تحریم روسیه دلار را از تخت سلطنت پایین می‌کشد؟

دلار آمریکا از پایان جنگ جهانی دوم نزدیک به هشت دهه بر دنیای مالی حکومت کرده است. اکنون، جنگ دیگری زمینه را ایجاد کرده است که برخی کشورها به امکان کنار گذاشتن دلار برای تجارت فکر کنند.

به گزارش اکوایران، تحریم‌ها علیه روسیه با وجود اهداف اولیه‌اش ممکن است تاثبرات معکوسی در پی داشته باشد. الجزیره در یادداشتی تحلیلی با عنوان «آیا تحریم‌های روسیه «شاه‌دلار» را از سلطنت خلع می‌کند؟» این موضوع را مورد بررسی خود قرار داده است. اکوایران این یادداشت را در دو بخش ترجمه کرده که پیش از این بخش اول آن با عنوان «شورشی در راه است؛ چگونه دلار سلطان ارز‌ها شد؟» منتشر شده و در ادامه بخش دوم و پایانی آن ارائه می‌شود:

آیا زمان یوانی‌سازی فرا رسیده است؟

چین در حال خلاص شدن از اوراق قرضه خزانه‌داری ایالات متحده است که یکی از ابزارهایی است که کشورها از آن برای حفظ ذخایر دلاری استفاده می‌کنند. این کشور اکنون 870 میلیارد دلار بدهی به ایالات متحده دارد که پایین‌ترین میزان از سال 2010 است. همچنین در حال مذاکره با سایر کشورها برای تجارت به یوان بوده است.

در ماه فوریه، بانک مرکزی عراق، یک تامین کننده بزرگ نفت، اعلام کرد که برای اولین بار اجازه می‌دهد تجارت با چین به یوان تسویه شود. بانک مرکزی بنگلادش نیز در ماه سپتامبر اعلامیه مشابهی را اعلام کرد. در همان ماه، اعضای سازمان همکاری شانگهای تحت رهبری چین توافق کردند که مبادلات تجاری را با ارزهای محلی خود افزایش دهند. به غیر از چین، این بلوک متشکل از روسیه، هند، پاکستان، ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و قرقیزستان است. و در ماه دسامبر، چین و عربستان سعودی اولین معامله خود را به یوان انجام دادند.

در همین حال، روسیه تصمیم گرفته است که تمام درآمد مازاد نفت و گاز خود را در سال 2023 به یوان ذخیره کند در حالی که به طور فزاینده‌ای برای ذخایر ارزی خود به ارز چین روی می آورد.

البته تحریم‌ها تنها راهی نیستند که وابستگی شدید به دلار می‌تواند از طریق آن به کشورها آسیب برساند.

آقای علی گفت که قرار گرفتن اقتصادهای کوچکتر در معرض بدهی‌های دلاری و برنامه‌ها برای تقویت تجارت منطقه‌ای نیز باعث شده است که کشورها از دلار دور شوند. ارزش دلار آمریکا بیش از 10 درصد بیشتر از زمان آغاز جنگ اوکراین در فوریه 2022 و 30 درصد بیشتر از یک دهه پیش است. در مقطعی در ماه اکتبر، دلار به بالاترین حد خود از سال 2000 رسید.

این افزایش ارزش پول، بازپرداخت بدهی‌های دلاری را بسیار پرهزینه‌تر می‌کند. برای کشورهایی که حجم زیادی از سوخت، غذا و سایر کالاهای ضروری را از سایر کشورها خریداری می‌کنند، این امر به طور چشمگیری هزینه واردات آنها را افزایش می‌دهد.

به همین دلیل است که نه تنها چین و روسیه تلاش می‌کنند تا برخورد خود با دلار را کاهش دهند، بلکه کشورهای متعددی، از جمله دوستان نزدیک ایالات متحده، به دنبال جایگزین‌هایی هستند.

حذف دلار

هفته گذشته، سفیر امارات متحده عربی در هند گفت که دو کشور در تلاش برای نهایی کردن یک معامله برای تجارت با ارزهای خود، درهم و روپیه هستند. امارات یکی از شرکای تجاری اصلی هند است.

در ژانویه، یکی از مقامات وزارت بازرگانی هند به خبرنگاران گفت که روسیه، سریلانکا، بنگلادش و موریس همگی مایل به تجارت با هند به روپیه هستند.

اقتصادهای بزرگ جنوب شرقی آسیا در حال طراحی مکانیزمی هستند که به موجب آن اپلیکیشن‌های موبایل می‌توانند برای تجارت بین این کشورها با ارزهای محلی خود -بدون نیاز به دلار به عنوان واسطه- استفاده شوند.

رؤسای جمهور برزیل و آرژانتین در بیانیه‌ای که به صدر اخبار جهانی رسید، در ماه ژانویه گفتند که یک ارز مشترک برای تسویه معاملات تجاری ایجاد خواهند کرد.

با وجود این تلاش‌ها، کارشناسان متقاعد نشده‌اند که هیچ ارزی بتواند در آینده نزدیک دلار را از تخت پایین بکشد.

خانم هررو گفت: «تنها ارزی که می‌تواند در درازمدت جایگزین دلار آمریکا شود، رنمینبی (یوان) است، اما برای اینکه بتواند این نقش را ایفا کند، ارز باید کاملاً قابل تبدیل باشد. فکر نمی‌کنم در آینده‌ای قابل پیش‌بینی این اتفاق بیفتد.»

یک ارز زمانی کاملاً قابل تبدیل می‌شود که بتوان آن را به طور آزادانه برای همه مقاصد با ارزهای دیگر مبادله کرد- در بازارهای مالی، تجارت یا در بازارهای جهانی ارز. با این حال، یوان تنها برای مقاصد محدودی مانند تجارت قابل تبدیل است و با وجود تأثیر روزافزون چین بر اقتصاد جهانی، جذابیت آن همچنان محدود است.

برخی از کارشناسان بر این باورند که اگرچه حرکت به سمت دلارزدایی، دلار را با ارز غالب دیگری جایگزین نمی‌کند، اما می‌توانند گزینه‌های دیگری را برای معامله تجاری غیردلاری ایجاد کنند.

اگر چه علی گفت پیش‌بینی این که آنها تا چه حد موفق خواهند شد، در این مرحله سخت است.

به عنوان مثال، کشورهایی مانند آرژانتین و برزیل، اقتصادهای مبتنی بر کالا دارند و دلار آمریکا بر تجارت کالاها تسلط دارد. لیو گفت که هنگام معامله با سایر کشورها، آنها همچنان به دلار وابسته خواهند بود. وی همچنین خاطرنشان کرد که ارزهای بسیاری از کشورها مانند عربستان سعودی و امارات همچنان به دلار وابسته است.

فرار از چنگ دلار برای این کشورها آسان نخواهد بود.

مردی از رستورانی در قاهره مصر غذا می‌خرد. پوند مصر، مانند بسیاری از ارزها در سراسر جهان، در طول جنگ اوکراین در برابر دلار دچار کاهش ارزش شده است و واردات را گران‌تر کرده است.

«روان‌کننده» یا «سلاح»؟

در سطح جهانی، دلار به‌عنوان یک دارایی امن برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفته می‌شود، به‌ویژه در زمان بحران‌های اقتصادی، به دلیل اعتماد بالا به اقتصاد آمریکا. این اطمینان در افزایش تقاضا برای دلار در چنین مواقعی مشهود است؛ اما این تقاضا همچنین همان چیزی است که منجر به کاهش ارزش بیشتر ارزها در برابر دلار در طول جنگ در اوکراین در سال 2022 شد.

لیو گفت که تجارت با یک ارز واحد، مانند دلار، مزایای اجتناب‌ناپذیری دارد. او گفت که این کار به کاهش هزینه‌های مبادلات کمک می‌کند و عامل ماهیت به شدت یکپارچه سیستم مالی جهانی است و دلار را «روان‌کننده تجارت و امور مالی بین‌المللی» خواند. تجارت با چند ارز، خطر نوسانات ارز را افزایش می‌دهد.

لیو هشدار داد که یک سیستم تجارت بین المللی تکه‌تکه شده باعث ناکارآمدی معاملات می‌شود. با این حال، اگر استفاده روزافزون از تحریم‌ها، اقتصادها را از مکانیسم‌های مالی جهانی و زنجیره‌های تامین جدا کند، ممکن است این تکه‌تکه شدن اجتناب‌ناپذیر شود.

لیو گفت: «اگر سؤال این باشد که آیا یک سیستم ارزی متنوع‌تر خوب است یا بد، من می‌گویم که بهتر است یک ارز استاندارد برای انجام تجارت داشته باشیم، زیرا این سیستم تا کنون خوب کار کرده است. اما شرط آن این است که ایالات متحده دلار را تبدیل به سلاح نکند.»