چرا تسلیحات لیزری آینده دفاع موشکی هستند؟

فرارو- تقریبا همه سکو‌های دفاع موشکی مستقر شده دارای سامانه‌های قدیمی هستند که سعی می‌کنند گلوله‌ها را با گلوله ساقط کنند و اغلب در این مورد ناکام بوده اند.

به گزارش فرارو به نقل از آسیاتایمز؛ مسابقه قدرت بزرگ برای توسعه سلاح‌های لیزری با قابلیت ساقط کردن موشک‌ها در راه است. در حالی که میراث ابتکار دفاع استراتژیک دولت ریگان (SDI) ممکن است در ابتدا ایالات متحده را در توانمندی‌های دفاع موشکی مبتنی بر انرژی هدایت شده جلو انداخته باشد روسیه و چین شروع به استقرار و تسریع توسعه سیستم‌های مشابه در پاسخ به موشک‌های جدید کرده اند: تهدیدات و موفقیت آمیخته در بهترین حالت سکو‌های دفاع موشکی سنتی.

اصول اساسی فیزیک وجود دارد که سیستم‌های دفاع موشکی مبتنی بر لیزر یا انرژی هدایت شده را با درجه‌ای بالقوه برتر از "سرنگونی گلوله‌ها با گلوله" می‌سازد همان طور که اکثر سیستم‌های رایج قصد انجام آن را دارند.

روسیه سابقه طولانی در توسعه سامانه‌های دفاع موشکی دارد به طوری که مهندسان شوروی کار بر روی این سامانه‌ها را در دهه ۱۹۵۰ میلادی آغاز کردند و در سال ۱۹۶۱ میلادی با موفقیت یک موشک بالستیک میان برد را رهگیری کردند. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، اکثر پروژه‌های دفاع موشکی روسیه متوقف شدند، اما برخی از آن پروژه‌ها حفظ شدند.

در حال حاضر، دکترین روسیه از یک رویکرد سه لایه پیروی می‌کند و با ایجاد حباب‌های ضد دسترسی - منع منطقه اجازه می‌دهد تا بازدارندگی هسته‌ای حفظ شده و بقای رژیم تضمین شود. اولین رده از سامانه‌های دفاع موشکی روسیه شامل سامانه‌های دوربردی مانند اس-۵۰۰، اس-۴۰۰ و اس-۳۰۰ است. اس -۵۰۰ جدیدترین این سامانه هاست که امسال وارد تولید شد. این سامانه برای مقابله با هواپیما‌های رادارگریز، موشک‌های بالستیک و کروز و ماهواره‌های مدار پایین طراحی شده است.

به گفته منابع رسمی روسی، اس-۵۰۰ بسته به اندازه، سرعت و سطح مقطع راداری هدف می‌تواند با اهدافی در ارتفاع ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلومتری و برد ۵۰۰ تا ۶۰۰ کیلومتر درگیر شود. در ماه مه ۲۰۱۸ میلادی، یک منبع اطلاعاتی ایالات متحده گفته بود که اس-۵۰۰ در حین آزمایش به هدفی در ۴۸۱ کیلومتری آن اصابت کرد که نشان دهنده قدرت اصابت موشک اس-۵۰۰ است.

پدافند رده دوم روسیه شامل موشک زمین به هوای میان برد بوک ام -۳ Buk M۳)) و انواع آن است. بوک ام -۳ برای افزایش پوشش راداری مناطق دفاع هوایی و در عین حال تکمیل موجودی محدود موشک‌های دفاع هوایی دوربرد طراحی شده است.

اگرچه این سامانه برای اولین بار در سال ۱۹۸۰ میلادی وارد ناوگان شد، اما به طور پیوسته به حدی ارتقا یافته که طبق گزارش‌ها آخرین نوع بوک ام-۳ نسبت به سامانه‌های اس-۳۰۰ نسل قدیمی توانمندتر است. بوک ام ۳ با موشک‌های جدید M۳۱۷M۹ و قطعات الکترونیکی ارتقا یافته خود حداکثر برد درگیری ۷۰ کیلومتر و حداقل برد درگیری ۲.۴ کیلومتر و حداکثر ارتفاع درگیری ۳۵ کیلومتر را دارا می‌باشد.

آخرین لایه سیستم دفاع موشکی روسیه شامل سامانه‌های کوتاه بردی است که اغلب به واحد‌های زمینی برای دفاع هوایی سطح پایین و سامانه‌های دفاع موشکی سطح بالاتر روسیه متصل می‌شوند تا آسیب پذیری آن در برابر تهدیدات پرواز در ارتفاع پایین را جبران کند. آن سامانه‌ها هم چنین دفاع نقطه‌ای را برای دارایی‌های حیاتی فراهم می‌سازند. چنین سامانه‌هایی شامل پرتابگر‌های توپ - موشک ترکیبی تونگوسکا، پانتسیر و سامانه موشکی کوتاه برد تور (Tor) هستند.

جنگ در خاورمیانه و اوکراین عملکرد دفاعی درجه دوم و سوم روسیه را با تردید مواجه ساخته است. در سال ۲۰۲۰ میلادی، دست کم ۲۳ سامانه پانتسیر توسط پهپاد‌های بایراکتار و آنکا ترکیه در سوریه و لیبی منهدم شدند علیرغم این واقعیت که این سامانه‌ها صراحتا برای مقابله با چنین تهدیداتی یعنی تجهیزات با پرواز در ارتفاع پایین و با سرعتی کُند طراحی شده بودند.

علاوه بر این، پهپاد‌های اوکراینی علیرغم قابلیت‌های قوی جنگ الکترونیک روسیه و سامانه‌های دفاع هوایی آن کشور به پرواز ادامه می‌دهند و یک پرتابگر قدیمی‌تر بوک ام -۱ (Buk M۱ توسط پهپاد بایراکتار اوکراین منهدم شد. این تلفات ممکن است انگیزه روسیه برای تسریع در استقرار تسلیحات لیزری خود به منظور مقابله با تهدید ناشی از پهپاد‌های اوکراینی باشد.

چین یک سیستم دفاعی لایه‌ای مشابه را به کار می‌گیرد که هم پلتفرم‌های خریداری شده توسط روسیه و هم سکو‌های داخلی را در اختیار دارد. به نظر می‌رسد چین در طراحی سیستم دفاع موشکی خود عناصری از سامانه‌های روسی و آمریکایی را برای ترکیب بهترین ویژگی‌های هر دو ترکیب کرده است.

سامانه‌های دفاع موشکی سطح اول آن شامل اس-۴۰۰ و رهگیر‌های اچ کیو -۹ خریداری شده توسط روسیه است. اس-۴۰۰ یک سامانه موشکی دوربرد زمین به هوای متحرک است که قادر به درگیری با اهداف تا برد ۴۰۰ کیلومتر است و دو سامانه راداری مجزا را حمل می‌کند که می‌تواند اهداف هوایی را تا برد ۶۰۰ کیلومتری شناسایی کرده و همزمان با ۸۰ هدف هوایی درگیر شود.

این سامانه با رهگیر‌های اچ – کیو ۹ بومی تکمیل می‌شود که از سامانه‌های اس -۳۰۰ روسی و پاتریوت ایالات متحده مشتق شده و دارای چندین نوع با برد ۱۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر است. هم چنین، چین در حال توسعه جانشینی برای اچ کیو -۹ به نام اچ کیو -۱۸ است که طبق گزارش‌های منتشر شده از طریق مهندسی معکوس از اس -۳۰۰ جدید روسیه ساخته شده است و ظاهرا قادر به رهگیری سلاح‌های مافوق صوت است.

چین برای خط دوم دفاع موشکی خود رهگیر اچ کیو -۱۹ را نیز به کار می‌گیرد که مشابه تاد آمریکا با یک رهگیر ضربه زننده به جای کلاهک انفجاری است. هم چنین، چین دارای رهگیر DN-۳ است که تقریبا معادل موشک‌های استاندارد SM-۳ ایالات متحده محسوب می‌شود که توسط سامانه "ایجیس" مورد استفاده قرار می‌گیرد. چین همچنین از کیو اچ -۱۶ استفاده می‌کند که عناصری از سامانه دفاع هوایی بوک روسیه را در خود جای داده است، اما از پیکربندی پرتاب عمودی برای پوشش ۳۶۰ درجه استفاده می‌کند. یکی دیگر از سامانه‌های دفاع موشکی میان رده چینی در حال توسعه اچ کیو -۲۹ است که همتای پاتریوت PAC-۳ آمریکایی می‌باشد.

چین برای لایه سوم دفاع موشکی خود از سامانه‌های موشکی کوتاه برد و پرتابگر‌های ترکیبی تفنگ -موشک استفاده می‌کند. تکیه گاه دفاع موشکی کوتاه برد چین شامل سامانه اچ کیو -۷ می‌شود که با مهندسی معکوس از پرتابگر موشک کروتال فرانسوی ساخته شده است.

هم چنین، چین از پرتابگر تیربار- موشک ترکیبی نوع ۹۵ مجهز به چهار توپ ۲۵ میلی متری و چهار موشک گرما یاب کوتاه برد کیو دابلیو -۲ استفاده می‌کند. همانند اسرائیل و روسیه، چین نیز در حال توسعه تسلیحات لیزری برای جنگنده جی -۲۰ خود است که می‌تواند برای آن کشور قابلیت دفاع در برابر موشک‌های مافوق صوت را فراهم سازد.

در حالی که این کشورها سامانه‌های دفاع موشکی لایه‌ای مهیب، پیچیده و گران قیمتی را مستقر می‌سازند، اما به هیچ وجه احمق نیستند. تقریبا در همه موارد، این موشک‌های با فناوری پیشرفته نیستند که بزرگترین تهدید را برای این پدافند لایه‌ای ایجاد می‌کنند بلکه حملات کم هزینه از جمله حملات پهپادی هستند که این سامانه‌های پرهزینه و عمدتا اثبات نشده را شکست داده اند.

در مورد عملیات لبه محافظ اسرائیل در سال ۲۰۱۴ میلادی می‌توان استدلال کرد که اسرائیلی‌ها نه به دلیل آن که به اهداف نظامی خود دست یافته بودند بلکه بیش‌تر به دلیل به اتمام رسیدن موشک‌های رهگیر خواستار آتش بس شدند. حماس هزاران موشک به سوی اسرائیل شلیک کرد و درگیری را با توانایی هایش که هنوز دست نخورده بود پایان داد و اساسا با عدم شکست پیروز شد.

برای روسیه، این واقعیت که پهپاد‌های اوکراینی در حال منفجر کردن سامانه‌های دفاع هوایی این کشور هستند که به طور خاص برای سرنگونی آن طراحی شده اند موضوعی گیح کننده به نظر می‌رسد. این موفقیت شگفت انگیز پهپاد‌های اوکراین را می‌توان به عوامل متعددی مانند قابلیت‌های جنگ الکترونیک اوکراین، تاکتیک‌های پهپاد هوشمند و تصمیم گیج کننده روسیه برای عدم حضور بیش‌تر نیروی هوایی خود در نبرد در اوکراین نسبت داد.

برای چین، شبیه سازی‌های اخیر نشان داده اند که ازدحام پهپاد‌ها ممکن است کلیدی برای دفاع از تایوان در برابر تهاجم چین باشد مشروط بر آن که چنین درگیری‌ای در محدوده‌های غیر هسته‌ای باقی بماند.

ازدحام پهپاد‌ها را می‌توان همراه با جنگنده‌های سرنشین دار رادار گریز مانند اف -۳۵ و اف-۲۲ و مستقر کرد تا باتری‌های موشکی چینی را مورد اصابت قرار دهد و آن را مجبور به هدر دادن موشک‌ها سازد.

در حالی که سامانه‌های دفاعی مبتنی بر رهگیر جهانی و منطقه‌ای یک شبه منسوخ نمی‌شوند ممکن است با تسلیحات دفاعی نقطه‌ای انرژی هدایت شده متعددی مانند لیزر‌هایی که می‌توانند رگبار‌های موشکی، پهپاد‌ها و امواج فراصوت را در مرحله پرواز پایانی خود ساقط کنند تکمیل شوند.

ایالات متحده، اسرائیل، روسیه و چین همگی نمونه اولیه سلاح‌های لیزری را ساخته اند که می‌توانند چنین نقش‌هایی را ایفا کنند. با این وجود، سلاح‌های لیزری چالش‌های فنی خاص خود را دارند مانند مصرف زیاد انرژی، هزینه‌های اولیه بالا و تجهیزات نسبتا حجیم که مانور پذیری را محدود می‌سازد.

در حالی که موشک‌ها در هنگام برخورد بلافاصله اهداف خود را نابود می‌کنند یک لیزر باید برای چند ثانیه روی هدف متمرکز شود تا آن را نابود کند که ممکن است برای اهدافی که با سرعت هزاران کیلومتر در ثانیه حرکت می‌کنند مطلوب نباشد.

با این وجود، پیشرفت‌ها در فناوری لیزر از جمله منابع انرژی کارآمدتر و فشرده تر، مدولاسیون به کمک هوش مصنوعی و کوچک سازی بیش‌تر اجزای کلیدی ایده دفاع موشکی مبتنی بر لیزر کم‌هزینه و پراکنده را به واقعیتی نوظهور تبدیل می‌کند. در بلند مدت همان طور که در استراتژی ابتکار دفاع استراتژیک دولت ریگان پیش بینی شده تسلیحات با انرژی هدایت شده مبتنی بر فضا بهترین دفاع در برابر موشک‌های بالستیک در هر دو مرحله تقویت و میانه مسیر خواهند بود.

این امر باعث منسوخ شدن دفاع موشکی فاز پایانی و دفاع در برابر امواج فراصوت نمی‌شود. با این وجود، می‌تواند بخش قابل توجهی از حدود ۱۰۰۰۰ موشک بالستیک هسته‌ای را که در حال حاضر در خدمت هستند و بیش از ۹۰ درصد آن متعلق به ایالات متحده و روسیه می‌باشند را خنثی و بی اثر سازد.