یک مجسمه از الهۀ معروف آزتک‌ها که در سال ۲۰۲۲ کشف شده است، در موزه‌ی معبد مایور در مکزیکو سیتی پرده‌برداری شد.
به گزارش فرادید، مویوتلان (Moyotlan) به معنی «جای پشه» در زبان ناهواتلی و نام اردوگاهی در پایتخت آزتکیِ تنوچتیتلان بود. این شهر به چهار اردوگاه تقسیم شده بود: مویوتلان، تِئوپان، آتزاکوآلکو و کوئِپوپان که در یک مرکز تشریفاتی قرار داشتند، جایی‌که ساختمان‌های عمومی، کاخ‌ها و معابد از جمله معبد مایور (یکی از معابد اصی آزتک‌ها در مکزیکوسیتی در قسمت تاریخی و مرکزی آن) در آن واقع شده بودند.
این اکتشاف سال ۲۰۲۲ انجام شد، زمانی که باستانشناسان در حال حفاری در خیابان دِلیسیاس در مرکز تاریخی مکزیکوسیتی بودند. ارتفاع این مجسمه ۶۹ سانتی‌متر است و یک اثر شبه‌انسانی از اواخر دوره‌ی پساکلاسیک (۱۵۲۱-۱۲۰۰ پس از میلاد) است که شاید بازنمودی از الهه‌ی آزتک یعنی چیپی توتک (Xipe Tótec) باشد. چیپی توتک با نام‌های زیادی شناخته میشد از جمله: تلالوکا، تِلالاکی تِزکاتیپوکا و یولاهون. باستانشناسان فکر می‌کنند که این مجسمه به عمد در زمین دفن شده باشد.
چیپی توتک در اساطیر آزتک الهه‌ی رستاخیز (مرگ و تولد دوباره)، کشاورزی، پوشش گیاهی، شرق، بهار، زرگری، نقره‌کاری، آزادی و فصول بود. آزتک‌ها باور داشتند که چیپی توتک خدایی است که جنگ را آفرید. این ایزد به صورت خدایی طلایی به تصویر کشیده میشد؛ کلاهی با انتهای تیز و قیف‌گونه و عصای جغجغه‌ای از جمله نشان‌ها و حمایل وی محسوب میشد.
آزتک‌ها انسان‌ها را برای چیپی توتک قربانی می‌کردند، به این صورت که پوست قربانیان را می‌کندند، قلب‌شان را درمی‌آوردند یا اینکه آن‌ها را درون گودالی از آتش انداخته و می‌سوزاندند و گلوی عده‌ای دیگر را می‌بریدند. مطالعات دقیق‌تر نشان داد که این مجسمه از آندسیت (نوعی سنگ آتشفشانی) درست شده است که ترکیب آن چیزی بین بازالت فقیر از سیلیس و ریولیت غنی از سیلیس با درجه بالایی از کوارتز است. بازوی راست مجسمه در حالت پرتاب است در حالی که یک میخ سرپهن از جنس تِزونتِل (سنگ آتشفشانی متخلخل، بسیار اکسیدشده که معمولاً به دلیل وجود اکسید آهن قرمز رنگ است) روی بازوی چپ اوست که شاید در اصل سپری به نام چیمالی را نگه میداشته است.
باستانشناسان این مجسمه را زیر سه لایه کف خشتی یافتند و تصورشان این است که شاید بومیانی که از نبرد با نیرو‌های اسپانیایی در سال ۱۵۲۱ جان سالم به در برده بودند، به خاطر ارزشی که برای این مجسمه قائل بودند آن را زیر زمین دفن کرده‌اند. علاوه بر این، در جریان حفاری‌های ناحیه‌ی مویوتلان، بقایای سازه‌های مسکونی، تدفین انسان‌ها، سرامیک‌ها و کوزه‌های تدفینی، همینطور شواهدی از کانال‌ها، کشاورزی چینامپا (تکنیکی در کشاورزی) و اسکله هم یافت شده است.
