علل، علائم و درمان خانگی قارچ ناخن‌ها

فرارو- ممکن است بسیاری از افراد تصور کنند بروز هرگونه تغییری در انگشتان پا و دست نشانه ابتلا به قارچ ناخن است. قارچ ناخن در اصطلاح علمی با نام اونیکومایکوزیس یا تینه‌آ شناخته می‌شود. عفونت قارچی ناخن ممکن است به دلیل رعایت نکردن بهداشت پدید بیاید یا از شخص دیگری به فرد سرایت کند. در حقیقت بیش از ۱۰ درصد افراد بزرگسال در کشور‌های غربی به قارچ ناخن مبتلا هستند. این میزان در بزرگسالان بالای ۶۰ سال به ۲۰ درصد می‌رسد. قارچ ناخن در انگشتان پا بسیار رایج‌تر از انگشتان دست است.

به گزارش فرارو، درواقع دلایل متعددی برای بروز مشکل و تغییر ظاهر در ناخن‌ها وجود دارد.

چه شرایط دیگری ممکن است با قارچ ناخن اشتباه گرفته شود؟

 

۱. ناخن‌های رگه رگه
احتمالا این موضوع عادی به نظر برسد و در میان بسیاری از افراد شایع باشد. رگه رگه شدن ناخن‌ها در زمان بارداری شدید‌تر می‌شود. این خط‌های عمیق در مرکز ناخن بر اثر  جویدن ناخن هم به وجود می‌آیند. در برخی موارد نیز شیمی درمانی می‌تواند موجب پیدایش این شیار‌ها روی ناخن‌ها شود.

۲. پیری ناخن
با افزایش سن ناخن‌ها شکننده و دارای شیار می‌شوند و حتی ممکن است که نوک ناخن‌ها لایه لایه شود. برای پیشگیری از وقوع پیری ناخن بهتر است که مراقبت‌های لازم از ناخن‌های‌تان را در نظر بگیرید. همچنین علاوه‌بر رعایت نظافت از قرار دادن ناخن‌ها به مدت طولانی در آب اجتناب کنید.

۳. زردی یا سفیدی ناخن‌ها
این مسئله می‌تواند به علت اونیکولیسیز؛ یعنی جدا شدن ناخن از بستر خود رخ بدهد. ایجاد تغییر رنگ ناخن نیز به دلیل ورود هوا به زیر ناخن‌هاست. برای رفع زردی یا سفیدی ناخن باید ناخن‌ها را مرتب کوتاه کنید و به هیچ‌وجه زیر آن‌ها را تمیز نکنید. اگر می‌خواهید رنگ بد آن‌ها مشخص نباشد، باید از لاک استفاده کنید و برای بهبودی ۲ تا ۳ ماه صبر کنید. در صورتی که این زردی و سفیدی ادامه پیدا کند، احتمال ابتلا به قارچ ناخن افزایش بیشتر می‌شود.

۴. قرمزی یا سیاهی ناخن‌ها
قرمزی یا سیاه شدن ناخن دست و پا بر اثر هِماتوم یا جمع شدن خون زیر ناخن‌ها ایجاد می‌شود که معمولا ناشی از آسیب‌دیدگی ناگهانی هستند. درست مثل زمانی که به طور ناگهانی با چکش روی انگشت خود بکوبید. با رشد ناخن‌ها این قسمت آسیب دیده تغییر رنگ می‌دهد؛ سپس از بین می‌رود. در صورتی که زیر ناخن‌های‌تان لکه‌ای به رنگ سیاه می‌بینید که در اثر تروما یا همان ضربه ناگهانی پدیدار شده است، باید به متخصص پوست مراجعه کنید. همچنین در صورتی که این لکه در قسمتی از ناخن‌های پا به وجود آمده باشد، حتما یک متخصص پا را ملاقات کنید تا شرایط را از نظر ابتلا به ملانوما بررسی و ارزیابی کند (ملانوما نوعی سرطان پوست است که با سلول‌های رنگ‌دانه‌ای در ارتباط است). یک آزمایش بیوپسی ساده می‌تواند بدخیم یا خوش‌خیم بودن این موضوع را تعیین کند.

۵. ناخن‌های سبز
سبزی ناخن می‌تواند به دلیل وجود باکتری سودومونا باشد. این باکتری در زیر ناخنی که تا حدودی از گوشت جدا شده است، رشد می‌کند و موجب تولید بوی بدی می‌شود. برای درمان این وضعیت باید هر ۴ هفته ناخن‌ها را کوتاه کنید و زیر آن‌ها را تمیز کنید. در صورتی که از رنگ سبز ناخن خود رنج می‌برید، بهتر است از لاک برای پوشاندن آن‌ها استفاده کنید. ۲ تا ۳ ماه باید صبر کنید و منتظر رفع این مشکل بمانید؛ همچنین توصیه می‌شود برای رفع این مشکل دستتان را از آب دور نگه دارید و حتی با وجود استفاده از (دستکش هم اجازه ندهید) که دست‌ها به مدت طولانی در آب بمانند و بعد از استحمام نیز ناخن‌ها را خشک کنید. در صورتی که مشکلتان ادامه پیدا کرد و رفع نشد، باید به پزشک مراجعه کنید و دارو‌های تجویز شده را مصرف نمایید.

۶. ایجاد حفره در ناخن‌ها
باکتری پسوریازیس می‌تواند علت ایجاد حفره در ناخن‌ها باشد. سایر مشکلات پوستی نیز ممکن است پوست زیرین ناخن و قسمتی را که ناخن از آنجا شروع به رویش می‌کند، تحت تأثیر قرار بدهند. پسوریازیس می‌تواند موجب تغییر رنگ ناخن‌ها از رنگ طبیعی‌شان به قهوه‌ای مایل به زرد شود.

۷. تورم و قرمزی پوست اطراف ناخن
این مسئله پارونیشیا یا عقربک نامیده می‌شود. نوعی عفونت ناخن در پوشش شاخی ناخن (کوتیکول) است. در صورتی که عفونت حاد باشد، شروع و پیشروی سریعی خواهد داشت. این مسئله معمولا با باکتری و میکروب‌ها ایجاد می‌شود. این درد به احتمال قوی با قرار دادن انگشت در آب گرم تسکین می‌یابد؛ اما برای برطرف کردن چرک ناخن باید به پزشک مراجعه کنید. پارونیشیای مزمن هنگامی اتفاق می‌افتد که کوتیکول ناخن طی مدت طولانی متورم یا دارای سوزش باشد. در برخی مواقع عفونت قارچی سبب تخریب پوست و بافت اطراف ناخن می‌شود. درمان این عارضه با دور و خشک نگه داشتن پوست می‌تواند انجام شود. درصورتی که مشکل بر طرف نشود، باید فورا به پزشک مراجعه کنید. در بسیاری از موارد برای درمان این مشکل آنتی بیوتیک تجویز نمی‌شود؛ اما این احتمال وجود دارد که در موارد شدیدتر مصرف آن توصیه شود.

۸. ترومای مزمن ناخن
ناخن‌ها در اثر ضربات مداوم که ناشی از ورزش یا ابزار‌های کاری هستند، ایجاد می‌شوند و شرایطی شبیه به قارچ ناخن را ایجاد می‌کنند. تعدادی از کفش‌های تنگ نیز می‌توانند سبب آزردگی ناخن‌ها شوند. در صورتی که این ضربات و فشار‌ها ادامه داشته باشند و به صورت مزمن به ناخن‌ها آسیب وارد کنند، احتمال تغییر دائمی شکل ناخن وجود خواهد داشت.

 

 

علائم قارچ ناخن چیست؟
در بسیاری مواقع قارچ ناخن پیش از آنکه درد و ناراحتی به همراه داشته باشد، بیشتر از نظر ظاهری ناراحت کننده است؛ اگرچه در تعدادی از افراد درد و ناراحتی نیز وجود دارد. این درد و ناراحتی با پوشیدن کفش، انجام فعالیت و گرفتن ناخن‌ها به شکل اشتباه ممکن است تشدید شود.

تعدادی از گونه‌های قارچ‌ها ناخن را تحت تاثیر قرار می‌دهند. یکی از رایج‌ترین قارچ‌ها تریکوفیتون روبروم نام دارد. این‌گونه از قارچ گرایش زیادی به عفونی کردن پوست دارد و با عنوان "درماتوفیت" شناخته می‌شود و به شیوه‌های متفاوتی انتشار پیدا می‌کنند:

• قارچ از نوک ناخن شروع می‌شود و تمام آن را فرا می‌گیرد: به این حالت "اونیکومیکوز انتهایی زیر ناخن" می‌گویند. این نوع از قارچ رایج‌ترین گونه عفونت است. اونیکومیکوز در بیشتر موارد در انگشتان پا دیده می‌شود و انگشت بزرگ پا معمولا اولین انگشتی است که قارچ در آن دیده می‌شود. عوامل خطر این نوع از قارچ ناخن عبارت از سالخوردگی، شنا، ابتلا به سندرم پای ورزش‌کار، پسوریازیس، انواع دیابت، ابتلا اعضای خانواده به عفونت قارچی یا داشتن سیستم ایمنی ضعیف است. این قارچ‌ها معمولا با تغییر رنگ در گوشه ناخن بزرگ پا شروع می‌شوند و به آرامی تا ریشه ناخن گسترش پیدا می‌کند. در نهایت ناخن‌های پا شکننده و لایه لایه می‌شوند. برخی مواقع نیز ممکن است که شاهد نشانه‌هایی از سندرم پای ورزش‌کار در قسمت بین انگشتان یا پوسته شدن کف پا نیز باشید. این حالت اغلب در کنار اونیکومیکوز ایجاد می‌شود که علت اصلی ایجاد آن تی روبروم (T. rubrum) است.

• قارچ از پایه ناخن آغاز می‌شود؛ سپس گسترش پیدا می‌کند: به این نوع از قارچ ناخن اونیکومیکوز ابتدایی زیر ناخن گفته می‌شود. از میان انواع قارچ‌ها این نوع کمترین شیوع را دارد. این نوع از قارچ مشابه مورد قبلی است؛ ولی تفاوت آن در این است که از پایه ناخن آغاز می‌شود و به آرامی تا نوک ناخن گسترش پیدا می‌کند. این قارچ ناخن همیشه در افرادی دیده می‌شود که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. خلاف مورد قبل در این مورد قارچ به‌ندرت زیر نوک ناخن دیده می‌شود. علت عمده ایجاد این نوع از قارچ نیز تی روبروم و قارچ‌های غیر درماتوفیتی هستند.

• عفونت قارچی اونیکومیکوز: عامل این عفونت قارچی کاندیداست و سایر قارچ‌هایی که در بالا ذکر شدند (تریکوفیتون)، در ایجاد آن نقشی ندارند. این قارچ اکثرا در ناخن انگشتان دست مشاهده می‌شود. افراد مبتلا ممکن است دچار پارونیشیا (عفونت ریشه ناخن یا کوتیکول) بشوند. کاندیدا سبب زردی، قهوه‌ای شدن، سفیدی یا سفت و شکننده شدن ناخن‌ها می‌شود. تعدادی از افراد مبتلا به این قارچ ناخن در دهانشان نیز عفونت قارچی مشابهی را تجربه می‌کنند یا مبتلا به پارونیشیای مزمن هستند که آلوده به آن شده‌اند.

 

• اونیکومیکوز سطحی سفید: در این حالت پزشک می‌تواند ماده پودری سفید رنگی را از روی سطح ناخن بر دارد. این شرایط بیشتر در نواحی گرمسیری اتفاق می‌افتد. نام قارچ این مورد تریکوفیتون منتاگروفیتس است.

چه آزمایش‌هایی برای تشخیص قارچ ناخن انجام می‌شود؟
معاینه فیزیکی روش قابل اعتمادی برای تشخیص قارچ ناخن نیست. شرایط و مشکلات گوناگونی می‌توانند مشابه با قارچ ناخن به نظر برسند؛ پس کار پزشکان در تشخیص کمی دشوار است. مطالعات نشان می‌دهند که تنها ۵۰ درصد از موارد تغییر غیرعادی ناخن‌ها در اثر قارچ ایجاد می‌شوند؛ بنابراین همواره برای تشخیص صحیح به معاینات آزمایشگاهی نیاز است. نمونه‌ای از ناخن با ایجاد سوراخ یا برداشتن قسمتی از آن برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه ارسال می‌شود. در آزمایشگاه نمونه بررسی و کشت می‌شود و با واکنش زنجیره‌ای پلی مراز (PCR) مورد آزمایش قرار می‌گیرد.

 

 

چه افرادی باید تحت درمان قرار بگیرند؟
درمان دارویی اونیکومیکوز برای بیمارانی پیشنهاد می‌شود که به دلیل ایجاد تغییر در ناخنشان درد و ناراحتی را تجربه می‌کنند. بیمارانی که با عوامل خطر ابتلا به عفونت جدی‌تری مانند انواع دیابت مواجه هستند یا بیماران دارای سابقه عفونت بافتی در نزدیکی ناخن‌های مبتلا به قارچ نیز می‌توانند از درمان دارویی مناسب خود استفاده کنند. یکی از دلایل درمان قارچ ناخن شکل و ظاهر نا خوشایند آن‌هاست.

چه افرادی متخصص درمان قارچ ناخن هستند؟
پزشکان می‌توانند به درمان قارچ ناخن بپردازند. پزشک عمومی، متخصص پوست یا متخصص پا نیز می‌توانند این مشکل را حل کنند. هریک از این پزشکان قادر به تشخیص قارچ ناخن و تجویز دارو‌های مناسب برای رفع عفونت هستند. این احتمال وجود دارد که متخصص پا یا پوست بخشی از ناخن یا لایه بالایی آن را برای درمان بردارد.

درمان قارچ ناخن به چه صورت انجام می‌گیرد؟
کوتاه کردن و مراقبت از ناخن‌ها می‌تواند به کاهش میزان گسترش قارچ ناخن کمک کند و به همین دلیل توصیه می‌شوند. علاوه‌بر این مراقبت‌ها درد ناشی از فشار بر ناخن‌های ضخیم شده نیز به‌شدت کاسته می‌شود.

پماد‌ها و دارو‌های موضعی معمولا تاثیر اندکی در مقایسه با دارو‌های خوراکی دارند. دلیل اصلی این است که ناخن محکم‌تر از آن است که بتواند دارو‌های موضعی را جذب کند. علاوه‌بر این پیگیری این شیوه درمانی تا حدودی دشوار است؛ زیرا برای دریافت نتایج مثبت باید چنین درمانی را معمولا به مدت بیش از ۱ سال و به شکل مداوم انجام بدهید. یکی از مزیت‌های استفاده از درمان‌های موضعی نداشتن عوارض جانبی و تداخل با دارو‌های خوراکی دیگر است.

دارو‌های موضعی برای درمان قارچ ناخن عبارت‌اند از:

• محلول موضعی سیکلوپیروکس ciclopirox (پنلاک) ۸ درصد نوعی محلول پزشکی است که برای درمان قارچ ناخن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محلول برای اشخاص با سیستم ایمنی طبیعی و نوعی از قارچ مناسب است که با ماهک ناخن ارتباطی ندارد. برای کسب نتیجه مطلوب از این دارو باید روزی ۱ مرتبه و به مدت ۱ سال از این محلول استفاده شود. برای پاک کردن محلول باید از الکل استفاده شود.

نتایج مطالعات نشان می‌دهند که استفاده از محلول ضد قارچ حاوی ۵ درصد آمورولفین است که از بازگشت عفونت پس از درمان پیشگیری می‌کند و احتمال دریافت نتیجه مطلوب از این محلول در کنترل عود عفونت به طور تقریبی حدود ۷۰ درصد است.

• افینوکونازول Efinaconazole (جوبلیا) دارویی است که در سال ۲۰۱۴ به تایید رسید. دارویی که به صورت موضعی روی پوست و درمان قارچ ناخن استفاده می‌شود. این دارو برای درمان ۲ گونه از شایع‌ترین قارچ‌های ناخن پا یعنی تریکوفیتون روبروم (Trichophyton rubrum) و تریکوفیتون منتاگروفیتس (Trichophyton mentagrophytes) استفاده می‌شود. داروی موضعی که باید روزی ۱ بار و به مدت ۴۸ هفته استفاده شود. رایج‌ترین عارضه جانبی این دارو، ظاهر ناراحت کننده ناخن‌ها، درماتیت و درد موضعی است.

• تاوابورول Tavaborole (کریدین) داروی جدید دیگری برای درمان قارچ ناخن پاست. این دارو نیز درست شبیه به افینوکونازول عمل می‌کند و باید به طور روزانه در طول ۴۸ هفته استفاده شود. عوارض جانبی آن نیز مشابه جوبلیاست.

سایر دارو‌ها برای درمان قارچ ناخن
مصرف دارو‌های خوراکی برای درمان قارچ ناخن معمولا موثر هستند و برای دستیابی به این نتایج مطلوب درمان ممکن است ۹ تا ۱۲ ماه زمان نیاز داشته باشد؛ زیرا در این مدت ناخن‌ها به اندازه کافی رشد خواهند کرد. حتی در طول درمان نیز احتمال برگشت قارچ وجود دارد. در حال حاضر درمان‌های خوراکی رفع قارچ ناخن به سایر روش‌ها ترجیح داده می‌شوند؛ زیرا به مدت زمان کمتری برای اثر گذاری نیاز دارند و در مقایسه با سایر روش‌ها مشکل را بهتر درمان می‌کنند.

دارو‌های خوراکی موثر در درمان قارچ ناخن عبارت‌اند از:

• گریزئوفولوین (Fulvicin, Grifulvin, Gris-Peg) این دارو برای سالیان درازی است که به عنوان درمان خوراکی رفع قارچ ناخن مورد استفاده قرار گرفته است. البته مصرف این دارو به هیچ وجه خطری ندارد؛ اما برای برطرف کردن قارچ ناخن پا چندان موثر نیست. دست نیافتن به نتایج مطلوب باعث شده است تا جایگزین‌های دیگری برای این دارو پیشنهاد شود.

• تربینافین (Lamisil) این دارو باید روزانه به مدت ۱۲ هفته مصرف شود و برای درمان قارچ ناخن پا و برای درمان قارچ ناخن دست ۶ هفته طول درمان لازم است. این داروی موثر بی‌خطر و دارای عوارض جانبی بسیار اندکی است. با این وجود باید در افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی با احتیاط مورد استفاده قرار بگیرد.

• ایتراکونازول Itraconazole (Sporanox) این دارو به صورت مقطعی و پله‌ای تجویز می‌شود. به عنوان نمونه ۱ هفته در هر ماه و به مدت ۲ یا ۳ ماه باید مصرف شود. به عبارت دیگر در طول ۲ یا ۳ ماه ماهیانه به مدت یک هفته از این دارو استفاده می‌شود. اگرچه باید توجه کنید که مصرف این دارو با برخی از دارو‌های آسم و آنتی بیوتیک‌هایی مانند اریترومایسین و برخی از دارو‌های آسم تداخل دارد. ایتراکونازول برای درمان قارچ کاندیدا و عفونت‌های قارچی غیر درماتوفیت مصرف می‌شود.

فلوکونازول (Diflucan) مصرف این دارو ۱ بار در هفته در طول چندین ماه است. در صورتی که عملکرد کلیه بیمار مشکل داشته باشد یا دارو‌های خاص دیگری مصرف می‌کند، حتما باید در استفاده از این دارو دقت کند. این دارو تاثیر اسپورانوکس و لامیزیل را ندارد و باید در بیماران مبتلا به مشکلات کبدی با احتیاط استفاده شود. یک پزشک می‌تواند با آزمایش ساده خون از وجود اختلالات و بیماری‌های کبدی مطلع و مطمئن شود.

چند روش درمان خلاقانه دیگر نیز وجود دارند که همچنان در حال بررسی و آزموده شدن هستند:

• لیزرتراپی یا درمان فوتودینامیک که از عوامل فعال نوری برای درمان ناخن استفاده می‌کند. درواقع در این روش نوری درخشان با طول موجی مشخص و مناسب به ناخن‌ها تابانده می‌شود.
• استفاده از جریان الکتریکی برای جذب دارو‌های موضعی ضد قارچ که با نام یونتوفورزیس نیز شناخته می‌شود.
• استفاده از محلولی که محیط ناخن را برای رشد قارچ نامناسب می‌کند. در صورتی که این روش جواب بدهد، قارچ ناخن با شیوه‌ای ارزان درمان خواهد شد.

شیوه دیگری که قطعا به مداوای قارچ ناخن منجر خواهد شد، جراحی است. در این عمل ناخن برداشته می‌شود. البته این روش به طور مقطعی پاسخ می‌دهد و امکان بازگشت دوباره قارچ وجود دارد. در صورتی که به طور هم‌زمان دارو‌های موضعی و خوراکی در کنار جراحی مصرف شود، احتمال بازگشت آن وجود دارد. در صورتی که قارچ ناخن در اثر ضربه یا عفونت به وجود آمده باشد، جراحی روش بهتری برای درمان این مشکل است.