انستیتو پاستور: آبله میمونی از خانواده آبله‌مرغان نیست

معاون تحقیقات و فناوری انستیتو پاستور گفت: از لحاظ طبقه‌بندی، ویروس آبله‌مرغان جزو ویروس‌های عامل تبخال طبقه‌بندی می‌شود و اصلاً هیچ ارتباط ژنتیکی و شباهتی بین آن و آبله میمونی وجود ندارد.

به گزارش همشهری، دکتر مصطفی صالحی وزیری معاون تحقیقات و فناوری انستیتو پاستور ایران در مورد ویروس آبله میمونی گفت: ویروس آبله میمونی یا Monkey Pox یک ویروس DNA دار از جنس اورتوپاکس ویروس (Orthopoxvirus) متعلق به خانواده پاکس‌ویریده (poxviridae) است که با ویروس آبله انسانی با نام واریولا یا smallpox خویشاوندی دارد.

معاون تحقیقات و فناوری انستیتو پاستور با اشاره به پیشینه بیماری آبله انسانی خاطر نشان کرد: ریشه‌کنی بیماری آبله انسانی در سال ۱۹۸۰ به طور رسمی توسط سازمان جهانی بهداشت اعلام شد. این ریشه‌کنی بر اثر انجام واکسیناسیون گسترده در آن دوران بود. بعد از ریشه‌کن شدن آبله انسانی، دیگر انواع بیماری‌های آبله مورد توجه قرار گرفتند و این موضوع که کدام نوع از بیماری‌ها ممکن است مشابه آبله در آینده جهان را دچار چالش کنند، قوت گرفت.

وی ادامه داد: بر همین اساس؛ تحقیقاتی در این زمینه انجام شد و ویروس‌های شناسایی‌شده را دسته‌بندی کردند. در آن زمان بررسی‌ها نشان داد که یکی از تهدیدات، آبله میمونی است که در حال حاضر، در حال دست و پنجه نرم کردن با آن هستیم.

دانشیار ویروس‌شناسی پزشکی مرکز تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید درباره شناسایی ویروس آبله میمونی، توضیح داد: این ویروس اولین‌بار در سال ۱۹۵۸ میلادی، در میمون‌های یک آزمایشگاه در کشور دانمارک شناسایی شد. این میمون‌ها برای مطالعه بر روی ویروس فلج اطفال به این آزمایشگاه منتقل شده بودند.

وی با اشاره به شناسایی اولین موارد آبله میمونی در انسان در سال ۱۹۷۰، ادامه داد: این ویروس تقریبا هر ساله در آفریقا شناسایی می‌شد و یک ویروس اندمیک در کشور‌های مرکز آفریقا و غرب آفریقا بود. در سال‌های گذشته، انتقال ویروس از قاره آفریقا به کشور‌های اروپایی، آمریکایی و آسیایی اتفاق افتاد، ولی موارد بیماری در این کشور‌ها خیلی محدود بود.

وی ادامه داد: اخیرا، موارد بیماری در کشور‌های مختلف و در قاره‌های مختلف به خصوص در کشور‌های اروپایی با تعداد زیاد در حال شناسایی است.

منشأ شیوع اخیر آبله میمونی به طور دقیق مشخص نیست

صالحی وزیری با اشاره به دلیل نگران‌کننده بودن این موضوع، توضیح داد: به دلیل این‌که افراد مبتلا به بیماری آبله میمونی هیچ ارتباطی با آفریقا نداشتند، این طغیان کمی باعث نگرانی شده است. در گذشته مواردی که در کشور‌های غیر آفریقایی شناسایی می‌شدند، معمولاً به کشور‌هایی مثل نیجریه و کنگو سفر داشتند و ارتباط اپیدمیولوژیک آن‌ها با کشور‌های اندمیک مشخص بود.

وی افزود: نکته مورد توجه دیگر این بود که بیشتر موارد ابتلا در ماه‌های اخیر (در کشور‌های دنیا) در مردان بین ۲۰ تا ۵۰ سال که با مردان دیگر رفتار پرخطر داشتند، مشاهده شده است. در صورتی که در اپیدمی‌های قبلی موارد ابتلا بیشتر در افرادی بود که با حیوانات در ارتباط بودند و در تماس با یک سری جونده این ویروس منتقل می‌شد.

معاون تحقیقات و فناوری انستیتو پاستور درخصوص نحوه انتقال ویروس در مردان هم‌جنس‌گرا، گفت: با توجه به این‌که در اختلال رابطه جنسی، ارتباط پوستی وجود دارد؛ ممکن است ویروس از طریق این ارتباط پوستی منتقل شده باشد. اگر چه که ویروس می‌تواند باعث ایجاد عفونت سیستمیک شود و کلیه اعضا را درگیر کند و ممکن است از طریق ترشحات ارگان‌های تناسلی این انتقال انجام شده باشد.

دانشیار ویروس‌شناسی پزشکی مرکز تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید درباره نحوه گردش ویروس آبله میمونی در شیوع اخیر، توضیح داد: تئوری اول که در این موضوع مطرح شده، این است که احتمالاً ویروس از آفریقا به اروپا وارد شده، ولی در زمان پاندمی کووید-۱۹، مورد غفلت قرار گرفته و گسترش پیدا کرده است. در تئوری دیگر؛ شروع طغیان از کشوری غیر از آفریقا بوده و ممکن است منشا زئونوز داشته باشد.

آبله میمونی چه عوارضی دارد؟

معاون تحقیقات و فناوری انستیتو پاستور در خصوص شدت آبله میمونی، اظهار کرد: این بیماری بر اساس اطلاعات گذشته ما، نوعی بیماری خودمحدودشونده است و بیماری شدیدی نیست. علائم آن با تب، بدن‌درد، سردرد، خستگی مفرط، بیحالی، ضعف و تورم غدد لنفاوی (لنف آدنوپاتی) بروز پیدا می‌کند؛ ولی عوارض دیگری هم می‌تواند داشته باشد.

وی ادامه داد: بعد از چند روز عوارض به صورت بثورات (راش) پوستی به صورت ماکول، پاپول، وزیکول، پوسچول و کراست تظاهر پیدا می‌کنند. کل دوره بیماری حدود دو تا چهار هفته می‌تواند ادامه پیدا کند، ولی در برخی افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، ممکن است بیماری فرم شدیدی داشته باشد.

دانشیار ویروس‌شناسی پزشکی مرکز تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید ادامه داد: ممکن است در این افراد بیماری با عفونت‌های ثانویه باکتریایی نیز همراه شود و عوارض ثانویه ایجاد شود و حتی ممکن است در بعضی موارد منجر به مرگ نیز شود.

وی در خصوص نیای ویروس آبله میمونی و میزان مرگ‌ومیر آن، گفت: برای این ویروس، دو نوع نیا عنوان شده است. نیای اول، مربوط به غرب آفریقا است و مرگ‌ومیر آن حدود صفر تا ۶ درصد و بر اساس برخی منابع، صفر تا ۳.۶ درصد ارزیابی شده است. میزان مرگ‌ومیر در نیای آفریقای مرکزی ویروس آبله میمونی نیز از حدود صفر تا یازده درصد، می‌تواند متغیر باشد. موارد مرگ بیشتر در کودکان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، مشاهده شده است.

صالحی وزیری خاطر نشان کرد: خوشبختانه در طغیانی که در حال حاضر با آن مواجه هستیم، موارد مرگ در اثر این بیماری ثبت نشده و اکثر موارد، خودبه‌خود بهبود یافتند و این موضوع نگرانی‌ها را کم‌تر می‌کند.

عضو هیئت‌علمی انستیتو پاستور با اشاره به دیگر عوارض بیماری آبله میمونی، گفت: اگر ضایعات روی قرنیه چشم بیمار ایجاد شود، می‌تواند منجر به کوری شود.

ایمنی در برابر آبله میمونی چگونه ایجاد می‌شود؟

معاون تحقیقات و فناوری انستیتو پاستور اظهار امیدواری کرد: خوشبختانه اگر موارد ابتلا به بیماری آبله میمونی افزایش پیدا کند، به راحتی واکسن مؤثر علیه آن وجود دارد و می‌توان آن را در مقیاس زیاد تولید کرد و در دسترس گروه‌های پرخطر مثل کادر پزشکی و افراد دچار ضعف سیستم ایمنی قرار داد.

وی افزود: همچنین برای درمان این بیماری نیز چند داروی ویروسی به عنوان کاندیدا معرفی شده است که عنوان شده یکی از آن‌ها با نام تکوویریمت (Tecovirimat) تاییدیه FDA و تاییدیه اتحادیه اروپا را دارد.

دانشیار ویروس‌شناسی پزشکی مرکز تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید در مورد میزان جهش این ویروس، توضیح داد: قاعدتاً ویروس‌ها تغییر می‌کنند، ولی میزان تغییری که در مورد این ویروس اتفاق افتاده، نسبت به ویروس‌های RNA دار مثل کووید-۱۹ یا ویروس عامل ایدز و یا ویروس آنفلوآنزا ناچیز است و یک تا دو جهش (موتاسیون) آمینواسید در هر سال برای ویروس‌های جنس اورتوپاکس که آبله میمونی جزو آن است، تصور می‌شود.

صالحی وزیری در پاسخ به این سوال که آیا ویروس آبله میمونی به ویروس آبله مرغان نیز شباهت دارد و آیا ابتلا به آبله مرغان و یا تزریق واکسن آن می‌تواند در برابر آبله میمونی ایمنی ایجاد کند؟، توضیح داد: ویروس آبله مرغان اصلاً از خانواده ویروس‌های آبله نیست. بهتر است به آبله مرغان «واریسلا زوستر» بگوییم. از لحاظ طبقه‌بندی ویروس آبله مرغان جزو ویروس‌های عامل تبخال طبقه‌بندی می‌شود و اصلاً هیچ ارتباط ژنتیکی و شباهتی بین آن و آبله میمونی وجود ندارد.

وی ادامه داد: واکسن آبله انسانی یا smallpox، می‌تواند تا ۸۵ درصد از ابتلا به آبله میمونی جلوگیری کند. البته الان در ایران افرادی که این واکسن را دریافت کردند، از زمان تزریقشان ۴۰ تا ۵۰ سال گذشته است و ممکن است ایمنی در برابر آبله را از دست داده باشند.

معاون تحقیقات و فناوری انستیتو پاستور ضمن بیان این‌که نیازی به طراحی واکسن جدید برای آبله میمونی نیست، عنوان کرد: می‌توان از همان واکسن‌های قبلی آبله انسانی برای آبله میمونی استفاده کرد. اگرچه که آن واکسن‌های آبله پس از اعلام ریشه‌کنی معدوم شدند؛ ولی اگر نیاز باشد، می‌توان از شرکت‌هایی که این واکسن را تولید می‌کنند، تامین کرد.

وی درباره پلتفرم واکسن آبله انسانی، توضیح داد: در حال حاضر چند واکسن برای آبله انسانی وجود دارد که در آن‌ها هم از ویروس تخفیف حدت داده استفاده شده و هم از ویروس non replicant که توانایی تکثیر ندارند، استفاده شده است.

احتمال بروز یک شیوع بزرگ چقدر است؟

دانشیار ویروس شناسی پزشکی مرکز تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید در مورد این‌که احتمال بروز همه‌گیری آبله میمونی چقدر است؟ توضیح داد: من معتقدم که ما باید همواره سه سناریوی خوب، بد و متوسط تعریف کنیم و همیشه برنامه‌های خود را برای سناریوی بد بنویسیم تا کم‌ترین ضرر و خسارت را متحمل شویم.

وی ادامه داد: در حال حاضر هم ما برای سناریوی بد برنامه‌ریزی می‌کنیم؛ ولی نظر شخصی من این است که شیوع آبله میمونی در مقایسه با پاندمی کووید-۱۹، چندان بزرگ نخواهد بود.