کشف شواهدی از انقراض جمعی «دوگانه» در ۲۶۰ میلیون سال پیش

زمین در دوره‌ای از حیات خود تحت تسلط گوشتخواران عظیم‌الجثه‌ای بود که خزندگانی به اندازه یک گاومیش را زیرپای خود له می‌کردند.

به گزارش یورونیوز، با این حال آن جانوران تقریبا ۲۶۰ میلیون سال پیش در یک انقراض جمعی در دوره زمین‌شناسی «کاپیتانین» از بین رفتند. اکنون یک تیم بین‌المللی از محققان می‌گوید شواهد نشان می‌دهد که این انقراض دسته‌جمعی یک رویداد واحد نبوده، بلکه دو اتفاق بوده است که تقریباً ۳ میلیون سال از یکدیگر فاصله داشته‌اند هر چند هر دو توسط یک عامل ایجاد شده‌اند: فوران‌های آتشفشانی عظیم.

پژوهشگران با مطالعه ایزوتوپ اورانیوم نمونه‌های دریایی جمع‌آوری شده از دریای چین جنوبی دو «پالس» متفاوت را شناسایی کردند که در آن‌ها اقیانوس‌ها از اکسیژن این عنصر حیات‌بخش خالی شده‌اند. تجزیه و تحلیل این نمونه‌ها نشان می‌دهد اقیانوس‌های عاری از اکسیژن دو انقراض دسته‌جمعی را در حدود ۲۵۹ میلیون و ۲۶۲ میلیون سال پیش در عصر گوادالوپی یا «پرمین میانه» ایجاد کرده‌اند.

دانشمندان می‌گویند یافته‌های جدید درباره این انقراض‌های باستانی به آنان کمک می‌کند تا بتوانند بهتر پیش‌بینی کنند که گرمایش جهانی امروزی چگونه می‌تواند بر زنجیره غذایی اقیانوس‌ها تأثیر بگذارد.

توماس آلجئو، استاد علوم زمین دانشگاه سینسیناتی آمریکا و یکی از نویسندگان این مطالعه، در این باره می‌گوید: «گرمایش جهانی امروز به دلیل رویداد‌های انسانی اتفاق می‌افتد. در واقع انسان‌ها اثرات فوران‌های آتشفشانی را با انتشار کربن در جو تقلید می‌کنند.»

هویو سانگ، از دانشگاه علوم زمین چین، که هدایت این تحقیق را برعهده داشت می‌گوید: «امروزه ما با چندین موضوع تغییر جهانی از جمله گرم شدن کره زمین، بالا رفتن میزان آب‌های بی‌اکسیژن اقیانوس‌ها، اسیدی شدن دریا‌ها و کاهش تنوع زیستی روبرو هستیم که مشابه تغییرات محیطی در بازه بحران بیولوژیکی پرمین میانه است.»

وی با بیان اینکه رویداد انقراضی کشف‌شده اثرات مخربی را نشان می‌دهد که گرم شدن کره زمین می‌تواند در پی داشته باشد، اضافه کرد: «ما باید به این مسائل زیست‌محیطی توجه کنیم و از ششمین انقراض دسته جمعی جلوگیری کنیم.»

تا کنون ۵ انقراض بزرگ در تاریخ کره زمین شناسایی شده است که فاجعه‌بارترین آن‌ها به نام «مرگ بزرگ» در ۲۵۲ میلیون سال پیش اتفاق افتاد و ۹۰ درصد حیات اقیانوسی و ۷۰ درصد از جانوران خشکی را از بین برد. در اثر فعالیت‌های آتشفشانی عظیم، که یک میلیون سال به طول انجامید، دریا‌ها به مناطق مرده تبدیل شدند و زمین وارد عصر یخبندان شد. بعد از این واقعه ۵ میلیون سال طول کشید تا حیات بتواند بار دیگر در زمین آغاز شود.

دانشمندان می‌گویند رویداد انقراض کاپیتانی کشف‌شده جزو این ۵ انقراض بزرگ به شمار نمی‌رود، ولی قابل توجه است. اما چگونه فوران‌های آتشفشانی منجر به انقراض می‌شوند؟

دکتر آلجئو می‌گوید فوران‌های عظیم یک لایه خاکستر در اتمسفر بالایی ایجاد می‌کنند که نور خورشید را جذب می‌کند و مانع از رسیدن آن به زمین می‌شود. این مسئله به دوره‌های بسیار طولانی‌تری از گرمایش جهانی دامن می‌زند.

در واقع انتشار حجم عظیمی از گاز‌های گلخانه‌ای متان و دی‌اکسید کربن توسط آتشفشان‌ها اقیانوس‌ها را گرم می‌کند و آب سطحی گرم اجازه نمی‌دهد که اکسیژن محلول به لایه‌های پایین‌تر برسد، امری که در نهایت موجب از بین رفتن زنجیره غذایی می‌شود. در پی این اتفاق گاز دیگری به نام سولفید دی‌هیدروژن که از فساد مواد آلی در دریا‌ها تولید می‌شود در اتمسفر پخش می‌شود که به نوبه خود خفگی ۹۵ درصد از موجودات را در پی دارد.

یکی از راه‌هایی که محققان این فوران‌های آتشفشانی عظیم را شناسایی می‌کنند، جستجوی جیوه در لایه‌های رسوبی است. فوران‌های آتشفشانی بزرگ جیوه را به درون جو می‌فرستند، این جیوه به نقاط مختلف زمین منتقل می‌شود و سرانجام در لایه‌های دریایی رسوب می‌کند.

دانشمندان می‌گویند فوران‌های آتشفشانی بازالتی که یک میلیون سال طول کشید و باعث رخداد انقراضی «مرگ بزرگ» شد در اصل از کوه‌های سیبری سرچشمه گرفت است، اما فوران‌هایی که انقراض دسته‌جمعی دوم پرمین را سبب شد از محلی به نام «امیشان» در جنوب غربی چین نشأت گرفته است.

آقای الجئو درباره یافته‌های جدید می‌گوید: «در طول ۴۰ سال گذشته ما گام‌های بزرگی در درک تاریخچه زمین برداشته‌ایم و این تا حدی به این دلیل است که ما می‌توانیم از ابزار‌های جدیدی که داریم استفاده کنیم. همینطور به نسبت نسل قبل افراد بسیار بیشتری در این زمینه کار می‌کنند.»

نتایج مطالعات تازه در ژورنال علمی «Earth and Planetary Science Letters» منتشر شده است.