تفاوت از نوع روسی - چینی "دوستی" و "دوستانه" در رابطه پوتین و شی

فرارو- "دوستی بدون محدودیت" اصطلاحی که پیش از جنگ اوکراین در جریان دیدار "ولادیمیر پوتین" و "شی جین پینگ" روسای جمهور روسیه و چین اعلام شد و در غرب مورد بحث قرار گرفت در چینی و روسی بسیار متفاوت از یکدیگر ترجمه می‌شود.

به گزارش فرارو به نقل از آسیا تایمز، از زمان حمله روسیه علیه اوکراین واکنش چین به تجاوز روسیه به شدت در رسانه‌های غربی مورد بحث قرار گرفته است. اکثر بحث‌ها متمرکز بر یک اصطلاح خاص بوده است: "دوستی بدون محدودیت" عبارتی که در بیانیه مشترک چین و روسیه مدتی پیش از آغاز جنگ اوکراین ذکر شده بود. با این وجود، این عبارت یک مشکل درون خود دارد. در حالی که در نسخه روسی بیانیه از واژه "دوستی" استفاده شده در نسخه چینی از واژه "دوستانه" استفاده شده است. آیا این تنها موضوعی مرتبط با ترجمه است یا آن که چین به عمد از کاربرد واژه "دوستی" خودداری ورزیده است؟

مقایسه اسناد پیشین چین و روسیه نشان می‌دهد که نخستین گشایش در دیدگاه دو کشور در مورد ماهیت روابط‌شان در معاهده‌ای که بین اتحاد جماهیر شوروی و دولت پیشا کمونیستی چین در سال ۱۹۴۵ میلادی امضا شده بود نمود پیدا کرد. آن معاهده در نسخه‌های چینی و روسی به طور متفاوتی نامگذاری شد. در نسخه روسی از آن معاهده تحت عنوان "پیمان دوستی و اتحاد" یاد شده در حالی که در نسخه چینی "پیمان دوستانه و اتحاد" یاد شده است.

چنین روش نامتقارنی در نامگذاری شراکت دو کشور در دو معاهده دیگر که پس از تاسیس جمهوری خلق چین کنونی در سال ۱۹۴۹ میلادی به امضا رسید نیز ادامه یافته است. در معاهده نخست (به زبان روسی) از عنوان "پیمان دوستی، اتحاد و کمک متقابل" یاد شده و در سال ۱۹۵۰ میلادی به امضا رسید و معاهده‌ای دیگر تحت عنوان "پیمان حسن همجواری، دوستی و همکاری" است و در سال ۲۰۰۱ میلادی به امضا رسید. در هر دو مورد در نسخه‌های چینی آن از واژه "دوستانه" و نه "دوستی" یاد شده که نشان می‌دهد علیرغم آن که سال‌ها از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی می‌گذرد ماهیت روابط چین و روسیه تغییری نکرده و ثابت باقی مانده است.

علاوه بر این، در بیانیه چین در سال ۲۰۱۹ میلادی در مورد توسعه مشارکت استراتژیک جامع میان چین و روسیه مکررا از واژه "دوستانه" برای توصیف و بیان روابط دوجانبه میان دو کشور استفاده شده است. تنها یکبار از واژه "دوستی" استفاده شده و آن به طور خاص برای اشاره به "دوستی" میان دو ملت چین و روسیه بوده است. این موضوع اثبات می‌کند که کاربرد واژه "دوستانه" در نسخه چینی صرفا یک اشتباه در حوزه ترجمه نبوده بلکه قصد چین متمایز ساختن میان "دوستی" و "دوستانه" بوده است.

رابطه ناهموار

چرا چین تا این اندازه اصرار می‌ورزد تا تمایلی به استفاده از عنوان "دوستی" نداشته باشد؟ معنای "دوستی" روسی برای چین چیست؟

مقاومت چین در برابر استفاده از واژه "دوستی" برخلاف نسخه‌های روسی معاهده‌های میان دو کشور می‌تواند مرتبط با تجربه تاریخی چین به خصوص از زمان رابطه آن کشور با روسیه در دوره شوروی به این سو بوده باشد.

انجمن‌های دوستی شوروی که به طور رسمی در سال ۱۹۲۷ تاسیس شدند شبکه‌ای از سازمان‌های کمونیستی بودند که به دنبال بسیج افرادی خارج از بلوک سوسیالیستی بودند که با ایدئولوژی شوروی ابراز همدلی می‌کردند. با ظهور فاشیسم در دهه ۱۹۳۰ میلادی و متعاقب آن همسویی شوروی با ایالات متحده آن انجمن‌ها و جوامع به عنوان تسهیل کننده "تبادل فرهنگی جهانی" تغییر نام دادند و به دنبال تاثیرگذاری بر مخاطبان غیرکمونیست بودند. انجمن‌های دوستی چین و شوری در نتیجه این مبادلات فرهنگی رشد کردند. در سال ۱۹۴۵ میلادی انجمن دوستی چین و شوروی در دالیان شهری در شمال چین که در آن زمان تحت کنترل شوروی بود تاسیس شد و بلافاصله میان مردم محلی محبوبیت پیدا کرد. تا سال ۱۹۴۹ میلادی بیش از ۵۰ انجمن دوستی در سراسر چین وجود داشتند.

با این وجود، شور و شوق چینی‌ها برای این انجمن‌ها و جوامع چندان دوام نیاورد، زیرا مردم متوجه شدند که آن انجمن‌ها چه چیزی را نمایندگی می‌کنند. کمونیست‌های چینی که به تازگی کشور را از یک جنگ داخلی ویرانگر خارج کرده بودند می‌خواستند روابط چین و شوروی به شکلی "متقابل" مفید باشد. آنان امیدوار بودند شوروی بتواند از طریق انجمن‌های دوستی به چین مقداری از دانش خود در زمینه حکمرانی سوسیالیستی را بیاموزد. همان طور که "لیو شائوچی" معاون وقت حزب کمونیست چین در سال ۱۹۴۹ گفته بود: "اتحاد جماهیر شوروی معلم چین است. مردم چین باید شاگرد مردم شوروی باشند".

با این وجود، مقام‌های چینی به زودی از ساده لوحی خود آگاه شدند چرا که مشخص شد هدف اصلی آن انجمن‌های دوستی تبلیغ برتری شوروی و تاکید بر این نکته بوده که چین تا چه اندازه باید قدردان کمک شوروی باشد.

برای مثال، جامعه "شن یانگ" اغلب از سخنرانی‌هایی با موضوعاتی، چون "اتحاد جماهیر شوروی چقدر عالی است"؟ و یا "چرا اتحاد جماهیر شوروی به مردم چین کمک می‌کند"؟ حمایت می‌کرد.

در پایان دهه ۱۹۵۰ میلادی آشکار شد که رابطه میان شوروی و چین به جای "فایده متقابل" یک "سوء تفاهم متقابل" بوده است. چینی‌ها بر این باور بودند که پیروزی کمونیستی آنان که با دشواری به دست آمده بود می‌بایستی احترام و جایگاهی برابر با اتحاد جماهیر شوروی کسب می‌کرد.

با این وجود، از دید اتحاد جماهیر شوروی جمهوری خلق تازه تاسیس تنها یک کشور اقماری دیگر در سیستم گسترده شوروی بود. مرز‌ها و حاکمیت ملی در این بلوک سوسیالیستی اهمیتی نداشت. تا آنجا که به شوروی مربوط می‌شود منبع اقتدار این سیستم از مسکو بوده و همیشه از آنجا خواهد آمد و این تصور غالب در شوروی بود.

این موضوع نشان می‌دهد که بی میلی چین برای نامیدن شراکت چین و روسیه به عنوان یک "دوستی" ممکن است ریشه در تعاملات قبلی آن کشور با انجمن‌ها و جوامع دوستی شوروی داشته باشد. چین با ترجمه نکردن عمدی واژه "دوستی" حداقل مقاومت خود را در برابر برچسب و عنوانی نشان داد که می‌توانست آن کشور را در برابر جاه طلبی امپریالیستی روسیه مستعد تسلیم سازد.

با توجه به این موضوع و با توجه به آن که در اظهارات چین در مورد جنگ اوکراین تا اندازه قابل توجهی بر اهمیت توجه به حاکمیت ملی کشور‌ها تاکید شده واضح است که همدردی چین نسبت به اوکراینی‌ها از زاویه دیدی اندکی متفاوت از غرب ناشی می‌شود. این همدردی نه از سر احساس اخلاقی بودن یا مسئولیت پذیری بلکه از موقعیت آن کشور ناشی می‌شود که مجبور بود برای برابری و هویت ملی خود در چارچوبی که آشکارا یک رابطه نابرابر محسوب می‌شد بجنگد.