طرف بینی خود هستند تا رگ‌های خونی زیر جلدی قربانیان‌شان را پیدا کنند.

بزاق آنان حاوی داروهای ضد انعقاد خون است که از قوی‌ترین مواد در طبیعت هستند و آنان را قادر می‌سازد پوست قربانیان را سوراخ کنند. یوول می‌گوید بدنام بودن خفاش‌های خون آشام نزد افکار عمومی قابل دفاع نیست. او در دفاع از این نوع از خفاش‌ها می‌گوید: «میزان خونی که خفاش‌های خون آشام‌ها می‌نوشند ناچیز است و برای قربانی مضر نیست و کم‌تر از مقدار خون داده شده در یک آزمایش خون معمولی در کلینیک محلی‌تان می‌باشد».

یوول ساعت‌های زیادی را صرف مشاهده فعل و انفعالات خفاش خون آشام کرد تا ببینید آیا آنان از پژواک برای شناسایی شخصی استفاده می‌کنند یا خیر. با این وجود، او تا پایان مدت اقامت‌اش در اقامتگاه در بلیز به نتیجه‌ای قطعی در این باره نرسیده بود.

از سه هفته گذراندن وقت بدون آب، برق یا ارتباطات بی‌سیم در جزیره‌ای دور افتاده در مکزیک تا کانال‌های فاضلاب در پاناما تا بازارهای مبهم در تایلند و مسیرهای بدون علامت در جنگل‌های بارانی اندونزی؛ این‌ها مناطقی بوده‌اند که یوول برای تحقیق درباره خفاش‌ها به آنجا رفته است.

یوول می‌گوید: در ابتدا باید گفت که از منظر تکاملی و ژنتیکی انسان به جوندگان بیش‌تر از خفاش‌ها نزدیک است. خفاش‌ها در واقع خویشاوندان گوشتخواران و سُم داران هستند. به عبارت دیگر، خفاش‌ها آن طور که معمولا تصور می‌شود، موش‌های پرنده نیستند بلکه بیش‌تر گاوها یا گرگ‌هایی پرنده هستند.

خفاش‌ها تنها پستاندارانی هستند که توانایی‌های واقعی هوانوردی دارند. بال‌های آنان در واقع یک جفت دست است که دارای پنج انگشت می‌باشد که استخوان‌های آنان بسیار کشیده شده است و یک غشای پوستی انعطاف‌پذیر بین هر استخوان انگشت وجود دارد. خفاش‌ها بسیار منفرد هستند. دوره زمانی بارداری طولانی مدت و به دنبال آن نیاز به پرواز در حالی که بچه های‌شان نیز به آنان متصل هستند اجازه تولید مثل هر چند هفته یکبار و زاییدن نوزادان را به خفاش‌ها برخلاف سایر پستانداران کوچک نمی‌دهد.

در نتیجه، خفاش‌ها صرفا یک بار در سال تولید مثل می‌کند و معمولا تنها یک فرزند دارند. برای جبران‌زاد و ولد پایین تکامل عمر آنان را طولانی کرده است. در واقع، خفاش‌ها نسبت به وزن‌شان در مقایسه با هر پستاندار دیگری طول عمر بیش‌تری دارند و حتی کوچک‌ترین خفاش‌ها می‌توانند ده‌ها سال عمر کنند. برای این منظور، تکامل به آنان فیزیولوژی‌ای فوق العاده کارآمد بخشیده است. قلب خفاش‌ها به طور خاصی قدرتمند است و با ضربان شدید هزار ضربه در هر دقیقه در برخی از گونه‌های خفاش می‌زند در حالی که این میزان ضربان در موش حداکثر ۲۵۰ ضربه است.

سیستم ایمنی خفاش‌ها فوق العاده انعطاف‌پذیر است و آنان را قادر می‌سازد تا با انواع زیادی از ویروس‌ها مقابله کنند. ظاهرا دلیل وجود چنین ویژگی‌ای آن است که سیستم ایمنی خفاش تقریبا به طور پیوسته عمل می‌کند در حالی که در اکثر پستانداران سیستم ایمنی تنها زمانی که عامل خطرزا شناسایی می‌شود وارد عمل خواهد شد. خفاش‌ها دومین گروه بزرگ پستانداران (بعد از جوندگان) هستند که ۱۵۰۰ گونه دارند.

خفاش‌ها در مجموعه‌ای شگفت‌انگیز از اندازه ها، شکل‌ها و رنگ‌ها هستند و متنوع‌ترین گروه در میان پستانداران در نظر گرفته می‌شوند. خفاش‌ها از همه چیز از میوه‌ها گرفته تا خون و هم چنین از سایر پستانداران از جمله خفاش‌های هم نوع‌شان تغذیه می‌کنند. کوچک‌ترین خفاش‌ها که به عنوان خفاش خوک بینی کیتی شناخته می‌شود صرفا ۱.۵ گرم وزن دارد و کوچک‌ترین پستاندار جهان در نظر گرفته می‌شود. بزرگ‌ترین خفاش میوه خوار ۱.۵ کیلوگرم وزن دارد و طول بال آن بیش از ۱.۵ متر است.

خفاش‌ها هم چنین در طیف قابل توجهی از اشکال و زیستگاه‌های اجتماعی زندگی می‌کنند. برخی از گونه‌ها در مستعمرات متشکل از میلیون‌ها خفاش زندگی می‌کنند که در غارها جمع می‌شوند. خفاش‌های دیگر در درختان توخالی در گروه‌های کمتر از ۲۰ عدد خفاش زندگی می‌کنند و خفاش‌هایی هستند که به تنهایی و در شکاف دیوارها زندگی می‌کنند.

خفاش بال کیسه‌ای که یوول در کتاب‌اش درباره آن می‌نویسد به شکل حرمسرایی زندگی می‌کنند: یک خفاش نر با ۱۰ خفاش ماده. تعداد کمی از این حرمسراها روی هر درختی وجود دارند مانند ساختمانی که یک طایفه در آن زندگی می‌کنند و نرهای غالب همه به یکدیگر مربوط هستند. زنان خفاش به طور خاص به همسران‌شان وفادار نیستند و گاهی اوقات با برادر شوهرشان رابطه برقرار می‌کنند. خفاش نر حرمسرا هر روز وقت خود را به خواستگاری از خفاش‌های ماده اختصاص می‌دهد مراسمی که پرواز در مقابل درخت، آواز خواندن و انتشار رایحه‌های محرک از یک کیسه مخصوص محتوی ترشحات را شامل می‌شوند.

یوول تحقیقات گسترده‌ای در مورد ساختار اجتماعی خفاش میوه خوار انجام داده است. این گونه با نشان دادن مهارت‌های مسیریابی عالی ده‌ها کیلومتر برای یافتن میوه پرواز می‌کند. او برای کشف چگونگی تبدیل شدن توله‌ها به ناوبرهای خبره دستگاه‌های جی پی اس را به خفاش‌ها متصل کرد و متوجه شد که خفاش‌های ماده نوزاد تازه متولد شده را روی شکم خود حمل می‌کنند.

یوول می‌گوید: «توله‌های سنگین وزن حتی می‌توانند نیمی از وزن مادر را داشته باشند. توله خفاش او را از نوک پستان می‌گیرد و این گونه امکان پرواز والدش را فراهم می‌کند». چهار هفته پس از تولد نوزاد خفاش ماده را فرزندان‌اش را در حدود یک کیلومتری کلنی از درخت آویزان می‌کند و سپس برای جستجوی غذا در فاصله ۲۰ تا ۳۰ کیلومتری پرواز می‌کند و در پایان شب برای ارائه غذا به توله‌هایش باز می‌گردد.

سپس در سن ۱۹ هفتگی توله‌های خفاش نیز امکان پرواز پیدا می‌کنند و به اولین جایی که می‌روند درختی است که مادرشان برای جمع آوری غذا آنان را در آنجا رها کرده بود. خفاش‌های جوان راه خانه را از روی درخت شناسایی می‌کنند اما اگر خودشان بازنگردند مادرشان به سراغ درخت می‌رود تا آنان را جستجو کند.

یوول می‌گوید: «آنجا مانند محل ملاقات کودکان گمشده در یک مرکز خرید است. ما موردی را دیدیم که در آن مادر به غار بازگشت توله خفاش را پیدا نکرد و تصمیم گرفت به سوی درخت برود تا شاید آنجا توله خفاش خود را پیدا کند. این توانایی استنتاجی بسیار پیچیده را نشان می‌دهد».

این صرفا خفاش مادر و توله‌اش نیستند که پیوندهای ویژه‌ای رابه اشتراک می‌گذارند. جالب‌ترین ویژگی اجتماعی شاید از آن خفاش میوه خوار دایاک باشد که زیستگاه آن جنگل‌های بارانی مالزی و اندونزی است. محققان در دهه ۱۹۹۰ میلادی دریافتند که نرهای آن گونه از خفاش دارای غدد شیر فعال هستند و توانایی شیردهی نوزادان را دارند. تولید شیر در نرها در مورد چندین گونه توصیف شده است اما این مورد همواره در گونه‌هایی منفرد و تنها که از نوعی اختلال رنج برده‌اند مشاهده شده است. در این میان، خفاش تنها حیوانی است که در آن گروه بزرگی از نرها غدد شیر فعالی دارند که آنان را قادر می‌سازد توله های‌شان را شیر بدهند.

یوول می‌گوید: «خفاش‌ها در رفتارشان به قدری متنوع هستند که جای تعجب نیست اگر نرهای آن جانور واقعا به فرزندان خود شیر بدهند. با این وجود، علیرغم این کشف فوق العاده جذاب این موضوع به سختی مورد تحقیق قرار گرفته و اطلاعات بسیار اندکی در مورد استفاده واقعی از شیر خفاش‌های نر وجود دارد. خفاش میوه خوار دایاک در معرض خطر انقراض قرار دارد و مشاهده آن در طبیعت بسیار دشوار است. این نمونه‌ای از وجود یک واقعیت در مورد خفاش هاست و آن این که آن حیوانات چیزی بیش از آن چه به چشم می‌آیند هستند».

خفاش‌ها معمولا نوع دوست هستند. برای مثال، یوول مشاهده کرده که خفاش‌های خون آشام ماده به تغذیه متقابل می‌پردازند و به خفاش‌هایی که بدون خون بازگشته‌اند نیز خونی برای تغذیه ارائه می‌کنند. یوول می‌گوید این کمک‌ها فراتر از روابط خانوادگی میان آنان است.

با این وجود، تمام خفاش‌ها نوع دوست نیستند. برخی از خفاش‌ها همگون خوار هستند و بستگان خود را نیز می‌بلعند. جنگل‌های آمریکای مرکزی میزبان چندین گونه از خفاش‌های شکارچی وحشتناک هستند که هر چیزی را که حرکت می‌کند از جمله مارمولک ها، پرندگان و حتی خفاش‌های دیگر را می‌خورند. آنان هم چنین در مورد گاز گرفتن یک محقق خفاش هیچ تردیدی به خود راه نمی‌دهند!

جذاب‌ترین پدیده مرتبط با خفاش‌ها سونار یا ناوبری و فاصله یابی صوتی است. یوول می‌گوید: «در ابتدا فکر کردم که یک کتاب کامل درباره سونار بنویسم. برای قرن‌های متمادی محققان طبیعت متحیر بودند که چگونه خفاش‌ها می‌توانند در تاریکی مطلق پرواز کنند. یک کشیش ایتالیایی کنجکاو و شاید بتوان گفت سادیست (دگرآزار)! در قرن هجدهم میلادی چشمان خفاش‌ها را بیرون آورد و متوجه شد که آنان برای پرواز در اتاق مشکلی ندارند. با این وجود، زمانی که او آنان را ناشنوا ساخت خفاش‌ها نتوانستند حرکت کنند. نتیجه گیری او این بود: خفاش‌ها با گوش‌های خود می‌بینند.

واقعیت اما آن است که آن گونه‌هایی از خفاش‌ها که می‌توانند ببینند نیز از پژواک‌یابی استفاده می‌کنند. آنان صداهای قدرتمندی از خود ساطع می‌کنند. در واقع، آنان فریاد می‌زنند و مغزشان پژواک‌هایی که به عقب باز می‌گردند را پردازش کرده تا تصویری از دنیای پیرامون‌شان ایجاد کند. ۲۰۰ سال دیگر طول کشید تا مشخص شود که خفاش‌ها چگونه از طریق گوش می‌بینند. کاشف این پدیده،» دونالد گریفین" جانورشناس آمریکایی بود که در دهه ۱۹۳۰ پایان نامه دکتری در مورد مهاجرت پرندگان نوشت.

او به عنوان بخشی از تحقیقات خود از یک دستگاه ابتکاری بسیار بزرگ استفاده کرد که می‌توانست صداهای فراصوت را فراتر از محدوده فرکانس انسان ثبت کند. او دستگاه را در اتاقی ساکت که خفاش‌ها در آن حضور داشتند قرار داد و ناگهان صدای بلندی شنید. از آن لحظه به این سو گریفین ۲۰ سال کار کرد تا اثبات کند خفاش‌ها از صداهای فراصوتی که تولید می‌کنند استفاده می‌نمایند.

انسان برای درک محیط اطراف خود به انرژی خارجی مانند نور یا امواج صوتی وابسته است. خفاش‌ها سیگنالی را ایجاد می‌کنند که از طریق آن دنیای اطراف‌شان را کشف می‌کنند. بنابراین، آنان کاملا مستقل هستند. خفاش‌ها زمانی که برای کشتن وارد عمل می‌شوند ۲۰۰ بار در ثانیه از محیط اطراف خود عکس می‌گیرند که به آنان اجازه می‌دهند هر حرکت کوچک طعمه را ببینند.

یک سوال کلیدی که ذهن محققان سونار را از زمان کشف این توانایی به خود مشغول کرده آن است که این توانایی تا چه اندازه چقدر دقیق است. به عبارت دیگر، کوچک‌ترین جسمی که خفاش‌ها می‌توانند از طریق سونار شناسایی کنند چیست و ارزیابی آنان از فاصله چقدر دقیق است. دانشمندان به زودی دریافتند که خفاش‌ها می‌توانند پشه‌ای به اندازه یک میلی متر را ببینند اما محاسبه دقیق ارزیابی فاصله آنان دشوارتر است زیرا یک کج شدن جزئی سر خفاش می‌تواند در اندازه گیری دانشمندان اختلال ایجاد کند.

محققان تحقیق کننده درباره خفاش‌ها برای غلبه بر این مشکل اولین کسانی بودند که از سیستم‌های واقعیت مجازی استفاده کردند. آنان دریافتند که یک خفاش می‌تواند حس کند که یک جسم از جسم دیگر به آنان نزدیک‌تر است حتی اگر تفاوت فاصله صرفا یک دهم میلی متر باشد. یوول می‌افزاید: «این بدان معناست که مغز آنان زمان را با دقت ۴۰۰ نانو ثانیه اندازه گیری می‌کند زیرا فاصله با اندازه گیری زمان سپری شده تا دریافت پژواک محاسبه می‌شود».

تحقیقات بیش‌تر نشان داد سرعت صوت از بدو تولد به مغز خفاش متصل می‌شود خفاش‌هایی که هوای غنی شده با هلیُم را تنفس می‌کردند فاصله اشیاء را دقیقا مانند خفاش‌هایی که با هوای معمولی رشد کرده بودند اندازه گیری کردند. یوول توضیح می‌دهد: «این بدان معناست که خفاش‌ها زمان و نه فاصله را اندازه گیری می‌کنند. به عبارت دیگر، از دید خفاش یک جسم در فاصله ۲۰ میلی ثانیه‌ای قرار دارد نه ۳.۵ متری. به نظر می‌رسد که کل جهان از نظر زمان در مغز خفاش‌ها رمزگذاری شده است. ما هرگز نمی‌توانیم این ویژگی را به طور دقیق درک کنیم».

یوول می‌گوید یکی از اتهامات بی‌اساسی که علیه خفاش‌ها مطرح می‌شود آن است که آنان حامل بیماری‌ها را منتقل می‌کنند. «مایا واینبرگ» نامزد مقطع دکتری در آزمایشگاه یوول حدود ۱۰۰ مطالعه را بررسی کرد که در آن ادعا شده بود خفاش‌ها مخزن ویروس‌های بیماری‌زای انسانی هستند. یوول می‌گوید او دریافت که در اکثر موارد این مطالعه اثبات نکرده‌اند که خفاش‌ها ناقل هستند و یا ویروس‌ها را به انسان منتقل می‌کنند.